Kapitülasyonlar, genellikle bir devletin başka bir devlete kendi ülkesinde yaşayan vatandaşları için tanıdığı, yargı, vergi ve ticaret gibi konularda ayrıcalıklar içeren hukuki, siyasi ve ekonomik imtiyazlardır.
Kapitülasyonlar, esas olarak, bir devletin kendi ülkesindeki yabancıların hukuki durumunu düzenleyen özel anlaşmalardır. Bu anlaşmalar, yabancıların yerel yasalara tabi olmaktan muaf tutulmasını, kendi konsoloslukları tarafından yargılanabilmelerini (bkz: Konsolosluk Yargısı) ve bazı vergi ve ticari ayrıcalıklardan yararlanabilmelerini içerir.
Kapitülasyonların kökenleri, Orta Çağ'a kadar uzanmaktadır. İlk olarak, Hristiyan devletler ile İslam devletleri arasında ticareti kolaylaştırmak amacıyla ortaya çıkmıştır. Osmanlı İmparatorluğu da, özellikle Batılı devletlere ticari ve siyasi tavizler vermek amacıyla kapitülasyonlar tanımıştır. Bu durum, zamanla Osmanlı ekonomisi üzerinde olumsuz etkiler yaratmış ve dışa bağımlılığı artırmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu'nda kapitülasyonlar, ilk olarak 16. yüzyılda Fransa'ya tanınmıştır. Daha sonra, diğer Avrupa devletleri de benzer ayrıcalıklar elde etmiştir. Bu ayrıcalıklar, yabancı tüccarların Osmanlı topraklarında serbestçe ticaret yapabilmelerini, düşük gümrük vergileri ödemelerini ve kendi hukuk sistemlerine göre yargılanmalarını sağlamıştır. Ancak, bu durum zamanla Osmanlı ekonomisinin zayıflamasına ve siyasi bağımsızlığının azalmasına yol açmıştır. Özellikle Düyun-u Umumiye ilanıyla birlikte, Osmanlı ekonomisi büyük ölçüde dış kontrol altına girmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla birlikte, kapitülasyonlar Lozan Barış Antlaşması ile tamamen kaldırılmıştır. Bu, Türkiye'nin ekonomik ve siyasi bağımsızlığını kazanmasında önemli bir adım olmuştur. Kapitülasyonların kaldırılması, Türkiye'nin kendi ekonomik politikalarını belirleme ve yabancıların hukuki statüsünü düzenleme yetkisini geri kazanmasını sağlamıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page