yeşilırmak ne demek?

Yeşilırmak, (Hititçe: 𒆪𒈨𒌍𒈠𒄩 Kumeşmaha) Sivas'ın kuzeydoğusundaki Suşehri ilçesi sınırları içindeki Kösedağ eteklerinden doğan ve Samsun'un Çarșamba ilçesinden Karadeniz'e dökülen nehir. Hititler döneminde önemli bir nehir olan Yeşilırmak, Kumeşmaha olarak isimlendirilmiştir.¹ Daha sonrasında, antik dönemde kendisine verilen ad ise İris'ti.²

Fiziki özellikleri

519 km uzunluğundaki Yeşilırmak Tokat Amasya ve Samsun illerinden geçerken çeşitli akarsularla birleşir. 36.144 km²'lik su toplama havzası ile Türkiye yüz ölçümünün %5'ine karşılık gelir³. Nehir başlıca üç kolun birleşmesinden meydana gelir.

Ana kol olan Yeşilırmak'a Tokat Nehri (468 km) de denilir. Suşehri'ndeki Kösedağ'dan doğar. Çevre kaynakları ve dereleri toplayarak Tozanlı Suyu adıyla akışa geçer. Üzerinde 32 km² genişliğinde Almus Barajı ve Hidroelektrik Santrali bulunur. Tokat Nehri adını alır (Asıl Yeşilırmak), Turhal'dan sonra Çengel Boğazı'nı geçer, Amasya'ya ulaşır. Kelkit Çayı nehrin en büyük koludur. Uzunluğu 320 km, yağış havzası 10.000 km²'dir. Diğer kolu Çekerek Çayı 12.000 km² havzaya, 256 km uzunluğa sahiptir. Tokat Nehri ve Çekerek Çayı'nın birleştiği yerden Yeşilırmak başlar. Nehir Canik Dağları'nı bazen dar, bazen geniş fakat uzun bir boğaz vadi ile geçer⁴.

Havzası

Yeşilırmak havzasında Turhal ile Tokat arasında Kazova, daha aşağıda Geldingen Ovası, Taşova ve Çarşamba Ovaları yer alır. Havza sınırlarında Ladik Gölü, Boraboy Gölü ve Kaz Gölü bulunur⁵.

Yeşilırmak havzasında tamamı veya bir bölümü bulunan iller şunlardır: Samsun, Tokat, Amasya, Çorum, Yozgat, Sivas, Gümüşhane, Giresun, Ordu, Erzincan ve Bayburt⁶. Yeşilırmak Havzası; Çoruh Havzası, Doğu Karadeniz, Fırat-Dicle ve Kızılırmak havzaları ile komşudur.

Yeşilırmak'ın kolları ile beraber taşıdığı alüvyonlar merkezinde Çarşamba ilçesinin bulunduğu Yeşilırmak Deltası'nı oluşturmuştur.