batınilik ne demek?

Batınilik, İslam düşüncesi içinde ortaya çıkmış, dinî metinlerin zahiri (açık, görünen) anlamlarının ötesinde, ezoterik ve alegorik bir iç (batıni) anlamı olduğuna inanan bir akımdır. Bu akıma göre, dinî hakikatlere ulaşmak için yalnızca dışsal ritüellere ve yasalara bağlı kalmak yeterli değildir; aynı zamanda, bu metinlerin gizli anlamlarını da kavramak gereklidir.

Temel İlkeler:

• Zahir ve Batın Ayrımı: Batıniliğin temelini, dinî metinlerin ve ritüellerin iki farklı anlam düzeyine sahip olduğu inancı oluşturur. Zahir, herkesin anlayabileceği açık anlamdır; batın ise sadece özel bir bilgiye sahip olanların ve ehil olanların ulaşabileceği gizli anlamdır.

• Tevil Yöntemi: Batınîler, metinlerin batıni anlamlarını ortaya çıkarmak için tevil yöntemini kullanırlar. Tevil, sembolik ve alegorik yorumlar yaparak, metinlerin zahiri anlamlarını aşan derin manalar çıkarmayı amaçlar.

• İmamet İnancı: Özellikle Şii Batınîler için imamet önemli bir kavramdır. İmamlar, Allah tarafından seçilmiş ve dinî hakikatlerin gizli anlamlarını bilen özel kişiler olarak kabul edilir. İmamlar, bu bilgileri inisiyasyon yoluyla seçilmiş müritlerine aktarırlar.

• Ezoterizm ve İnisiyasyon: Batınilik, ezoterik bir yapıya sahiptir. Yani, bilgi ve öğretiler belirli bir gruba aittir ve dışarıya kapalıdır. Hakikatlere ulaşmak için bir üstadın rehberliğinde, belirli aşamalardan oluşan bir inisiyasyon sürecinden geçmek gerekir.

Tarihsel Gelişim:

Batıniliğin kökleri, İslam'ın ilk dönemlerindeki siyasi ve fikri ayrışmalara kadar uzanır. Özellikle Şiilik içindeki bazı gruplar, imamet inancını ve gizli bilgiyi vurgulayarak Batınî düşüncenin gelişmesine katkıda bulunmuşlardır. Karmathiler, Fatımiler ve İsmailiye gibi farklı Batınî gruplar ortaya çıkmıştır.

Etkileri:

Batınilik, İslam düşüncesi ve felsefesi üzerinde önemli etkiler bırakmıştır. Tasavvufun (sufizm) gelişiminde de Batınî düşüncenin izleri görülebilir. Ayrıca, bazı Batınî grupların siyasi faaliyetleri, İslam dünyasının tarihinde önemli olaylara yol açmıştır.

Önemli Gruplar:

• İsmailiye: En önemli Batınî gruplardan biridir. Halife el-Muiz döneminde Mısır'da bir devlet kurmuşlardır.

• Nusayrilik (Alevilik): Suriye ve Türkiye'de yaygın olan bir Batınî inançtır.

Eleştiriler:

Batınilik, İslam'ın ana akım Sünni ve Şii çevreleri tarafından eleştirilmiştir. Eleştirilerin temelinde, dinî metinlerin zahiri anlamlarının ihmal edilmesi, gizli anlamların keyfi yorumlara açık olması ve imamet inancının aşırı vurgulanması gibi konular yer alır.