ilhanlılar ne demek?

Eretna |bayrak_ardıl4 = |ardıl5 = Serbedâriler |bayrak_ardıl5 = |bayrak = Flag of the Ilkhanate.svg |bayrak_altyazısı = |bayrak_bağlantısı = |bayrak_türü = Bayrak |arma =Hulagutamgha.png |arma_altyazısı = |arma_bağlantısı = |sembol_türü = |harita = Ilkhanate in 1256–1353.PNG |harita_altyazısı = |başkent = Tebriz |sürgündeki_başkent = |latd = |latm = |latNS = |longd = |longm = |longEW = |slogan = |ulusal_marş = |yaygın_diller = Farsça, Moğolca, Türkçe |din = Budizm, Tengricilik, İslamiyet |para_birimi = |yönetici1 = Hülagû Han |yönetici2 = Ebu Said Bahadır |yönetici3 = |yönetici4 = |yönetici_yılları1 = 1256-1265 |yönetici_yılları2 = 1316-1335 |yönetici_yılları3 = |yönetici_yılları4 = |yönetici_unvanı = Han |vekil1 = |vekil2 = |vekil3 = |vekil4 = |vekil_yılları1 = |vekil_yılları2 = |vekil_yılları3 = |vekil_yılları4 = |vekil_unvanı = |yasama_organı = |meclis1 = |meclis_türü1 = |meclis2 = |meclis_türü2 = |istatistik_yılı1 = |yüzölçümü1 = |nüfus1 = |istatistik_yılı2 = |yüzölçümü2 = |nüfus2 = |istatistik_yılı3 = |yüzölçümü3 = |nüfus3 = |istatistik_yılı4 = |yüzölçümü4 = |nüfus4 = |istatistik_yılı5 = |yüzölçümü5 = |nüfus5 = |günümüzdeki_durumu = |dipnotlar = |Dini=Budizm,Shamanism (1256-1295) Islam (1295-1335)}} İlhanlılar (İlhanlı) Devleti (Farsça:ایلخانیان (Īlkhāniyān) veya ‏سلسله یلخانی‎ (Silsilaye Īlḫānī), Moğolca: Хүлэгийн улс), Cengiz Han'ın torunu Hülagû Han tarafından, merkezi Tebriz olmak üzere Orta Doğu'da kurulan Moğol devletidir. (1256)¹

Siyasi Tarihi

Hûlâgü Han Ve Büyük Ordusu

1243 yılında gerçekleşen Kösedağ Savaşı'nda Anadolu Selçuklu Devleti'ni yenilgiye uğratan Moğollar, Karakurum merkezine bağlı olarak İran'a geçerek, 1256 yılında başkenti Tebriz olan İlhanlı yönetimini kurdular (İlhanlı: Han'a bağlı topraklar). Devletin başında da Hülagû Han bulunmaktaydı. 1256 yılında Alamut Kalesi'ni ele geçirerek Bâtınîlerin çalışmalarına son verdiler. 1258 yılında ise Bağdat'ı işgal ederek halifeliğe son verdiler. Bu orduyu Memlûklü komutanı Baybars mağlup etmeyi başarmıştır. İkinci Humus Savaşı, Moğol baskısını sona erdirmiştir.² Bu yenilgiden sonra Moğol İlhanlı Devleti gerileme dönemine girmiştir ve bir süre sonra yıkılmıştır.

Azerbaycan'ı ele geçiren Hülagû Han, 1258'de Bağdat'ı alarak Abbasî Devleti'ne son vermiş, Anadolu Selçuklu Devleti'ni egemenliği altına almıştır. Moğollar, Anadolu'nun bilim, kültür ve ticaret merkezleri olan kentlerini yağmalamışlardır. Yağmalama nedeniyle bu dönemde Anadolu'da ticaret gerilemiştir. Türkler, Doğu ve Orta Anadolu'dan batı bölgelerine doğru göç etmek zorunda kalmıştır. Moğollar, Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılmasında önemli rol oynarken, İlhanlılar döneminde Anadolu'nun büyük kısmı İlhanlılar'a ait olduğu için Orta Asya'dan Anadolu'ya yoğun Türkmen göçleri olmuştur.

İlhanlılar, Suriye ve Filistin'i işgalden sonra Mısır'a doğru ilerlemeye başladılar. Ancak Memlûklar, Ayn-ı Câlut Savaşı'nda İlhanlıları yenilgiye uğratarak Filistin ve Suriye'den çıkardılar (1260). Memlûk Sultanı Baybars, İlhanlıları ikinci kez Elbistan'da yenilgiye uğrattı (1277). Memlûklar tarafından uğratıldıkları yenilgiler dışında savaş kaybetmediler.

İlhanlılar, Gazan Mahmud Han (1295-1304) zamanında Müslümanlığı kabul ettiler. Aslında bu bölgede (İran'da) İslam zaten yaygındı. Bununla anlatılmak istenen idarecilerin görüş değişikliğidir. İlhanlı yöneticilerin tam anlamıyla İslam'ı seçtikleri söylenemez ancak bölgedeki halkın Müslüman olması fikir değişikliğini kısmen de olsa sağlamıştır. Yine de İlhanlıların İran topraklarındaki Müslüman çoğunluğu baskı altında yaşıyordu. Çünkü İlhanlı yöneticiler gelişmekte olan Tibet Budizmi'ni ve Diofizit'i (Nasturilik) teşvik ediyorlardı.

Gazan 1295'te Nevruz'un desteğiyle kuzeni Baydu'yu devirdi. Yardımının karşılığı olarak Nevruz, Gazan'ı Müslümanlığı kabul etmeye razı etti. İslam'a girmesiyle beraber Gazan, adını Mahmud olarak değiştirdi. Ancak çeşitli kaynaklar Müslüman olmasına rağmen Moğol Şamanizmi'ni sürdürdüğünü ve Tengri'ye taptığını belirtirler. Moğol şamanların İlhanlı İmparatorluğu'nda kalmalarına izin verilmiş ve nüfuzları hem Gazan hem de onun halefi Olcaytu saltanatında devam etmiş ama daha sonra gerilemeye yüz tutmuşlardır. Bundan önce Budizm'i benimsemişlerdi ve Müslümanlara karşı Hristiyanlarla ittifak kurmak istiyorlardı. 14. yüzyılın başlarında çıkan iç karışıklıklar sonucu İlhanlılar parçalandı (1336). İlhanlı topraklarının Azerbaycan bölümünde Çobanoğulları, geriye kalan büyük bölümü üzerinde ise Celâyirliler Devleti kuruldu.

Son İlhanlar

İlhan Ebu Said Bahadır'in 1335'te ölümünden sonra İlhanlılar Devleti çözülmeye başlamıştır. İlhan unvanı, 1335-1336 döneminde Arık Böke soyundan Arpa Han'ın eline geçtikten sonra, 1336-1357 döneminde yine Hülagû Hanedanı mensupları tarafından taşınmıştır. Fakat bunlar İlhan unvanını bölgesel devletlere bağlı olarak devam ettirmişlerdir. Bunlardan Musa (1336–1337) Bağdat'ta bulunan Ali Padişah'ın etkisinde; Muhammed ile Cihan Timur (1339–1340) Celâyir Sultanlığı'nın etkisinde; Satıbey Hatun (1338–1339), Süleyman (1339–1343) ve Anuşirvan (1343–1356) Çobanoğullarının etkisinde kalarak İlhan unvanı taşımışlardır. Son olarak Tagay Timur 14. yüzyıl ortasında soyunun Cengiz Han ve İlhanlılardan geldiğini iddia ederek Horasan ve Doğu İran'da İlhan unvanını taşımıştır. Tagay Timur'un Serbedârîler tarafından öldürülmesi ile İlhanlılar sona ermiştir.

Hukuk

İlhanlıların kurucusu ve aynı zamanda Cengiz Han'ın torunu olan Hulagü Han devrinde tüm Müslümanların şer'i ve hukuki meselelerinde, müderris (günümüz öğretim üyesi) ve kadıların nakli ile ilgilenmek için kadi-l kudat görevi ile Şemsüddin Muhammed Kazvini görev yapardı. Kadi-l kudat sözcüğü Türkçede "Kadıların Kadısı" anlamına gelmektedir. Bu kadının günümüz eşdeğeri içişleri bakanı olarak düşünülebilir.

İlhanlılarda, Irak bölgesinde ayrı bir kadi-l kudatı bulunmaktaydı. Kadi-l kudat yönetimi hem ders verme, hem de hukuk işleriyle ilgilenirdi. Yargı ile ilgili görevleri içinde iki düşmanın mahkemesini görmek, mahkeme sicil ve zabıtlarını tutmak, dava ile ilgili hukuki anlamda yeterli ve tutarlı delilleri toplamak, iki tarafça kabul görmüş sözleşmeler ile ilgili tasarrufta bulunmak, evlenme, boşanma, nafaka gibi konularla ilgilenmek, miras, zekat ve yetim mallarını korumak gibi şer'i işler vardı. Kadi-l kudatın yerine bu işlere bakmak üzere merkez bölgesi ve merkez dışında kalan tüm yerlerde yeteri kadar vekaleten kadı da bulunurdu.

Bir kısım Moğolların İslam'ı seçmesi ile birlikte, İslam hukukunu ve aynı zamanda gelenek, görenek, adet bilen din alimlerinden görevliler görülmektedir.³ Bu görevli kişi her kim olursa olsun bütün davaların kararını şeriata göre verirdi.⁴ Verilen bu kararlar kesin olarak uygulanması zorunlu olan kararlardı ve itiraz etmek mümkün değildi.⁵

İlhanlı hükümdarları listesi


İlhanlılar (1221–1256)
#
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14

İlhanlı Hükümdarları Soyağacı

Galeri

Dosya:HulaguAndDokuzKathun.JPG|'İlhan' Hülagû ve eşi Dokuz Hatun (Reşidüddin'in Câmiu't-Tevârîh kitabından) Dosya:Bagdad1258.jpg|Hülagû'ün Bağdat kuşatması (Reşidüddin'in Câmiu't-Tevârîh kitabından) Dosya:Mongol soldiers by Rashid al-Din 1305.JPG|Moğol askerleri (Reşidüddin'in Câmiu't-Tevârîh kitabından) Dosya:AbaqaOnHorseArghunStandingGhazanAsAChild.jpg|Argun ve Abaka, Argun'un kolunda küçük Gazan Dosya:GhazanBeingBreastfed.jpg|Argun'un eşi Bulukan Hatun Dosya:HulaguInBagdad.JPG|Hülagû'nun son Abbasi halifesi Mustasım Billah önce hapis sonra da idam edilmişti (15. y.y) Dosya:1281BattleOfHoms.JPG|İkinci Humus Muharebesi (1281), Araplar (sağda) Moğolları (solda) yenmişti Resim:IlkhanateSilkCircular.jpg|İlhanlılardan kalma olan, ipek, pamuk ve altından oluşan ve birçok farklı motifle süslenmiş daire şeklinde bir ipek kumaş. Erken 14. yüzyıldan kalma olan eserin kökeninin İran veya Irak olduğu tahmin edilmektedir.

</center>

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Dış bağlantılar

Aṭā Malek Covayni, Tārih-r jahāngošā,
- ed. Moḥammad Qazvini, 3 cilt., London and Leiden, 1912-37;
- (Ing. Çev. John A. Boyle) (1958) The History of the World Conqueror, 2 cilt., Manchester,
Encyclopedia Iranica'da Ilhanlilar

Orijinal kaynak: ilhanlılar. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.