kapitülasyon ne demek?

Kapitülasyon, bir devletin bir anlaşmaya bağlı olarak başka devletlere tanıdığı iktisadi ve sosyal ayrıcalıklara denir.

Kapitülasyon kelimesinin kökeninde Latince caput (baş) sözcüğü vardır. Geniş anlamıyla kapitülasyon baş eğmek, teslim anlaşması yapmak anlamlarını taşır. Tarihte kazandığı özel anlamla kapitülasyon, bir ülke tarafından başka bir ülkenin vatandaşlarına verilen ticari ayrıcalıklar bütünüdür.

Osmanlı İmparatorluğu

Osmanlı İmparatorluğu tarafından yükselme döneminden imparatorluğun dağılışına değin Avrupa devletlerine çeşitli kapitülasyonlar verilmiştir.

Osmanlı Devleti II. Mehmed döneminde Venediklilere, I. Süleyman döneminde Fransızlara çeşitli amaçlar doğrultusunda kapitülasyonlar vermiştir. Aynı zamanda dağılma döneminde Balta Limanı Ticaret Antlaşması ile İngilizler'e, Hünkâr İskelesi Antlaşması ile Ruslar'a çeşitli kapitülasyonlar vermiştir.¹

İsviçre

İsviçre paralı askerlerinin Fransız monarşisi tarafından orduda kullanılması için 1444 ile 1492 yılları arasında yaygın olarak yapılan devlet anlaşması. Bu anlaşmalar Fransız monarşisi ile ilgili İsviçre kantonu ya da soylu ailesi arasında yapılırdı ve anlaşmaların "capitula"lardan (bölümler) oluşan standart yapısından dolayı "Capitulación" adı verilirdi. Detaylarda farklılıklar olsa da, genel olarak anlaşmada istihdam edilecek askerlerin sayısı, ödeme veya diğer sağlanacak faydalar ve Fransız kanunlarından ayrı tutulmaları gibi taahhütler yer alırdı.²