Stomatitis, ağzın ve dudakların enflamasyonudur. Aft olsun ya da olmasın, ağız veya dudak mukozalarını etkileyen herhangi bir enflamatuarı ifade eden genel terimdir. Kişinin yemesini, konuşmasını ve uyumasını zorlaştırır. Dil, diş etleri ve dudak da dâhil ağzın herhangi bir yerinde ortaya çıkabilir.1
İki kısımdan oluşmaktadır.
1-Primer stomatitisler: Stomatitislerin ortaya çıkmasında en çok role sahiptir. Bunlar travmatik, termik, kimyasal ve mikrobiyel olarak sayılabilirler.Örneğin; oral nekrobasilloz, travmatik glossitis, termik gingivitis, vb
2-Sekonder stomatitis: Bazı infeksiyöz hastalıkların seyri sırasında ortaya çıkarlar. Örneğin; şap, sığır vebası, Peste des petits ruminants, mavi dil vb
Genel olarak etiyolojide rol oynayan faktörler ise şöyle sıralanabilir:
Ağız mukozasındaki her türlü yangısal tepkiye stomatitis nitelemesi yapılır. Stomatit kavramı, ağız mukozasının tüm alanlarını ya da bunların bir bölümünü etkileyen yangıları (enflamasyon; iltihap) kapsar. Dişhekimliği uzmanları dişeti, dil, dudak gibi anatomik alanların tek başına etkilendiği yangıları gingivitis, glossitis, cheilitis gibi özel tipler olarak ayrı gruplar içinde aktarırlar.2345 Deri ve mukozaları ilgilendiren yangıların bir bölümü sendroma-özgü bulgulardasn biri olabilir.6
Stomatitlerin klinik açıdan sınıflandırılmalarında eritemli stomatitler, vezikülobüllöz stomatitler, erozyonlu/ülserli stomatitler, nekrotizan stomatitler, vb tanımlamalar yapılmaktadır. Bu tür sınıflandırmalarda önemli karmaşalar yaşanmaktadır. Bazı yazarların, biraz da zorlayarak yaptıkları farklı sınıflandırmalar dişhekimliği eğitimini ve dişhekimleri arasındaki iletişimini olumsuz yönde etkilemektedirler. Örneğin, stomatitlerin büyük bölümünün başlangıcında eritem vardır, bunların bir bölümü bu aşamada iyileşirken diğerleri daha güçlü yangı türlerine değişebilmektedir; eritemli bir zeminde veziküllerin ya da büllerin belirdiği yangılarda, kısa bir süre sonra veziküller açılmakta ve erozyonlara/ülserlere dönüşmektedir.78910
Klinik Patoloji çalışmalarının 4 temel çabası değerlendirilirse; (a) etyoloji, (b) patogenez, (c) morfolojik değişiklikler, (d) klinik bulgular, sıralamasıyla karşılaşılır. Rudolph Virchow ile Louis Pasteur arasındaki bilimsel sürtüşmenin kökeninde yatan “mikroplar”ın varlığı kanıtlanana dek hastalıkların sınıflandırılmasına fazlaca özen gösterilmemekte, daha çok patofizyolojisine ya da klinik görünümlerine önem verilmekteydi. Günümüze dek gelen ve sürmekte olan araştırmalar “etyoloji” kavramının gelişmesine yol açmış, memelilerin hastalıklarında mikropların yanı sıra genetik faktörlerin, fiziksel etkenlerin, kimyasal maddelerin etkin olduğunu belirlemiştir. Tüm bu gelişmelere karşın, bir grup hastalığın nedeni hala bilinmemektedir (idiopatik hastalıklar).11121314
Klinik-Patoloji ilkelerine önem vererek “etyoloji” faktörünü yeğ tutan bir sınıflandırmayı izlediğinde, stomatitlere neden olan çok sayıda etmenle karşılaşılır:151617
Stomatitis'e neden olan etmenler vücutta tipik olarak yangısal yanıta neden olurlar. En tipik özellik yangıya ilişkin liquordiapedesis'tir. Bu da salya artışı olarak klinik görünüme yansır. Etiyolojik faktörlere göre ağız mukozası hücrelerinde nekroz, dejenerasyon, ülserasyon ve pseudomembranlaşma görülür.
Anatomopatolojik bakımından stomatitis'ler;
Klinik görünümlerine göre stomatitis'ler;
Etkenlerine göre;
Genel olarak stomatitis'e neden olan etkenin bulunup ortadan
kaldırılması esastır.Örneğin bakteriyel kaynaklı stomatitislerde salyaya
kolay geçen antibiyotiklerin(Penisilin grubu, makrolid grubu, kinolon
grubu) kullanımı önemlidir.
Stomatitis'e bağlı iştah kaybı ve gıda alımında aksama önemli derecede
ise parenteral besleme (serum uygulaması) uygulanır.
Şekillenen yangısal reaksiyonu azaltmak için NSAID (Non steroidal
antiinflammatory drugs) ilaçlar uygulanır.Bunlar yangısal reaksiyonu
hafifletmenin yanında ağrı kesici özelliğe de sahiptir.
Viral bir infeksiyon söz konusu ise spesifik ilaç kullanımı olmadığından
hastanın genel durumu düzeltilmeye ve sekonder bakteriyel
infeksiyonların engellenmesi yoluna gidilir.Bu amaçla immunstimulan
ilaçlar ve geniş spektrumlu antibiyotikler ile vitamin-mineral takviyesi
uygulanır.
Bir önemli husus da ağız boşluğunun antisepsisidir.Uygun antiseptiklerle
ağız boşluğu yıkanır.
Orijinal kaynak: stomatitis. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Neville BW, Damm DD, Allen CM, Chi AC. Oral and Maxillofacial Pathology, 4th edition. Elsevier, St.Louis, 2016 ↩
Regezi JA, Sciubba J, Jordan RCK. Oral Pathology: Clinical Pathologic Correlations, 7th edition. Elsevier, St.Louis, 2016 ↩
Çöloğlu AS. Oral Patoloji (Ağız Patolojisi). Yeditepe üniversitesi Yayınları. Mor Ajans, İstanbulk, 2007 ↩
Akal ÜK, Pektaş ZÖ, Nalçacı R, Yağbasan A (2002) An investigation on oral mucosal lesions: clinical, histological and therapeutical approaches. Türkiye Klinikleri Journal of Dental Sciences, 8:80-85, 2002 ↩
Koutlas IG. Syndromes affecting skin and mucosa. Atlas of the Oral & Maxillofacial Surgery Clinics of North America, 22(2):135-151, 2014 ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page