is kazasi ve meslek hastaligi ne demek?

İş Kazası ve Meslek Hastalığı

İş kazası ve meslek hastalığı, çalışma hayatının kaçınılmaz riskleri arasında yer alır. Bu iki kavram, çalışanların sağlığını ve güvenliğini tehdit eden, maddi ve manevi kayıplara yol açabilen önemli unsurlardır. Bu makalede, iş kazası ve meslek hastalığı kavramları detaylı bir şekilde incelenecek, nedenleri, sonuçları, yasal düzenlemeler ve önleme yöntemleri üzerinde durulacaktır.

1. İş Kazası

1.1. Tanım

İş Kazası, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 13. maddesine göre, sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, işveren tarafından yürütülen iş nedeniyle, sigortalının kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürüttüğü iş veya işyeri nedeniyle, bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle, emziren kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanda, sigortalıların işverence sağlanan bir taşıtla işe gidiş gelişi sırasında meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır.

1.2. İş Kazasının Unsurları

Bir olayın iş kazası olarak kabul edilebilmesi için aşağıdaki unsurların bir arada bulunması gerekir:

• Sigortalı olma: Kazayı geçiren kişinin Sigortalı olması gerekmektedir.
• Olayın meydana gelmesi: Somut bir olayın gerçekleşmiş olması gerekir. Bu olay, yaralanma, ölüm veya mesleki hastalık gibi sonuçlara yol açmalıdır.
• İş ile illiyet bağı: Olayın iş ile ilgili olması, yani işin yürütülmesi sırasında veya iş nedeniyle meydana gelmesi gerekmektedir.
• Zarar: Olay sonucunda sigortalının bedenen veya ruhen zarara uğraması gerekmektedir.

1.3. İş Kazası Türleri

İş kazaları, meydana geliş şekillerine, sonuçlarına ve nedenlerine göre farklı türlere ayrılabilir:

• Meydana Geliş Şekillerine Göre: Düşme, çarpma, kesilme, yanma, elektrik çarpması, zehirlenme, makine kazaları vb.
• Sonuçlarına Göre: Hafif yaralanma, ağır yaralanma, Maluliyet, ölüm.
• Nedenlerine Göre: Teknik nedenler (makine arızası, ekipman yetersizliği), organizasyonel nedenler (iş yükü, vardiya düzeni), insani nedenler (dikkatsizlik, eğitimsizlik).

1.4. İş Kazasının Nedenleri

İş kazalarının nedenleri genellikle iç içe geçmiş karmaşık bir yapıya sahiptir. Ancak genel olarak aşağıdaki faktörler iş kazalarına zemin hazırlayabilir:

• Teknik Nedenler:
  • Güvensiz makine ve ekipman kullanımı
  • Makine koruyucularının olmaması veya yetersiz olması
  • Uygunsuz çalışma ortamı koşulları (aydınlatma, havalandırma, sıcaklık)
  • Tehlikeli madde kullanımı ve depolanması
• Organizasyonel Nedenler:
  • Yetersiz İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) politikaları ve prosedürleri
  • Yetersiz risk değerlendirmesi
  • Yetersiz eğitim ve bilgilendirme
  • Aşırı iş yükü ve baskı
  • Vardiya düzenlemelerindeki hatalar
  • İletişim eksikliği
• İnsani Nedenler:
  • Dikkatsizlik, ihmal
  • Bilgisizlik, eğitimsizlik
  • Yorgunluk, uykusuzluk
  • Psikolojik sorunlar
  • Kişisel koruyucu donanım (KKD) kullanmama

1.5. İş Kazası Sonrası Yapılması Gerekenler

İş kazası meydana geldiğinde aşağıdaki adımlar izlenmelidir:

1. İlk yardım: Yaralıya derhal ilk yardım uygulanmalı ve sağlık kuruluşuna sevk edilmelidir.
2. Kaza yerinin güvenliği: Kaza yerinin güvenliği sağlanmalı, olası tehlikeler ortadan kaldırılmalıdır.
3. Kaza bildirimi: İşveren, kazayı derhal SGK'ya (Sosyal Güvenlik Kurumu) bildirmelidir.
4. Kaza araştırması: Kazanın nedenleri ve alınması gereken önlemler tespit edilmelidir. Kaza araştırması, uzmanlar tarafından yapılmalıdır.
5. Kayıt tutma: Kaza ile ilgili tüm bilgiler (kaza tarihi, saati, yeri, yaralanan kişi, tanıklar, nedenleri, sonuçları, alınan önlemler) kayıt altına alınmalıdır.

1.6. İş Kazasının Önlenmesi

İş kazalarının önlenmesi için proaktif bir yaklaşım benimsenmeli ve aşağıdaki önlemler alınmalıdır:

• Risk değerlendirmesi: İşyerindeki tüm tehlikeler belirlenmeli ve riskleri değerlendirilmelidir.
• İSG politikası: Etkili bir İSG politikası oluşturulmalı ve uygulanmalıdır.
• Eğitim ve bilgilendirme: Çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği konusunda düzenli olarak eğitim verilmeli ve bilgilendirme yapılmalıdır.
• Güvenli çalışma ortamı: Çalışma ortamı güvenli hale getirilmeli, uygun aydınlatma, havalandırma ve sıcaklık sağlanmalıdır.
• Makine ve ekipman güvenliği: Makine ve ekipmanların güvenli olduğundan emin olunmalı, düzenli bakım ve kontrolleri yapılmalıdır.
• Kişisel koruyucu donanım: Çalışanlara uygun kişisel koruyucu donanım sağlanmalı ve kullanımı zorunlu tutulmalıdır.
• İşbirliği ve iletişim: İşveren, çalışanlar ve İSG uzmanları arasında işbirliği ve iletişim sağlanmalıdır.

2. Meslek Hastalığı

2.1. Tanım

Meslek Hastalığı, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 14. maddesine göre, sigortalının çalıştığı işin niteliği veya yürütüm şartları yüzünden tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden, oluşan geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halidir.

2.2. Meslek Hastalığının Unsurları

Bir hastalığın meslek hastalığı olarak kabul edilebilmesi için aşağıdaki unsurların bir arada bulunması gerekir:

• Sigortalı olma: Hastalığa yakalanan kişinin sigortalı olması gerekmektedir.
• Hastalığın meydana gelmesi: Somut bir hastalığın ortaya çıkmış olması gerekir.
• İş ile illiyet bağı: Hastalığın iş ile ilgili olması, yani işin niteliği veya yürütüm şartları yüzünden meydana gelmesi gerekmektedir.
• Tekrarlayan sebep veya işin yürütüm şartları: Hastalığın tekrarlayan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden oluşması gerekmektedir.

2.3. Meslek Hastalığı Türleri

Meslek hastalıkları, neden olan etkenlere göre farklı türlere ayrılabilir:

• Kimyasal Etkenlere Bağlı Meslek Hastalıkları: Zehirlenmeler (kurşun, cıva, benzen vb.), cilt hastalıkları, solunum yolu hastalıkları vb.
• Fiziksel Etkenlere Bağlı Meslek Hastalıkları: Gürültüye bağlı işitme kaybı, titreşime bağlı hastalıklar, radyasyona bağlı hastalıklar, yüksek veya düşük basınca bağlı hastalıklar vb.
• Biyolojik Etkenlere Bağlı Meslek Hastalıkları: Enfeksiyon hastalıkları (bruselloz, tüberküloz, hepatit vb.), parazit hastalıkları vb.
• Tozlara Bağlı Meslek Hastalıkları: Pnömokonyozlar (silikozis, asbestozis, kömür işçisi pnömokonyozu vb.), alerjik solunum yolu hastalıkları vb.
• Ergonomik Risk Faktörlerine Bağlı Meslek Hastalıkları: Kas-iskelet sistemi hastalıkları (bel fıtığı, boyun fıtığı, karpal tünel sendromu, tendonit vb.)

2.4. Meslek Hastalığının Nedenleri

Meslek hastalıklarının nedenleri, işyerindeki tehlikeli maddeler, fiziksel etkenler, biyolojik etkenler, tozlar ve ergonomik risk faktörleri olabilir. Bu etkenlere uzun süre maruz kalmak, meslek hastalıklarının ortaya çıkmasına neden olabilir.

2.5. Meslek Hastalığı Teşhisi ve Bildirimi

Meslek hastalığı teşhisi, uzman hekimler tarafından yapılır. Teşhis konulduktan sonra, işveren veya hekim tarafından SGK'ya bildirim yapılır.

2.6. Meslek Hastalığının Önlenmesi

Meslek hastalıklarının önlenmesi için aşağıdaki önlemler alınmalıdır:

• Risk değerlendirmesi: İşyerindeki tüm tehlikeli maddeler, fiziksel etkenler, biyolojik etkenler, tozlar ve ergonomik risk faktörleri belirlenmeli ve riskleri değerlendirilmelidir.
• Teknik önlemler: Tehlikeli maddelerin kullanımının azaltılması, zararsız veya daha az zararlı maddelerle değiştirilmesi, kapalı sistemlerde çalışma, havalandırma sistemlerinin kurulması, gürültü ve titreşimi azaltıcı önlemler alınması, toz kontrolü yapılması vb.
• Organizasyonel önlemler: Çalışma sürelerinin kısaltılması, dinlenme aralarının verilmesi, iş rotasyonu yapılması, ergonomik düzenlemeler yapılması vb.
• Kişisel koruyucu donanım: Çalışanlara uygun kişisel koruyucu donanım sağlanmalı ve kullanımı zorunlu tutulmalıdır.
• Eğitim ve bilgilendirme: Çalışanlara meslek hastalıkları konusunda düzenli olarak eğitim verilmeli ve bilgilendirme yapılmalıdır.
• Sağlık gözetimi: Çalışanların düzenli olarak sağlık muayenelerinden geçirilmesi, erken teşhis ve tedavi imkanı sağlanmalıdır.

3. Yasal Düzenlemeler

İş Kazası ve Meslek Hastalığı ile ilgili yasal düzenlemeler, başta 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu olmak üzere, çeşitli kanun, yönetmelik ve tüzüklerde yer almaktadır. Bu düzenlemeler, işverenlerin ve çalışanların hak ve yükümlülüklerini belirlemekte, iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, tazmini ve rehabilitasyonu konularında hükümler içermektedir. Ayrıca Türk Ceza Kanunu'nda da iş kazası ve meslek hastalıklarına ilişkin cezai müeyyideler bulunmaktadır.

4. Sonuç

İş Kazası ve Meslek Hastalığı, sadece çalışanların sağlığını ve güvenliğini değil, aynı zamanda işyerlerinin verimliliğini ve ülke ekonomisini de olumsuz etkileyen önemli sorunlardır. Bu sorunların çözümü için, işverenlerin, çalışanların, devletin ve diğer ilgili tüm paydaşların işbirliği içinde çalışması, proaktif bir yaklaşımla önleyici tedbirler alması ve yasal düzenlemelere titizlikle uyması gerekmektedir.