şatuo ne demek?

Şatuo veya Şatuo Türkleri¹ (Çince: 沙陀突厥; pinyin: Shātuó Tūjué; veya Sha-t'o) dokuzuncu yüzyılın sonlarından onuncu yüzyıla kadar Kuzey Çin siyasetini büyük ölçüde etkileyen bir Türk kabilesiydi. Beş Hanedan ve On Krallık döneminde beş hanedandan üçü, Hou Tang, Hou Jin ve Hou Han'ı ve on krallıktan biri olan Kuzey Han'ı kurdukları belirtiliyor. Şatuo Türklerinin kurduğu kısa ömürlü krallıklar daha sonra Song hanedanı tarafından fethedildi ve yoğun Çinli nüfusu nedeniyle tamamen asimile oldular.

Kökenleri

Çiğil

Şatuo kabilesi, çoğunlukla Batı Türk Çiğil kabilesinden²³ türemiştir ve bu kabile, topluca Yueban olarak bilinen dört Çuy kabilesinden oluşan bir gruba aitti. Yueban devleti, Tiele tarafından yok edildiği 480'lerin sonuna kadar ayakta kalmıştı. Devletin yıkılmasından sonra Yuebanlar dört kabile kurdu - Çiğil, Çumi, Çumuhun ve Çuban. Bu kabileler daha sonra İlk Türk Kağanlığı'nda ve sonrasında büyük öneme sahip oldular.⁴ Çuyue ve Çumi, baskın Onoq (On Ok) Birliğine ait değilken, Çumukun ve Çuban bu birliğin içindeydi.⁵

Tiele

Bazı kaynaklar ise Şatuo'nun Tiele'den geldiğini iddia etmektedir. Hou Tang askeri komiseri Şatuo Li Keyong'un kitabesi (jieduşi), klanının atasının "rakipsiz bir general olan Seyanto devletinin efendisi Yidu" (益度、薛延陀國君、無敵將軍)⁶ olduğunu belirtir. Diğer Çinli tarihçiler ise Şatuo'nun kökenini *Bayar (拔也 Baye)⁷ ~ *Bayïrku (拔也古 Bayegu)⁸⁹ isimli Tiele şefine kadar takip etmiştir.

Tarihi

Cungarya havzasından Çin'in kuzey kesmine giren Şatuo'lardan Li Keyong (李克用) Tang Hanedanı'nın son döneminde meydana gelen Huang Chao'nun (黄巢) isyanını Ya Jun (鴉軍 Yā Jūn; anlamı: Karga Ordusu; Siyah renkli üniformayı giyidikleri için) adlı seçkin atlılar ile bastırıp ün ve güç kazanmıştı.

Fakat Li Keyong'un rakibi Zhu Quanzhong (朱全忠), Li Keyoung ile güç mücadelesini kazanarak Hou Liang'u kurmuştu (Beş Hanedan On Krallık döneminin başlangıcı).

Li Keyong'un oğlu Li Cunxu (李存勖) Hou Liang’i yıkarak Hou Tang (後唐; MS 923-936) kurmuştur.

Ardından Li Cunxu (李存勖)'nun üvey oğlu ve üçüncü imparatoru olan Li Siyuan (李嗣源)'ın üvey oğlu Shi Jingtang (石敬瑭) Hou Tang'ı yıkarak Hou Jin (後晉 MS 936-946) kurmuştur.

Hou Han (後漢; MS 947-950) ve Hou Zhou (後周; MS 951-960) da Şatuo askerî gücüne bağlı generaller tarafından kurulmuştur. Şatuo, Çin’i birleştiren Kuzey Song Hanedanı'nın (北宋; 960-1127) askerî teşkilatında da etkli olmuştu.