İran hükümdarları listesi coğrafyacılara tarafından Büyük İran bölgesi olarak tanınan arazilerde kurulan devletlerde hükûmet süren tüm imparatorluk, krallıklar ve hükümdarlıklarda hukuken idareci olan hükümdarların listesidir.
Bu dönem için daha kapsamlı bir krallar, kraliçeler, tabi alt-krallar ve ve alt-kraliçeler listesi için şu listelere bakınız:
| Aratta Krallığı (yak. MÖ 2700)1 |
| Taht ismi |
| In-Su-Kush-Siranna |
| Elam Krallığı (yak. MÖ 2700 - MÖ 2600 )2 |
| Taht ismi |
| Humbaba |
| Humban-Shutur (veya Kumbastir) |
| Awan Krallığı (yak. MÖ 2600-MÖ 2550)345 |
| Taht ismi |
| Ismi bilinmeyen |
| ...Lu |
| Kur-Işşak |
| Awan Hanedanı (yak. MÖ 2550–MÖ 2270)6 |
| Taht ismi |
| Peli |
| I. Tata |
| Ukku-Tanhish |
| Hishutash |
| Shushun-Tarana |
| Napi-Ilhush |
| Kikku-Siwe-Temti |
| Hishep-Ratep I |
| Luh-Ishshan |
| Hishep-Ratep II |
| Emahsini7 |
| Helu |
| Hita |
| Sümer Guta Hanedanı (yak. MÖ 2256–MÖ 2170)8 |
| Taht ismi |
| Erridupizir |
| Imta veya Nibia |
| Inkishush |
| Zarlagab |
| Şulme |
| Elulmesh veya Silulumesh |
| Duga |
| Iluan |
| Inimabakesh |
| Inkishush |
| Yarlagab |
| Ibate |
| Yarlagab veya Yarla |
| Kurum |
| Apilkin |
| La-erabum |
| Irarum |
| Ibranum |
| Hablum |
| Puzur-Suen |
| Yarlaganda |
| Si'um veya Si'u |
| Tirigan |
| Awan Hanedanı (yak. MÖ 2100)9 |
| Taht ismi |
| Kutik-Inshushinak10 |
| Simaşki Hanedani (yak. MÖ 2070 - MÖ 1973)1112 |
| Taht ismi |
| Gir-Namme I |
| Tazitta I |
| Eparti I |
| Gir-Namme II |
| Tazitta II |
| Lurak-Luhhan |
| Hutran-Temti |
| Indattu-Inshushinak I |
| Kindattu |
| Indattu-Inshushinak II |
| Tan-Ruhuratir I |
| Indattu-Inshushinak III |
| Eparti Hanedanı (yak. MÖ 1975 - MÖ 1500)<13 |
| Taht ismi |
| Eparti II |
| Şilhaha |
| Kuk-Naşur I |
| Atta-hushu |
| Tetep-Mada |
| Palar-Işşan |
| Kuk-Sanit |
| Kuk-Kirwash |
| Tem-Sanit |
| Kuk-Nahhunte |
| Kuk-Nashur II |
| Shirukduh |
| Shimut-Wartash I |
| Siwe-Palar-Hupak |
| Kuduzulush I |
| Kutir-Nahhunte I |
| Atta-Merra-Halki |
| Tata II |
| Lila-Irtash |
| Temti-Agun |
| Kutir-Shilhaha |
| Kuk-Nashur III |
| Temti-Raptash |
| Shimut-Wartash II |
| Shirtuh |
| Kuduzulush II |
| Tan-Uli |
| Temti-Halki |
| Kuk-Nashur IV14 |
| Kutik-Matlat15 |
| Kidinu Hanedanı (yak. MÖ 1500 - MÖ 1279)16 |
| Taht ismi |
| Kidinu |
| İnşuşinak-Sunkir-Nappipir |
| Tan-Ruhuratir II |
| Şalla |
| Temti-Ahar |
| İgehalki Hanedanı (yak. MÖ 1400 - MÖ 1200)17 |
| Taht ismi |
| Pahir-İşşan I |
| Kidin-Hutran I |
| Attar-Kittah II |
| Humban-Numena I |
| Untaş-Napiriş veya Untaş-Humban |
| Kidin-Hutran II |
| Napirişa-Untaş veya Humban-Untaş |
| Pahir-Işşan II |
| Unpatar-Napirişa veya Unpatar-Humban |
| Kidin-Hutran III |
| Şutruk Hanedanı (yak. MÖ 1200 - MÖ 970)18 |
| Taht ismi |
| Hallutuş-İnşuşinak |
| Şutruk-Nahhunte I |
| Kutir-Nahhunte II |
| Şilhak-Inşushinak I |
| Hutelutush-Inshushinak |
| Şilhina-Hamru-Lakamar |
| Humban-Numena II |
| Șutruk-Nahhunte II |
| Şutur-Nahhunte I |
| Mar-biti-apla-usur19 |
| Akșir-Shimut |
| Akșir-Nahhunte |
| Kara-Indash |
| Neo-Elamlılar (yak. MÖ 821 - MÖ 640)20 |
| Taht ismi |
| İsimsiz |
| Humban-Tahrah I |
| Humban-Nikash I |
| Shutur-Nahhunte II |
| Halluşu-Inşuşinak |
| Kutir-Nahhunte III |
| Humban-Numena III |
| Humban-Haltash I |
| Humban-Haltash II |
| Urtak-Inshushinak |
| Temti-Humban-Inshushinak I |
| Humban-Nikash II |
| Tammaritu |
| Indabibi |
| Humban-Haltaş III |
| Tammaritu |
| Humban-Nikash III |
| Umhuluma |
| Indattu-Inshushinak IV |
| Humban-Hapua |
| Pa'e |
| Shutur-Nahhunte III |
| Medya Devleti (yak. MÖ 774 - MÖ 652)21 |
| Taht ismi |
| Xšaθrita |
| Sakalar Krallığı (MÖ 652–MÖ 625) |
| Taht ismi |
| Madea]] |
| Medya Devleti İmparatorluğu (yak. MÖ 625 - MÖ 550)22 |
| Taht ismi |
| Cyaksares |
| Astiages |
| Makedonya İmparatorluğu (MÖ 330-MÖ 312) |
| Taht ismi |
| Büyük İskender |
| III. Filip Arrhidaeus |
| IV. Aleksandros Aegus |
| Perdikkas |
| Peithon |
| Arrhidaeus |
| Antipater |
| Polysperkon |
| Olympias |
| I. Antigonus |
Bu dönem için daha kapsamlı bir bağımlı alt-krallar ve ve alt-kraliçeler listesi için şu listeye bakınız:
| Partlar İmparatorluğu (yak. MÖ 247–228)2324 |
| Taht ismi |
| I. Arsakes |
| II. Arsakes |
| III. Arsakes |
| IV. Arsakes |
| V. Arsakes |
| VI. Arsakes |
| VII. Arsakes |
| VIII. Arsakes |
| IX. Arsakes |
| X. Arsakes |
| XI. Arsakes |
| XII. Arsakes |
| XIII. Arsakes |
| XIV. Arsakes |
| XV. Arsakes |
| XVI. Arsakes XVİ25 |
| XVII. Arsakes |
| XVIII. Arsakes26 |
| XIX. Arsakes |
| XX. Arsakes |
| XXI. Arsakes |
| XXII. Arsakes |
| XXIII. Arsakes |
| XXIV. Arsakes |
| Musa |
| XXV. Arsakes |
| XXVI. Arsakes |
| XXVII. Arsakes |
| XXVIII. Arsakes |
| XXIX. Arsakes |
| XXX. Arsakes |
| XXXI. Arsakes |
| XXXII. Arsakes |
| XXXIII. Arsakes |
| XXXIV. Arsakes |
| XXXV. Arsakes |
| XXXVI. Arsakes |
| XXXVII. Arsakes |
| XXXVIII. Arsakes |
| XXXIX. Arsakes |
| XL. Arsakes |
| XLI. Arsakes |
| XLII. Arsakes |
| XLIII. Arsakes |
| XLIV. Arsakes27 |
| Arsaces XLV |
| XLVI. Arsaces |
| XLVII. Arsakes |
| XLVIII. Arsakes |
| XLIX. Arsakes |
| L. Arsakes |
| Hulefa-i Raşidin (260–670) |
| Halife ismi |
| Ömer bin Hattab |
| Osman bin Affan |
| Ali bin Ebu Talib |
| Hasan bin Ali |
| Abbasiler (750–946) |
| Halife ismi |
| Seffah |
| Mansur |
| Mehdi |
| Hâdî |
| Harun Reşid |
| Emin |
| Memun |
| Mutasım |
| Vasık |
| Mütevekkil |
| Muntasır |
| Musta'in |
| Mutazz |
| Mohtedi |
| Mutemid |
| Mutadid |
| Muktefi |
| Muktedir |
| Kahir |
| Razi |
| Mutaki |
| Mustakfi |
Bu dönem için daha kapsamlı bir hukumdarlar ve tabi alt-hukumdarlar listesi için şu listeye bakınız:
Büveyh hükümdarları devleti genelde Fars, Jibal ve Irak'tan yönetmiştir. Ülke üçe bölünmüş olduğundan üç ayrı hükümdar tarafından yönetilmiştir.
Fars kolu
Selçuklu Hanedanı'na dahil olmuştur.
Rey kolu
Gazneliler'e dahil olmuştur.
Irak kolu
Selçuklu Hanedanı'na dahil olmuştur.
Bu dönem için daha kapsamlı bir hükümdarlar ve bağımlı alt-hükümdarlar listesi için şu listeye bakınız:
| Büyük Selçuklu Devleti (1029–1157) |
| Taht ismi |
| Tuğrul |
| Alp Arslan |
| I. Melikşah |
| I. Mahmud |
| Berkyaruk |
| II. Melikşah |
| Muhammet Tapar |
| Sencer |
| Irak Selçuklu Devleti (1118–1194) |
| Taht ismi |
| II. Mahmud |
| Davud |
| II. Tuğrul |
| Mesud |
| III. Melikşah |
| II. Muhammet |
| Süleyman Şah |
| Arsalan Şah |
| III. Tuğrul |
Orta Asya'da Harezm bölgesinde kurulmuş olan ve sonra Orta Asya ve İran'in bazı bölgelerini eline geçirmiş olan bir devlet. Cengiz Han Mogol istilasi karşında direnme göstermekle beraber sonunda devlet yıkmış ve arazileri Mogollar tarafından yerle bir edilmiştir.
Bu dönem için daha kapsamlı bir hukumdarlar ve tabi alt-hukumdarlar listesi için şu listeye bakınız:
| Harezmşahlar Devleti (1153–1231) |
| Taht ismi |
| Atsız Harezmşah |
| İl Arslan Harezmşah |
| Sultanşah |
| Tekiş Harezmşah |
| Alaaddin Muhammed Harezmşah |
| Celaleddin Harezmşah |
Bu dönem için daha kapsamlı bir hukumdarlar ve tabi alt-hukumdarlar listesi için şu listeye bakınız:
| Büyük Hanlar (1221–1256) |
| Taht ismi |
| Cengiz |
| Tuluy Han |
| Ögeday Han |
| Töregene |
| Güyük Han |
| Oğul Kaymış |
| Mengü |
| İlhanlılar (1221–1256) |
| # |
| 1 |
| 2 |
| 3 |
| 4 |
| 5 |
| 6 |
| 7 |
| 8 |
| 9 |
| 10 |
| 11 |
| 12 |
| 13 |
| 14 |
Bu dönem için daha kapsamlı bir hukumdarlar ve tabi alt-hukumdarlar listesi için şu listeye bakınız:
1387-1391 döneminde yörel hükümdarlar
Kara Yülük Osman (1378 - 1435)
Nureddin Ali bin Kara Yülük (1435-1438)
Hamza Bey (1435 - 1444)
Muizziddin Cihangir bin Ali bin Kara Yülük (1444 - 1469) Batı kesmini hükümetmişti.
Uzun Hasan bin Ali (1452 - 1478) 1467'de birleştirmişti.
Halil bin Uzun Hasan (1478)
Yakup bin Uzun Hasan(1478 - 1490)
Baysungur bin Yakup (1490 - 1493)
Rüstem bin Maksud(1493 - 1497)
Ahmet Gövde bin Mehmed(1497)
Murat bin Yakup (1497) Kum civarı
Elvend bin Yusuf (1498 - 1502) Azerbaycan ve Diyarbakır civarı
Muhammed Mirza bin Yusuf (1498 - 1500) Fars bölgesi
Murat bin Yakup (1502 - 1508) Tekrar birleştirmişti
1435 - 1438 = Ali ile Mamza arasındaki mücadele dönemi
1497 - 1502 = Murat, Elvend ve Muhammed arasındaki mücadele dönemi
| Timur İmparatorluğu (1370–1449) |
| Taht ismi |
| Timur |
| Pir Muhammad |
| Halil Sultan |
| Şahruh Mirza |
| Uluğ Bey |
Timur İmparatorluğu bundan sonra evre evre daha da bölünmüştür ama kendilerine "Gürkanlı" veya " Timurlular" adı veren Timur soyundan gelen hükümdarlar Timur İmparatorluğu'nun bazı bölgelerinde hükümdarlıklarını korumuşlardır:
Maveraünnehir'daki Hükümdarlar:
Horasan'daki Hükümdarlar:
Cihan Şah Karakoyunlular hükümdarı olduğu dönemde, Ebu Said Karakoyunlular ile İran'ı paylaşmak için antlaşma yapmıştır. Fakat Uzun Hasan'ın hükümdarlığını yaptığı Akkoyunlular önce Karakoyunlu Cihan Şah'a karşı savaşıp galip gelip onu öldürmüşler ve kısa bir zaman sonra da Ebu Said'le çarpışıp; galip gelip onu da öldürmüşlerdir.
Ebu Said'in ölümünden sonra Timur İmpratorluğu'nün bölünmesinin dördüncü evresi başlamıştır. Bu evrede Akkoyunlu Türkmenleri Timur İmparatorluğu'nun batı bölgelerini Safevîler hanedanı büyüyüp genişlemesine kadar ellerinde tutmuşlardır. Ama kendilerine "Gurganlı" adı veren Timurlular hanedanından gelen hükümdarlar Semerkant'teki ve Herat'taki hükümdarlıklarını korumuşlardır.
Semerkant'daki Hükümdarlar:
Semerkant Özbekler tarafından ele geçirilmiştir.
Herat'daki Hükümdarlar:
Herat Özbekler tarafından ele geçirilmiştir. Bu kenti sonra Safevîler almışlardır.
Bu dönemi daha kapsamlı olarak ele alan hükümdarlar ve alt-hükümdarlar listesi için bakınız:
| Afşar Hanedanı28 (1736–1796) |
| Taht ismi |
| Nadir Şah |
| Adil Şah |
| İbrahim Afşar |
| Şahruh Afşar |
| Zend Hanedanı (1751–1794)29 |
| Taht ismi |
| Kerim Han |
| Muhammed Ali Han |
| Ebu'l-Feth Han |
| Zeki |
| Sâdık Han |
| Ali Murad Han |
| Cafer Han |
| Seyid Murad Han |
| Lütf Ali Han |
| Kaçar Hanedanı (1794–1925)30 |
| Taht ismi |
| Ağa Muhammed Şah |
| Feth Ali Şah |
| Muhammed Şah |
| Melik Cihan Hanım Mehdi-Ülya |
| Nasıreddin Şah |
| Muzaffereddin Şah |
| Muhammed Ali Şah |
| Ahmed Şah Kaçar |
| Pehlevi Hanedanı (1925–1979) |
| Taht ismi |
| Rıza Şah Pehlevi |
| Muhammed Rıza Pehlevi |
Orijinal kaynak: iran hükümdarları listesi. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Cameron, 1936; Majidzadeh, 1991; Majidzadeh, 1997. ↩
Elamlılar günümüzde Huzistan ili, İlam ili, Fars ili, Buşehr ili, Luristan ili, Çaharmahal ve Bahtiyari ili ve Kohgiluyeh ili olarak bilinen il bölgelerinde konumlanmış bir halk idi. Dilleri ne Semitik asıllı ne de İndo-Avrupa dili asıllı idi. Sonradan Medya/Pers imparatorluklarının ortaya çıktıkları bölgelerde ilk yaşayan halk Elamlılardır. ↩
Awan'in coğrafik konumu hakkında kesin bilgimiz yoktur. Büyük olasılıkla Luristan'da Poştkuh yakınlarındaydı. ↩
Įlk üç Awan Kralı ayni zamanda Mezopotemya 'da da kraldılar. ↩
Legrain, 1922; Cameron, 1936; The Cambridge History of Iran; Hinz, 1972; The Cambridge Ancient History; Majidzadeh, 1991; Majidzadeh, 1997; Vallat "Elam ...", 1998. ↩
The Cambridge History of Iran c. 7, 1991, s. 962. ↩
Potts, 1999. ↩
'Legrain, 1922; Cameron, 1936; D’yakonov 1956; The Cambridge History of Iran; Hinz, 1972; The Cambridge Ancient History; Majidzadeh, 1991; Majidzadeh, 1997.. ↩
Hinz, 1972. ↩
Bazi arkeologler Simaşki Şehrinin konumunun Elam ve Anşan'in kuzeyinde günümüz İsfahan ili civarinda bulundugunu bildirirler. ↩
Cameron, 1936; The Cambridge History of Iran; Hinz, 1972; The Cambridge Ancient History; Majidzadeh, 1991; Majidzadeh, 1997; Vallat "Elam ...", 1998. ↩
Cameron, 1936; The Cambridge History of Iran; Hinz, 1972; The Cambridge Ancient History; Majidzadeh, 1991; Majidzadeh, 1997; Vallat, "Elam ...", 1998. ↩
Ayni zamanda Babil Krali. ↩
Cameron, 1936; The Cambridge History of Iran; Hinz, 1972; The Cambridge Ancient History; Majidzadeh, 1991; Vallat, 1995; Majidzadeh, 1997; Vallat, "Elam ...", 1998; Reade, 2000; Henkelman, 2003; Tavernier, 2004. ↩
Cameron, 1936; D’yakonov 1956; The Cambridge History of Iran ↩
Selevskos Hanedanı yavaş yavaş İran'da ellerinde bulunan arazileri kaybetmeye başladılar. MÖ 253'te İran'da Partlar'ın Arsaces'ler Henedanı ortaya çıktı ve Partlar MO 2. yüzyılın ortalarına kadar İran'da Selevkos'lar aleyhine genişlediler ve bu tarihte Partlar İran'ın tümünde hüküm sürmeye başladılar. ↩
Selevkoslar Suriye'de hüküm sürmeye devam ettiler ve hükümdarları IIV. Antichus döneminde ise Babıl Krallığı arazilerini ellerine geçirip bir müddet orada hüküm sürdülar. Ama İran'da Selevkos idaresi MÖ 2. yüzyıldan sonra kayboldu. ↩
The Cambridge History of Iran c. 7, 1991, s. 960. ↩
''The Cambridge History of Iran, c. 7, 1991, s. 961. ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page