mağara ne demek?
Mağara, yüzeyle bağlantısı olan ve gün ışığı ile bağlantısı
kaybolacak derinliğe ve en az bir insanın sürünerek girebilmesine olanak
verecek genişlik ve yüksekliğe sahip olan yeraltı boşluklarıdır.
mağaraları inceleyen
bilim dalıdır.
Gün ışığının kaybolmadığı boşluklara adı
verilir.
Mağara Türleri
- Karstik mağaralar: ,
, ,
, ,
, çimentolu konglomera ve gibi erimeye uygun
ve
, tarafından eritilerek
aşındırılmasıyla meydana gelen mağaralara karstik mağaralar denir.
Bu tür mağaralar oluşum açısından en zengin ve yaygın mağaralardır.
- Lav tüpü mağaraları: Bazı mağaralar
soğuması sırasında içlerinde bulunan boşluklardan meydana gelir.
Akışa geçen lav kütlesinin dış kısmı soğuyarak katılaşır, içinden
kızgın lav akmaya devam eder. Lav çıkışı bittiğinde içerideki bu
boşluk mağara şeklini alır. Fakat bu mağaralarda zehirli gaz
çıkışları olması ihtimali nedeniyle girilmesi tehlikelidir.
- Buzul mağaraları: içinde oluşan
mağaralardır. Eriyen sular buzulun tabanından akışa geçer, burada
tabandaki kaya ile buzul arasında boşluk oluşur.
- Buz mağaraları: Herhangi bir mağaranın içinde buz oluşumu ile Buz
mağaraları oluşur.
- Rüzgâr mağaraları: Rüzgârın çöllerde yerden havalandırarak
uçurduğu taneciklerin kayalarda açtığı mağaralardır.
- Tuz mağaraları Kayatuzu blokları içinde suların oluşturduğu erime
boşluklarıdır. , ,
'de görülürler.
- '':Dalgaların kıyıdaki
dikliklerde açtığı oyuklardır. Bir kısmının denizden girilen ilginç
girişleri vardır.
Su Durumuna Göre Mağaralar
- Vadoz mağaralar: Suyun bulunmadığı kuru ve aktif olmayan,
aşınmanın durduğu fosil mağaralardır. Mağara içi hava doludur.
- Freatik mağaralar: Mağara içinin su dolu olduğu, akım ve aşınmanın
yatay yönde geliştiği alanlardır.
Mağara içindeki Şekiller
- : yer altındaki suyun mağara tavanındaki
materyalleri eritip aşağıya doğru sarkıtmasıyla oluşan şekillerdir.
- : Mağara tavanından su sayesinde yere düşen
ve yerden yükselip burada biriken materyallerin oluşturduğu
şekildir.
- : Sarkıt ve dikitin birleşmesiyle oluşan ve
yerden tavana kadar uzanan şekildir.
- : Yeraltı sularının eriterek
bünyesine kattığı kalsiyum karbonatın, yüzeye çıktığında
çökelmesiyle mağara içlerinde travertenler oluşur.
Mağara zonları
Mağaralar ısı, nem ve ışık vb. ekolojik faktörler açısından bölümlere
ayrılır.
- Giriş zonu: Mağaranın giriş bölümünde yer alır. Ekolojik şartlar
mağara dışına benzer, sıcaklık ve nem dış ortama bağlı değişiklikler
gösterir. Bu alan ışık da aldığı için nem ve soğuğa uyum sağlamış
canlılar bulunur.
- Alacakaranlık zonu: Girişten sonraki bölümdür. Işık azlığından
dolayı girişteki bitkilerin çoğu yaşayamaz. Az sayıda bitkinin
yaşadığı bu bölümde ısı ve nem sabitlense de, dışarıdan belli ölçüde
etkilenir.
- Karanlık zonu: Nem ve ısının çok az değiştiği ya da sabit olduğu
bu bölümde ışık yoktur. Mutlak karanlığın hakim olduğu bu alanlarda
gerçek mağara canlıları yaşar.
Mağara Canlıları
Mağara canlıları J. R. Schiner tarafından 1854 yılında, mağaraya olan
bağımlılıklarına göre sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırma günümüzde de
kullanılmaktadır.
- Mağara ziyaretçileri; Mağara dışında yaşayan, fakat bazı
zamanlarda mağarayı kullanan kara canlılarıdır.
, ve kış
uykusuna yatan gibi canlılar çoğunlukla
giriş kısmını kullanırlar.
- Mağara seven canlılar: Bunlar hayatlarının tamamını mağarada
geçiren, fakat mağara ortamına yakın dış ortamlarda da yaşayabilen
canlılardır. Bazı böcek türleri ve mağara çekirgeleri bu gruba
örnektir.
- Gerçek mağara canlıları; Mağara dışında yaşayamayan, tamamen bu
ortama bağlı hayat süren canlılardır. Mağara ortamına uyum sağlamış
bu canlılara, ve
mağara kereviti örnektir.
Mağaraların Kullanım alanları
Mağaralardan genel olarak şu alanlarda yararlanılır: Turizm, , tulum peyniri ve
yağ gibi gıdaların saklanması ve olgunlaşması, yetiştiriciliği, solunum yolu
rahatsızlıklarının tedavisi, askeri sığınak ve depo, yarasa gübresi
() üretme, , LPG
ve akaryakıt depolama, mağaradaki yeraltı sularından yararlanma.
Mağaraların yıl içinde sıcaklıklarının (17-24C) ve nemlerinin (%40-80)
fazla değişmemesi mikroklima buralara özelliği kazandırır. Bu açıdan
mağaralar sağlık turizmi bakımından önem taşır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Orijinal kaynak: mağara. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Kategoriler