viranşehir ne demek?

Viranşehir (Süryanice: ܬܠܐ ܕܡܘܙܠܬ, Kürtçe: Weranşar, Arapça: ويران شهر), Şanlıurfa ilinin bir ilçesidir. Batısında Şanlıurfa (90 km), doğusunda Mardin (95 km), kuzeyinde Diyarbakır (91 km) il merkezleri olan, güneyinde Ceylanpınar adlı ilçe ile Suriye sınırından ayrılan Şanlıurfa'nın nüfus olarak dördüncü büyük ilçesidir.

Tarihçe

İlçede yerleşimin tarihi oldukça eskilere uzanmaktadır. Yerleşimin Sümerliler dönemiyle başladığı düşünülmektedir. Daha sonra Hititler'in egemenliğine geçen yerleşim "Tela" ya da "Tila" adını almıştır. Hitit egemenliğinin zayıflamasıyla daha çok Hititler' e bağlı prenslikler olarak idare edildi. Aramilerin yerleştiği bölge, MÖ 2. binyılın ortalarından itibaren Asur saldırılarına maruz kaldı. MÖ 9. yüzyıl dolaylarında kesin olarak Asur egemenliğine geçti. Asur krallığı tarafından harap edilen yerleşim eski önemini yitirdi. Asur krallığının yıkılmasıyla Med egemenliğine geçti. MÖ 6. yüzyılın ortalarında Pers kuvvetlerince ele geçirilen yerleşim bu sırada büyük bir yıkıma maruz kaldı. Büyük İskender' in Pers İmparatorluğunu yıkmasıyla MÖ 330 yılı civarında Makedonya krallığı topraklarına katıldı. İskender' in kurduğu imparatorluğu onun ölümüyle generalleri arasında paylaşılmış ve Viranşehir, Seleukos İmparatorluğu topraklarında katılmıştır. MÖ 1. yüzyılın ortalarında Roma egemenliğine geçen yerleşim "Antinous" adını aldı. MS 2. yüzyıldan itibaren Sasaniler' in akınlarına maruz kalan yerleşim Sasani ve Bizans imparatorlukları arasında sık sık el değiştirmiştir. Bizans döneminde yerleşimden "Konstantina" adıyla bahsedilmiştir. 623'ten sonra Viranşehir, İslam orduları tarafından ele geçirilerek Emevi hakimiyetine alındı. Araplar döneminde yerleşimden "Tellmavzelat" olarak bahsedilmiştir. Viranşehir, 873 yılında Hamdaniler tarafından ele geçirilse de 894 yılında Abbasiler egemenliğine geçti. 1087 yılında Melikşah tarafında Urfa ile birlikte Selçuklu topraklarına katıldı. Sonrasında Eyyûbîler, Artuklular, İlhanlılar egemenliğinde bulunan yerleşim, 1400 yılında Timur tarafından ele geçirilmiş ve şehir yakılıp yıkılmıştır. Akkoyunlu ve Karakoyunlu egemenliğinden sonra yerleşim 1516 yılında Osmanlı egemenliğine geçti.

Yerleşimden 1567 yılı Osmanlı kaynaklarında, Amid sancağının Berriyecik kazasına bağlı bir nahiye olarak bahsedilmektedir¹. 1904 yılında belediye teşkilatı kuruldu. Milli Aşireti Ayaklanması sırasında Viranşehir aşiret güçlerince ele geçirilmiş, ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi' ne bağlı kuvvetler 8 Haziran 1920'de isyancıları yenilgiye uğratarak şehri geri almıştır. Mardin'e bağlı kaza olan Viranşehir, Urfa'nın il olmasıyla 1924 yılında ilçe oldu.

Kültür

Çiğ köftesi, "söğürtme" adı verilen haşlanmış patlıcan,sarımsak ve tereyağı karışımı yemeği, Etli sarımsaklı Tirit adı verilen haşlaması ve "şelengo" diye tabir edilen bir salatalık türü ünlüdür. Bunun yanında sac kavurmanın çıktığı yer olarak bilinir. Bölgede yaşayan farklı etnisitelerden oluşan halk farklılıkları zenginlik olarak kabul etmiş birbirleriyle yüzyıllardır beraber yaşamışlardır.
Halk kendi arasındaki akrabalık bağlarını daha sıkı ve geniş tuttuğu için Aşiret adı verilen akraba toplulukları yaygındır. Osmanlı'nın son dönemi ve cumhuriyetin ilk döneminde bölgede ağırlık sahibi olan Millî aşireti cumhuriyetin ilk yıllarında Suriye ve diğer yerlere sürgün edildi. Günümüzde pek yaygın olmasa da aşiret hâlâ bölgede varlığını korumaktadır.

Yer şekilleri

İlçe çevresinde bulunan birkaç tepe dışında baştan sona düz bir ova şeklindedir. Dağlık olmaması ilçeyi bir tarım merkezi haline getirmektedir. İlçe GAP projesi ve neredeyse her çiftçinin tarlasına açtırdığı kuyular sayesinde yılda 2-3 defa ekim yapılmakta ve bunlardan büyük gelir elde edilmektedir. Buğday, pamuk, mısır, arpa, mercimek, karpuz, kavun, salatalık çeşitleri, domates, patlıcan ve biber çiftçilerin temel gelir kaynaklarını oluşturan tarım ürünleridir.