karakalpakça ne demek?

Karakalpakça (Qaraqalpaq tili / Қарақалпақ тили), Türk dillerinin Kıpçak grubuna bağlı bir dildir.¹ Aynı gruba mensup olduğu Kazakça ile aralarında karşılıklı anlaşılabilirlik vardır.²³

Alfabe

Karakalpakça için Özbek-Latin alfabesi de kullanılır.⁴

<table> <thead> <tr class="header"> <th><p>Kiril</p></th> <th><p>Latin</p></th> <th><p>IPA</p></th> <th><p>   </p></th> <th><p>Kiril</p></th> <th><p>Latin</p></th> <th><p>IPA</p></th> <th><p>   </p></th> <th><p>Kiril</p></th> <th><p>Latin</p></th> <th><p>IPA</p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p>Аа</p></td> <td><p>Aa</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Ққ</p></td> <td><p>Qq</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Фф</p></td> <td><p>Ff</p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>Әә</p></td> <td><p>A‘a‘</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Лл</p></td> <td><p>Ll</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Хх</p></td> <td><p>Xx</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>Бб</p></td> <td><p>Bb</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Мм</p></td> <td><p>Mm</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Ҳҳ</p></td> <td><p>Hh</p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>Вв</p></td> <td><p>Vv</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Нн</p></td> <td><p>Nn</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Цц*</p></td> <td><p>Cc</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>Гг</p></td> <td><p>Gg</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Ңң</p></td> <td><p>N‘n‘</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Чч*</p></td> <td><p><em>ch</em></p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>Ғғ</p></td> <td><p>G‘g‘</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Оо</p></td> <td><p>Oo</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Шш</p></td> <td><p>SHsh</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>Дд</p></td> <td><p>Dd</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Өө</p></td> <td><p>O‘o‘</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Щщ*</p></td> <td><p><em>sh</em></p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>Ее</p></td> <td><p>Ee</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Пп</p></td> <td><p>Pp</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Ъъ*</p></td> <td><p> </p></td> <td><p> </p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>Ёё*</p></td> <td><p><em>yo</em></p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Рр</p></td> <td><p>Rr</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Ыы</p></td> <td><p>I‘i‘</p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>Жж</p></td> <td><p>Jj</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Сс</p></td> <td><p>Ss</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Ьь*</p></td> <td><p> </p></td> <td><p> </p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>Зз</p></td> <td><p>Zz</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Тт</p></td> <td><p>Tt</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Ээ</p></td> <td><p>Ee</p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>Ии</p></td> <td><p>Ii</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Уу</p></td> <td><p>Uu</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Юю*</p></td> <td><p><em>yu</em></p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p>Йй</p></td> <td><p>Yy</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Үү</p></td> <td><p>U‘u‘</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Яя</p></td> <td><p><em>ya</em></p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>Кк</p></td> <td><p>Kk</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p>Ўў</p></td> <td><p>Ww</p></td> <td></td> <td><p>   </p></td> <td><p> </p></td> <td><p> </p></td> <td><p> </p></td> </tr> </tbody> </table>

Kazak alfabesiyle farkları

Kazak alfabesinde bulunan "Ii" harfi Karakalpak Kirilinde görünmemektedir. Ayrıca Karakalpaklar'ın Özbek latinine geçme eğilimleri vardır. Karakalpakça'da "Ii" yerine "Ии" vardır.

Özellikler

• y>j (c) olayı bu lehçede de görülebilir. жазыўшы (jazıwşı)- yazar, yazıcı
• Eski Türkçe'deki "ğ"'lerin y'ye dönüştüğü söylenebilir. Mesela eski Türkçe mastar eki olan "-ığ" Karakalpakça'da "-ıw" şeklindedir.
• Özbekçe'den Arapça-Farsça kelimeler almıştır.
• Çoğul eklerinde Kazakçadaki gibi -lar, -ler'in dışında -dar, -der, -tar, -ter şekilleri yoktur. Yani Karakalpakçada bu ek sadece -lar, -ler şeklindedir. Örneğin Kazakça'da "kendilerinin" anlamındaki "өздерінің (özderiniñ)" Karakalpakça'da "өзлериниң (özleriniñ)" şeklindedir.
• Bazı değişmeler Kazakçadan farklı olarak olmamıştır. Mesela Kazakça'da "söylesetin" "konuşacak" anlamdadır. Mesela "söylesetin adam", "konuşacak, söyleşecek adam". Bu kelimedeki -tin kısmı Eski Türkçe'deki -tuğın şeklindeki ekten gelir. Karakalpakçadaysa bu ek değişmemiştir ve tek şekillidir: "söylesetuğın"
• Karakalpakça'da ş>s değişmesi de vardır: söyleş->söyles- gibi...
• Karakalpakça'da ç>ş değişmesi de görülür: qança>qanşa...

Ayrıca Vikipedi'nin Karakalpakça sürümü de bulunmaktadır.

1 - bir 2 - eki 3 - üş 4 - tört 5 - bes 6 - altı 7 - jeti 8 - segiz 9 - toğız 10 - on 20 - jigirma 30 - otız 40 - qırıq 50 - eliw 60 - alpıs 70 - jetpis 80 - seksen 90 - toqsan 100 - jüz 1000 - mıñ

Kaynakça

Dış bağlantılar

• Karakalpak vikipedi

Orijinal kaynak: karakalpakça. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. ↩
2. ↩
3. ↩
4. ↩

Kategoriler