kırmançça ne demek?

Kırmançça veya Kırmancca veya Kırmanca (Kırmançça: Kırmancki / Kirmanckî, Kırmanci¹) Zazacanın bir diğer adıdır.² Bu isimlendirme yeni kaynaklarda Zazacanın bir şivesi veya lehçesi olan Kuzey Zazaca için de kullanılmaktadır.³ Kırmançlar tarafından kullanılır. Alevice⁴, Dersimce (Dersimki), So-Bê, Zonê Ma («bizim dil») olarak da bilinir.⁵ Diğer yörelerde ise Dımıli/Dımılki, Kırdki ve Zazaki gibi isimler kullanılmaktadır.

Adlandırma karışıklığı

Zazacanın lehçesi olan Kırmançça ile Kürtçenin lehçesi olan Kurmançça birbirine karıştırılmamalıdır. Kırmançada kendilerine Kırmanc ve diline Kırmancki, güney komşusu olan Sünni Zazalara Zaza ve diline Zazaki, Kurmanç Kürtlerine Kırdasi ve Kürtçenin Kurmançça lehçesine Kırdaski, ve özellikle Sünni Kürtlere ise Kur (Khur) denilmektedir.⁶ Dersim'de eski kuşak da "Dımılki" ve "Dımıli" isimleri de kullanılmaktadır. Ayrıca Sünni Zaza komşularına ise kendilerinden ayrılmış bir kol olarak gördükleri ve aynı dili konuştuklarından ötürü "Dereza" derler yani "amcaoğlu" denilmektedir.⁷⁸

Konuşulan bölgeler

Kırmançça, Türkiye'de yaklaşık 140.000 kişi tarafından, Tunceli ilinin merkez, Hozat, Nazımiye, Pülümür ve Ovacık ilçeleri, Erzincan ilinin merkez ve Çayırlı ilçeleri, Gümüşhane ilinin Kelkit ve Şiran ilçeleri, Elazığ ilinin merkez ve Karakoçan ilçeleri, Bingöl ilinin Kiğı ve Karlıova ilçeleri, Muş ilinin Varto ilçesi, Sivas ilinin Zara, İmranlı, Kangal ve Divriği ilçeleri, Erzurum ilinin Hınıs ve Tekman ilçelerinde konuşulmaktadır.⁹

Ağızları

Kuzey Zazacasının ağızları:¹⁰

• Dersim Zazacası
  • Batı Dersim ağızları (Kemah, Hozat, Ovacık, Çemişgezek, Erzincan Merkez-Çağlayan bucağı)
  • Doğu Dersim ağızları (Mameki, Nazımiye, Mazgirt, Güney-Pülümür, Üzümlü, Tercan)
• Pülümür-Erzincan ağızları
• Varto ağzı

Linguist List'e göre Kuzey Zazacası iki lehçeye ayrılır:¹¹

• Tunceli (kiu-tun)
• Varto (kiu-var)

Ayrıca bakınız

• Dımılice
• Kırmanciye

Kaynakça

Orijinal kaynak: kırmançça. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. Paul J. White, "The Debate of the Identity of "Akevi Kurds", Paul J. White, Joost Jongerden, Turkey's Alevi Enigma: A Comprehensive Overview, BRILL, 2003, s. 21. ↩

2. ↩

3. Zazaki, Northern , Ethnologue. ↩

4. Haydar Şahin, Uzun bir süreç: Asimile edilmiş Zazalar , Radio Zaza, 03.01.2009 (Anadilinde “Ma Kırmancime, Dımlime, Zazaymi” diyenlere Türkçe soruyordum, hangi dili konuşuyorsunuz? Alevice diye cevap alırdım.) ↩

5. ↩

6. Martin van Breunessen, "The Ethnic Identity of Kurdish Alevis", Krisztina Kehl Bodrogi, Barbara Kellner Heinkele, Anke Otter Beaujean, Syncretistic Religious Communities in the Near East, BRILL, 1997, s. 17. ↩

7. Keskin, M. (2010), “Zazaca Üzerine Notlar”, Şükrü Arslan (derleme), Herkesin Bildiği Sır: Dersim - Tarih, Toplum, Ekonomi, Dil ve Kültür (s. 222, 223), İletişim Yayınları, İstanbul. ↩

8. ↩
9. ↩
10. ↩
11. ↩

Kategoriler