karadağca ne demek?

Karadağca veya Karadağlıca (Crnogorski jezik / Црногорски језик), ana ülke Karadağ'da ve komşu devletlerde (Sırbistan, Hırvatistan) konuşulan bir Güney Slav dilidir. Aynı zamanda Karadağ'ın resmî dilidir. Karadağlı dili olarak da belirtilebilir. Karadağ Anayasasının “dil ve alfabe” başlıklı 13. maddesinde Karadağlı dilinin resmiyeti ve alfabesi belirtilmiştir.¹

Yazı dili ve ağız olarak Karadağlıca konuşurlarının sayısı 2011 yılı sayım verilerine göre, Karadağ’da 229.251 kişidir. Anılan konuşur sayısına Karadağ’ın çevresindeki ülkelerden Sırbistan’da 2.519, Hırvatistan’da 876 ve Slovenya’da 462 kişinin eklenmesiyle toplam konuşur sayısı 233.108 olur. Bu sayı 2011 yılındaki nüfus sayımında ana dilini Karadağlıca olarak belirtenleri gösterir.² Bazılarınca Hırvatça, Sırpça ve Boşnakçanın da beraber alındığı Sırp-Hırvat dilinin standartlaştırılmış bir formu olarak kabul edilmektedir.³⁴

Alfabe

Karadağlıcanın alfabesi Latin ve Kiril esaslı iki denk forma sahiptir. Anayasal olarak her iki yazı sisteminin eşit olması sebebiyle, Karadağlı alfabesi iki paralel varyanta sahiptir. Alfabe 32 harften oluşur.⁵

Karadağlı alfabesi Latin varyantı

Sıra	Harf	Türk alfabesindeki dengi⁶	Sıra	Harf	Türk alfabesindeki dengi⁷
1	A a	A a	17	Lj lj	/ly/ telaffuzuna yakın
2	B b	B b	18	M m	M m
3	C c	/ts/ telaffuzuna yakın	19	N n	N n
4	Č č	Ç ç	20	Nj nj	/ny/ telaffuzuna yakın
5	Ć ć	Ç ç harfine yakın	21	O o	O o
6	D d	D d	22	P p	P p
7	Dž dž	C c	23	R r	R r
8	Đ đ	C c harfine yakın	24	S s	S s
9	E e	E e	25	Š š	Ş ş
10	F f	F f	26	Ś ś	/sy/ telaffuzuna yakın
11	G g	G g	27	T t	T t
12	H h	H h	28	U u	U u
13	I i	İ i	29	V v	V v
14	J j	Y y	30	Z z	Z z
15	K k	K k	31	Ž ž	J
16	L l	L l	32	Ź ź	/zy/ telaffuzuna yakın

Alfabe⁸

Karadağlı alfabesi Kiril varyantı

Sıra	Harf	Türk alfabesindeki dengi⁹	Sıra	Harf	Türk alfabesindeki dengi¹⁰
1	А а	A a	17	Н н	N n
2	Б б	B b	18	Њ њ	/ny/ telaffuzuna yakın
3	В в	V v	19	О о	O o
4	Г г	G g	20	П п	P p
5	Д д	D d	21	Р р	R r
6	Ђ ђ	C c harfine yakın	22	С с	S s
7	Е е	E e	23	Ć ć	/sy/ telaffuzuna yakın
8	Ж ж	J j	24	Т т	T t
9	З з	Z z	25	Ћ ћ	Ç ç harfine yakın
10	З́ з́	/zy/ telaffuzuna yakın	26	У у	U u
11	И и	İ i	27	Ф ф	F f
12	Ј ј	Y y	28	Х х	H h
13	К к	K k	29	Ц ц	/ts/ telaffuzuna yakın
14	Л л	L l	30	Ч ч	Ç ç
15	Љ љ	/ly/ telaffuzuna yakın	31	Џ џ	C c
16	М м	M m	32	Ш ш	Ş ş

Alfabe¹¹

Tarihçe

Dilin tarihi için MS 9. yüzyıla kadar inen görüşler ortaya atılmıştır. Buradan başlayarak “9-12. yüzyıl”, “12-15. yüzyıl”, “15-18. yüzyıl”, “18. yüzyıl-1830’lar”, “1830’lar-1914” ve “1914’ten günümüze olmak üzere alt dönemler belirtilmiştir.

Karadağlı dili, tarihte 1990 yılına kadar “Sırpça” olarak adlandırılmış ve sınıflandırılmıştır.¹² Dilin Sırpçadan ayrışması ve kendi standartlaştırılmış yazı dilinin oluşturulması 1990 yılında Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nin dağılması sonrasında Karadağ bağımsızlığının savunucuları tarafından başlatılmıştır. Karadağlıca 2007 yılında Karadağ Anayasası'nda Karadağ'ın resmî dili olarak ilan edilmiştir ve dilin kullanımı devlet tarafından desteklenmekte ve teşvik edilmektedir.

Yazı diline iki yeni harf ve çeşitli imla kuralları eklenmiş olmasına rağmen bu yenilikler toplum içerisinde bazı kesimlerce kabul görmemiştir.¹³ Bu gibi meseleler siyasi yaklaşım ve etnik aidiyetle ilgilidir. Karadağ’da ve civarında “Sırp” kimliğinden olan veya bu kimliği savunan kişilerde Karadağlıcanın kendi özerk varlığına karşı tutumlar görülebilir.

Kaynakça

Dış bağlantılar

Fakultet za crnogorski jezik i kniževnost Karadağlı Dili ve Edebiyatı Fakültesi (Karadağlıca)
Lingua Montenegrina Dil, edebiyat, kültür araştırmaları dergisi (Karadağlıca)
Folia linguistica et litteraria Dil ve edebiyat araştırmaları dergisi (Karadağlıca)

Orijinal kaynak: karadağca. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Karadağ Anayasası (Karadağlıca) ↩
↩
David Dalby, Linguasphere (1999/2000, Linguasphere Observatory), s. 445, 53-AAA-g, "Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian". ↩
Benjamin W. Fortson IV, Indo-European Language and Culture: An Introduction, 2nd ed. (2010, Blackwell), s. 431, "Because of their mutual intelligibility, Serbian, Croatian, and Bosnian are usually thought of as constituting one language called Serbo-Croatian." ↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
↩
cf. Roland Sussex, Paul Cubberly, The Slavic Languages, Cambridge University Press, Cambridge 2006; esp. v. pp. 73: "Serbia had used Serbian as an official language since 1814, and Montenegro even earlier.". ↩
↩