Karadağ (Karadağca: * /* Црна Гора), Avrupa'nın güneydoğusunda Balkanların Adriyatik kıyısında bir ülkedir.1 Kuzeyde Bosna-Hersek, kuzeydoğuda Sırbistan, doğuda Kosova, güneydoğuda Arnavutluk, batıda ise Hırvatistan ve Adriyatik Denizi ile çevrilidir.2 Başkenti ve en büyük şehri Podgorica ülke topraklarının %10,4'ünü ve nüfusun %29,9'unu kapsamaktadır, Çetine kenti eski krallık başkenti statüsündedir. Ülkenin büyük çoğunluğunu Karadağlılar oluşturur, Sırplar %28,7 ile en büyük azınlıktır. Ayrıca Boşnaklar, Arnavutlar ve Hırvatlar da bulunur.
Erken Orta Çağ döneminde günümüz Karadağ topraklarında güneyde Duklja, batıda Travunia ve kuzeyde Rascia olmak üzere üç prenslik bulunuyordu.345 14 ve 15. yüzyıllarda Zeta Prensliği ortaya çıktı. Karadağ ismi ilk kez
Dünya Bankası tarafından üst-orta gelir seviyesinde gösterilen Karadağ; BM, NATO, Dünya Ticaret Örgütü, Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı, Avrupa Konseyi ve Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması ve Akdeniz için Birlik'in üyesidir. Ayrıca Avrupa Birliği'ne üyelik sürecindedir.
Karadağ'ın eski halkı Arnavutlardan oluşur. VII. yüzyılda İmparator Herakliyus zamanında, Sırplar da oraya yerleştirilmiştir. Osmanlılar, Rumeli'ye geçip fetihlere giriştikleri sıralarda Karadağ, Venedik Cumhuriyeti'nin tabiiyetinde idi. Osmanlı Devleti'nin Karadağ'daki fetihleri Sultan I. Murad dönemine rastlar. Zira ilk Osmanlı-Karadağ çatışması da I. Murat döneminde yaşanmıştır. İkinci Osmanlı-Karadağ çatışması Sultan I. Bayezid döneminde olmuştur. Bu seferde Osmanlı kuvvetleri Üsküp'ten çıkıp Zveçan ve Yeleç üzerinden Lim ve Tara nehirlerine kadar ulaşmıştır. Osmanlı Devleti'nin Karadağ'daki asıl fetihleri ise Fatih Sultan Mehmet döneminde olmuştur. Aslında Osmanlı Karadağ'ı tam olarak hakimiyetine almadı. Fatih, Karadağ'a bir nevi özerklik statüsü verdi ve bu durum Karadağlılar tarafından 1878 yılında Osmanlı'dan ayrılana kadar kullanıldı. Karadağlılar Osmanlı Devleti'nin hakimiyetine girişinden itibaren çok sayıda isyan çıkartmışlardır. Örneğin 1711, 1712, 1714 isyanlarını çıkartmışlardır. Bununla birlikte Hersek isyanına da destek vermişlerdir.7
1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Rusya'nın yanında yer alan Karadağ, Osmanlı ordusunun önemli bir kısmını Balkanlarda meşgul etmiş ve savaşın Rusya lehine dönmesinde büyük bir etken olmuştur. Savaş sonrası imzalanan Ayastefanos ve hemen ardından Berlin Antlaşması'yla bağımsızlığını kazanan Karadağ, böylece devletler platformunda yerini almıştır. Bağımsızlığını kazanmasının ardından onu ilk tanıyan Osmanlı Devleti olmuştur. Bağımsızlıkla birlikte Osmanlı Devleti ile diplomatik ilişkiler hız kazanmış ve çok önemli aşamalar kaydedilmiştir. Bu dönemde iki devlet ilişkilerinin iyi bir düzeye gelmesinde, hiç şüphesiz II. Abdülhamid'in Balkan politikasında sergilediği tavrın önemli bir rolü vardır. Nikola Petroviç ile yakın dostluğu, iki devletin politikalarına da yansımıştır. II. Abdülhamid döneminde, 30 yılı aşkın bir süre, küçük sınır çatışmalarını bir kenara bırakılırsa, iki devlet arasında barışın hakim olduğu bir süreç göze çarpmaktadır. İlki 1883 ve ikincisi 1899 yıllarında olmak üzere Karadağ Prensi Nikola, Sultan Abdülhamid'in davetlisi olarak İstanbul'a gelmiş, törenlerle karşılanarak şaşaalı gösterilerle ağırlanmıştır.8
II. Abdülhamid döneminde İstanbul Büyükçekmece başta olmak üzere Zonguldak Ereğli gibi yerlerde, taş işçisi, kuyucu, maden işçisi, bekçilik vb. iş kollarında çalışan Karadağlıların sayısında artış görülmüştür. Bunun yanında İstanbul'daki okullarda bizzat Abdülhamid'in bursuyla okuyan Müslüman ve Hristiyan Karadağlıların sayısı önemli bir seviyeye ulaşmıştır.9 Türkiye'de yaşayan Boşnakların önemli bir kısmı 1910'lu yıllarda Karadağ'dan gelmiştir. 5 Haziran 2017 tarihinde NATO'ya katıldı.
1991 sayımına göre Sırplar, Sırbistan-Karadağ federasyonundaki toplam nüfusun %69’unu oluşturmaktaydı. Karadağlılar ise toplam nüfusun %5, Karadağ nüfusunun da %62’sini oluşturuyordu. Slav olmayan Arnavut azınlık ülkedeki 2. büyük gruptu ve resmî tahminlere göre toplam nüfusa oranları %17’ydi. Nüfus sayıları tam bilinmeyen kendi içlerine çekilmiş Türkler de demografik yapıda yer almışlardır.
1965’ten sonra Sırbistan ve Karadağ’dan gelişmiş Avrupa ülkelerine ve Kuzey Amerika’ya sürekli göç yaşanmıştır. Eski Yugoslavya’nın dağılmasını ve Hırvatistan ile Bosna-Hersek’teki savaşı takip eden yıllarda göç Sırbistan ve Karadağ’a yönelmiştir. Mülteci sayımı sonucunda 1996 yılı ortalarında 566.200’ü mülteci statüsünde olan 646.000 kişi tespit edilmiştir. 79.700 kişi ise diğer cumhuriyetlerde yaşayan Sırp ve Karadağlılar ya da Yugoslavya’ya mülteci olarak gelip Yugoslav vatandaşlığına geçmiş kişilerdir.
<small>2003 Nüfus Sayımına Göre</small>
Karadağ’da 53 lise bulunmaktadır. Bunlardan 49'u devlet okulu, 3'ü özel okul (2 tanesi uluslararasıdır) ve 1'i de devlet - özel okuludur.
Liseler şu şekilde ayrılır:
1) Fen liseleri
2) Ekonomi liseleri
3) Bilim ve sanayi liseleri
4) Nikşiç askerî lisesi
5) ‘Gimnaziya’ liseleri
6) Sanat okulları
7) Meslek liseleri
8) Normal liseler
9) İmam hatip lisesi (‘‘Mehmed Fatih’’ Medresesi)
Her yıl 9 bin civarında birinci sınıfa kayıt yaptıran öğrenci vardır. Tüm sınıflarda her yıl 29 bin civarında öğrenci vardır. Son istatistiğe göre Karadağ’da öğrencilerin %52'si erkek, %48'i ise kadın cinsiyetinden meydana gelir. Karadağ'da lise eğitimi zorunlu değildir. Bazı liselerde Türkçe dersi seçmeli ders olarak verilmektedir.
Karadağ'da 3 üniversite bulunmaktadır. Bunlardan 1'i devlet, 2'si ise vakıf üniversitesidir, Tüm üniversitelerde eğitim Karadağlı dilinde verilmektedir. Karadağ Üniversitesi (Univerzitet Crne Gore), Karadağ'da bulunan tek devlet üniversitesidir. Bu, yönetim olarak herhangi bir vakıf veya özel kurumla bağlantısı bulunmayan, bütçesi de devlet tarafından karşılanan bir üniversitedir. Bu üniversite 1974 senesinde kurulmuş olup Karadağ'ın en eski yükseköğretim kurumudur. Bu üniversitede hâlen 20.000 öğrenci eğitim almaktadır. Üniversiteye bağlı olarak 19 fakülte ve 2 bilim enstitüsü faaliyet gösteriyor. 2004 senesi itibarıyla Bologna süreci uygulanmaktadır. Karadağ Üniversitesi'nin genel merkezi Podgoritsa (Podgoriça) şehrinde olmakla birlikte bazı fakülteler Nikşiş, Çetine, Kotor, Herceg Novi, Bar, Budva, Akova, Berane gibi şehirlerde eğitim vermektedir. Karadağ Üniversitesi'nin rektörlük görevini Prof. Radmila Vojvodić sürdürmektedir.
Karadağ Silahlı Kuvvetlerinin subay ihtiyacını gidermek için 2006 yılında başkent Podgoriça’da Kara Savaş Akademisi kurulmuştur. Aynı yıl Akova’da Hava Savaş Akademisi kurulmuş olup, ordunun pilot ihtiyacını karşılayacak düzeyde öğrenci almaktadır. 2007 yılında ise Bar şehrinde Deniz Savaş Akademisi kurulmuştur.
Vakıflarca kurulan iki üniversite Donja Gorica Üniversitesi ile Mediteran Üniversitesi’dir. Bunların genel merkezleri de Podgorica'da bulunmaktadır. Fakat Mediteran Üniversitesi'nin birkaç fakültesi Bar şehrinde faaliyet göstermektedir. Bu iki üniversiteden Mediteran 2006, Donja Gorica ise 2007 yıllarında kuruldu. İkisinin eğitim sistemi Bologna Süreci'ne göre uygulanmaktadır.
Karadağ'daki en popüler sporlar futbol, basketbol, su topu, voleybol ve hentboldur. Ülkedeki diğer önemli sporlar boks, atletizm, masa tenisi ve satrançtır.
Önceki dönemlerde yani Karadağ, Yugoslavya ülkesinin bir parçasıyken Karadağlı insanlar bu ülkenin millî takımlarında mücadele ediyorlardı. 24 Mart 2007 tarihinde Karadağ tarihinin ilk futbol maçını Macaristan ile Podgorica Stadında oynadı. Bu dostluk maçını Karadağ 2-1'lik skorla kazandı. Karadağ'ın en önemli iki futbol kulübü başkent Podgorica'da kurulmuş olan FK Budućnost Podgorica ve Nikşiç şehrinin FK Sutjeska Nikšić ekipleridir. Karadağ Ulusal Olimpik Komitesi 2007 yılının Haziran ayında Uluslararası Olimpiyat Komitesine üye olarak katılmıştır. Karadağ'ın bağımsız bir ülke konumunda katıldığı ilk Olimpiyat Oyunları 2008 yazında Pekin'de gerçekleştirileni olmuştur. Ayrıca Karadağ, Sırbistan ile birlikte 2005 Avrupa Basketbol Şampiyonasına ilişkin turnuvayı sunmuştur.
Su topu genellikle ülkenin ulusal sporu olarak lanse edilir. Karadağ, 13 Temmuz 2008 tarihinde İspanya'nın Málaga kentinde düzenlenen Avrupa Şampiyonasında Sırbistan'ı 5-5 ve 6-5'lik skorlarla yenmiştir. 2009 yılında düzenlenen FINA Erkekler Su Topu Dünya Liginde altın madalya kazanmışlardır. Kotor merkezli su topu ekibi PVK Primorac, 2009 yılında LEN Şampiyonlar Ligini birinci bitirdi. Karadağ'ın bir numaralı su topu liginde altı takım yer almaktadır. Bu altı takımdan VK Primorac Kotor, VK Jadran Herceg Novi, VK Budvanska Rivijera Budva ve VK Cattaro isimlerini taşıyan dördünün bütçesi bir milyon avrodan fazladır. Karadağ'ı 2008 Olimpiyat Oyunlarında temsil eden millî su topu takımı bu Olimpiyat Oyunlarında dördüncü sırayı almıştır.
Londra'da düzenlenen 2012 Olimpiyat Oyunlarında Karadağ bayan hentbol takımı, finalde Norveç'e 26-23'lük bir skorla yenilerek gümüş madalya almıştı. Bu, Karadağ'ın ilk Olimpiyat madalyası oldu.
Orijinal kaynak: karadağ. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Abidin Temizer, "Osmanlı-Karadağ Sınır Anlaşmazlıkları ve Çözümü (1878-1913) Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 19 Mayıs Üniversitesi, Samsun 2007" ↩
Uğur Özcan, II. Abdülhamid Dönemi Osmanlı-Karadağ Siyasi İlişkileri ,Türk Tarih Kurumu, Ankara 2013 ISBN 978-975-16-2527-4 ↩
Uğur Özcan, Sultan Abdülhamid Dönemi Osmanlı Devleti'nde Yabancı İşçiler: Karadağlılar , Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi (Motif Academy Folklore Journal), Yıl: 2012, Cilt 2012, Sayı 2012-2 Balkan Özel Sayısı, s.83-106 ISSN 1308-4445 ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page