höşmerim ne demek?

Höşmerim ya da Hoşmerim, Marmara başta olmak üzere Ege, İç Anadolu bölgelerinde üretilen bir çeşit irmik helvası¹. Bazı illerde irmik yerine un konulur ve un helvasına höşmerim denilmektedir.

Balıkesir ve Bursa başta olmak üzere², Çanakkale, Tekirdağ, Kırklareli ve İzmit tatlının en çok yapıldığı illerdir. Evliya Çelebi, "Seyahatname"sinde bu tatlının, Balıkesir'e yerleşen ilk Türkmen göçebelerinde de görüldüğünü, Havran'a da oradan geçtiğini anlatır³. Peynir helvası ya da Peynir tatlısı olarak da bilinir. Farsça hoş (tatlı) ve maram (kaymak) sözcüklerinden türemiştir.

İlk höşmerim üretimini Orta Asya'dan göçler yolu ile gelen Anadolu Yörüklerinin yaptığı bilinmektedir.

Melceü’t-Tabbâhîn Tarifi

Basılı ilk yemek kitabı Melceü’t-Tabbâhîn'de tarifi şu şekilde verilmiştir: Hoşmerim, sündürme dahi derler bir kıyye miktarı tuzsuz taze peynir veyahut teleme dedikleri peynirden tedarik edip el ile bir tencere içine ufaklayıp kor üstüne vaz birle karıştırmaya başlayalar tâ ki kaynayıp eridikte içine on dirhem miktarı dakîk-i hâs (has un) zammedip yine karıştırıldıkta yağını koyuverip peynir şekeri gibi uzamaya başladıkta indireler. Taamı latif bir taamdır. Tenâvül buyrula. Bazıları şeker veya asel dahi hîn-itenâvülde vazederler, latif olur.⁴

Yörelere Göre Çeşitleri

Balıkesir Höşmerim Tatlısı (Balıkesir Peynirli İrmik Helvası)

Balıkesir höşmerim tatlısı Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.⁵

Beypazarı Höşmerim Tatlısı (Beypazarı Un Helvası)

Beypazarı Höşmerim Tatlısı 19.07.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.⁶

Çamlıdere Höşmerim Tatlısı (Çamlıdere Un Helvası)

Çamlıdere Höşmerim Tatlısı köken ile bağı bulunan yöresel tatlı olup buğday unu, tereyağı ve süt kullanılarak hazırlanır. Ürünün tatlandırması bal, üzüm pekmezi veya beyaz şeker ile yapılır. Çamlıdere Höşmerim Tatlısının diğer illerde üretilen höşmerim tatlılarından farkı malzemeleri arasında peynir ve irmik bulunmamasıdır. Çamlıdere Höşmerim Tatlısı Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.⁷⁸

Çankırı Höşmerim Tatlısı (Çankırı Un Helvası)

Çankırı Höşmerim Tatlısı 17.06.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.⁹

Kırşehir Höşmerim Tatlısı (Kırşehir Un Helvası)

Kırşehir Höşmerim Tatlısı; un, süt, yumurta, şeker ve tereyağı ile yapılan yöreye özgü meşhur bir tatlıdır. Kırşehir yöresinde geleneksel olarak yeni doğum yapmış lohusa annelere sunulan önemli bir tatlı olmakla birlikte günümüzde sıklıkla yapılmaktadır. Yörenin önemli kültürel miraslarından biri olan Kırşehir Höşmerim Tatlısı, yöre kadınlarının ve ustalarının bilgilerini geçmişten geleceğe kuşaklar boyu aktararak ün kazanmış tatlıdır.Kırşehir Höşmerim Tatlısı Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.¹⁰¹¹

Konya Höşmerimi

Konya Höşmerimi için 2022 yılı Şubat ayında Konya Büyükşehir Belediyesi tarafından coğrafi işaret başvurusunda bulunulmuş, aynı yılın Ağustos ayında Türk Patent Enstitüsü tarafından coğrafi işaretli ürün olarak tescil edilmiştir.¹²

Mengen Höşmerimi (Mengen Un Helvası)

Mengen Höşmerimi 10.06.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.¹³

Sivrihisar Höşmerim Tatlısı (Sivrihisar Un Helvası)

Sivrihisar Höşmerim Tatlısının Sivrihisar mutfak kültüründe önemli bir yeri bulunur. Sivrihisar Höşmerim Tatlısı, yemeğin hemen ardından taze taze kavrularak sunulan bir tatlıdır. Bununla birlikte bayram sabahı aile büyüğünün evinde yemek yeme geleneğinin bir parçası olarak da ikram edilir.

Sivrihisar Höşmerim Tatlısı, tam yağlı krema (kaymak), un ve çok az miktardaki tuzun kavrulması ile hazırlanan bir tatlıdır. Sivrihisar Höşmerim Tatlısının üretiminde kullanılan krema, inek sütünden elde edilir ve tereyağı yapımı için de kullanılan tam yağlı krema tercih edilir. İnek sütünden elde edilen süt kremasının pH değeri koyun ve keçi sütünden elde edilen süt kremalarına göre daha yüksek, yani asitlik derecesi daha düşüktür. Ayrıca inek sütünün yağ ve katı madde oranı daha düşük olduğundan inek sütü kreması daha hafif bir kremadır. Sivrihisar Höşmerim Tatlısı, üzerine üzüm pekmezi dökülerek sunulur. Sivrihisar Höşmerim Tatlısı aynı zamanda tercihe bağlı olarak şerbetli, şerbetsiz ya da süt reçelli olmak üzere üç farklı şeklide de tüketilebilir. Üretim şekli aynı olmakla birlikte sunum biçimi arasındaki fark tüketim tercihi veya alışkanlıklarından kaynaklanır. Sivrihisar Höşmerim Tatlısı Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.¹⁴¹⁵