karaçay-çerkesya ne demek?

Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti; Kuzey Kafkasya'da bulunan, Rusya üyesi bir cumhuriyettir. Yüzölçümü 14.100 km²'dir. Başkenti Çerkessk olup, ikinci büyük kenti de Karaçayevsk'tir.

Coğrafya

Bölgede 130 adet göl vardır. Kafkasya'nın en yüksek dağı olan Elbruz, eğer Kafkaslar Avrupa'nın sınırı olarak kabul edilirse, Avrupa'nın en yüksek dağıdır. Karaçay rayonundaki Biyçe Sın önemli yaylalardandır. Bir tuz gölü de bulunur.

Ocak ayında sıcaklık ortalaması -3,2 °C, Temmuz ortalaması da +20,6 °C'dir.

Cumhuriyette altın, kömür ve kil yatakları işlenmektedir.

Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti'nin güneyi dağlık, güzel manzaralı, mineral suları ve küçük gölleri bulunan turistik bir yöredir. Kuzeye doğru akan ırmakların dar ve uzun vadilerinde sulama ile yoğun (intansif) tarım yapılır. Bu vadilerde 3–5 km aralıklarla köyler sıralanır. Küçük ve büyükbaş hayvancılık ve arıcılık önemlidir. Karaçaylar geleneklerine daha fazla bağlıdırlar.

Tarih

Modern Karaçay-Çerkasya'nın bulunduğu bölge 1829-1838 yılları arasında Rus hakimiyetine girmiştir. Ruslar, 1830'dan sonra, özellikle 1860'larda yoğunlaşmak üzere bölgeyi kolonize etmişlerdir.

12 Ocak 1922'de Rus Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı "Karaçay-Çerkes Özerk Oblastı" (K-ÇÖO ya da kısaca Karaçay-Çerkesya) adıyla kuruldu. Oblast, 26 Nisan 1926'da merkezi Karaçayevsk kenti olan Karaçay Özerk Oblastı (KÖO) ve merkezi Çerkessk olan Çerkes Ulusal Okrugu (ÇUO) biçiminde ikiye ayrıldı. ÇUO, 30 Nisan 1928'de "Çerkes Özerk Oblastı" (ÇÖO) adını aldı.

Çoğunlukla güneydeki dağlık kesim vadilerinde yaşayan Karaçaylar, İkinci Dünya Savaşı'nda, Sovyetler Birliği ile savaşmış Alman işgalcilerle iş birliği yaptıkları gerekçesiyle 1943'te Kazakistan'a sürüldüler, ayrıca Balkarlar, İnguşlar, Çeçenler, Ahıska Türkleri, Kırım Tatarları, ve Kalmuklar da aynı gerekçelerle Kazakistan, Özbekistan ve Kırgızistan gibi uzak yerlere sürüldüler ve özerk yönetimleri de kaldırıldı. Karaçay ve Balkarların ayrıldığı toprakların bir bölümü Gürcistan'a bağlandı ve buralara Svanlar yerleştirildi. Bu halklara 1956 yılında, Sovyet üst yönetimince alınan bir karar gereğince hakları geri verildi, 1957 yılında da eski özerk yönetimleri yeniden oluşturularak, sürgündekiler eski topraklarına kısmen geri getirildiler. Eski Karaçay toprakları, mevcut Çerkes Özerk Oblastı ile birleştirilerek, 1926 öncesinde olduğu gibi yeniden bir Karaçay-Çerkes Özerk Oblası oluşturuldu. Svanlar ise getirildikleri Gürcistan'a geri gönderildiler. 1957 sonrasında Karaçaylar, eski yerleri dışında, Çerkessk kentine, Adıge, Rus ve Abaza yerleşmeleri ile bu yerlerin çevrelerine de yerleştirildiler.

Demografi

Karaçay-Çerkesya'da 2010 nüfus sayımına göre 478.500 kişi yaşamaktadır. Bu verilere göre Toplam doğurganlık hızı 1.51 olmaktadır. Bölgede kullanılan dilleri Rusça, Karaçayca ile Balkarca (Karaçay-Balkarca), Çerkesçe, Abazaca ve Nogayca oluşturur.

Etnik gruplar

Cumhuriyet nüfusu içinde 2010'da Karaçaylar %41, Ruslar %31,6, Çerkesler %11,9 idi. Diğer gruplar içinde Abazalar %7,8, Nogaylar %3,4, Osetler (3,333 ya da %0,8), Ukraynalılar (3.331 ya da %0,8), Ermeniler (3.197 ya da %0,7), Tatarlar (2.021 ya da %0,5), diğer küçük gruplar da nüfusun %0,5'i idi.¹

Etnik gruplar	1926 sayımı	1939 sayımı	1959 sayımı	1970 sayımı	1979 sayımı	1989 sayımı	2002 sayımı	2010 sayımı
Karaçaylar	52.875 (%52)	70.932 (%29,2)	67.830 (%24,4)	97.104 (%28,2)	109.196 (%29,7)	129.449 (%31,2)	169.198 (%38,5)	194,324 (%41,0)
Çerkesler	16.186 (%15,9)	17.667 (%7,3)	24.145 (%8,7)	31.190 (%9)	34.430 (%9,4)	40.241 (%9,7)	49.591 (%11,3)	56,466 (%11,9)
Abazalar	13.731 (%13,5)	14.138 (%5,8)	18.159 (%6,5)	22.896 (%6,6)	24.245 (%6,6)	27.475 (%6,6)	32.346 (%7,4)	36,919 (%7,8)
Ruslar	2.593 (%2,6)	118.785 (%48,8)	141.843 (%51)	162.442 (%47,1)	165.451 (%45,1)	175.931 (%42,4)	147.878 (%33,6)	150,025 (%31,6)
Nogaylar	6.263 (%6,2)	6.869 (%2,8)	8.903 (%3,2)	11.062 (%3,2)	11.872 (%3.2)	12.993 (%3,1)	14.873 (%3,4)	15,654 (%3,3)
Diğerleri	9.961 (%9,8)	14.810 (%6,1)	17.079 (%6,1)	19.957 (%5,8)	21.917 (%6)	28.881 (%7)	25.584 (%5,8)	18,892 (%4,0)

Din

2012 yılında yürütülmüş ve yaklaşık 57 bin kişiye soruların yönetildiği bir ankete göre Karaçay-Çerkesya ahalisinin %64'ü İslam'a, %13'ü Rus Ortodoks Kilisesi'ne bağlıdır. Toplumun geri kalan %2'si Karaçay ve Çerkes yerli dinine, %2'si ise mezhepsiz Hristiyanlığa veya diğer Hristiyan mezheplerine mensuptur.

Bu inanışlara ek olarak toplumun %10'u "ruhani, ancak dindar değil" olmadıklarını, %3'ü ateist olduklarını belirtmiştir. Geriye kalan %6 ise ya diğer dinlere mensuptur, ya da hangi dine mensup olduklarını belirtmemiştir.