balıkesir ne demek?

Balıkesir, Türkiye'nin bir ili ve en kalabalık on yedinci şehri. Marmara Bölgesi'nin Güney Marmara Bölümü'nde, topraklarının bir kısmı ise Ege Bölgesi'nde yer alan ilin hem Marmara hem de Ege Denizi'ne kıyısı bulunur. Türkiye genelinde ise iki deniz ile komşu olan sadece 6 il vardır.1 İl, Kuzeybatı Anadolu'da bulunmaktadır. Doğusunda Bursa ve Kütahya illeri, güneyinde Manisa ve İzmir illeri ve batısında Çanakkale ili vardır.2 Ayvalık ilçesinden de Yunanistan'ın Midilli Adası'na komşudur.3

2019 Yılı verilerine göre nüfusu 1.228.620’dir.4 İlin yüzölçümü 14.299 m²'dir. İlde km²'ye 82 kişi düşmektedir. Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe, 254 kişi ile Karesi'dir. İlin denizden yüksekliği 145 metredir. 2016 yılında TÜİK verilerine göre 20 ilçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 1129 mahalle bulunmaktadır.

Tarihte genellikle Misya ve Karesi adlarıyla bilinen Balıkesir yöresi, zamanla Roma, Bizans, Anadolu Selçuklu, Karesi Beyliği ve Osmanlı egemenliğinde kalmıştır. Temel geçim kaynağı tarım ve hayvancılık olup bamya, börülce, kavun, zeytin, zeytinyağı, kelle peyniri gibi zirai ürünleri ile ayrıca daha çok yerli turizmde öne çıkan sahil kasabalarıyla meşhurdur. Yağcıbedir halısı, kolonyası, kaymaklısı, kozak üzümü, ayvalık tostu, susurluk ayranı, saçaklı mantısı ve höşmerimi diğer bilinen yöresel ürünleridir.

Türk Silahlı Kuvvetleri Hava Kuvvetleri Komutanlığı'nın ilk jet üssü olan 9. Ana Jet Üs Komutanlığı ile 6. Ana Jet Üs Komutanlığı Balıkesir'de bulunmaktadır.

Köken bilimi

Balıkesir, adını günümüzde ikiye ayrılan eski merkez ilçesinden almaktadır. İlin eski adı Karesi olup 24 Ekim 1926 tarih ve 4248 sayılı Kararname ile Balıkesir olmuştur.5 Balıkesir kelimesinin kökenine dair çeşitli rivayetler mevcuttur. Roma İmparatoru Hadrianus, Balıkesir şehri çevresinde sahip olduğu bir bölgede avcılık yaptığı için Adriyanutere lakabını almıştır. Ardından yine burada bir şato yaptırmıştır. Bu şatonun adı Paleo Kastro olarak bilinmektedir. Balıkesir adının bu kelimeden geldiği düşünülmektedir6 Paleo Kastro{{'}}nun anlamı ise Eski Hisar{{'}}dır.7 Bazı kaynaklar Balıkesir kelimesinin Balak Hisar veya Balık Hisar kelimelerinden geldiğini söylemektedir. Eski Türkçede balık kelimesi şehir anlamına geldiği için Balık Hisar kelimesinin anlamı Hisar Şehri{{'}}dir. Fakat Balıkesir il merkezinde hisar veya harabe yoktur. Ayrıca Balıkesir şehrinde Hisariçi Mahallesi bulunmaktadır.8 Bir rivayete göre bölgeye akın yapan Pers hükümdarı Balı-Kisra'dan gelmektedir. Bazı kaynaklara göre ise balı çok, güzel anlamına gelen Bal-ı Kesr kelimesinden türediği belirtilmektedir.9 Yeni ortaya atılan bir teze göre ise, Bağıkesir{{'}}den geldiğine yöneliktir. Zira 17. yüzyıla değin şehir merkezinde en önemli tarım faaliyetinin bağcılık olduğu Balıkesir kadı sicilleri ve tereke kayıtlarından doğrulanmaktadır.10

Tarihçe

Balıkesir genelindeki pek çok höyük, mağara ve düz yerleşim yerlerinde yapılan araştırmalarda bu topraklara MÖ 8000-3000 yılları arası yerleşildiği ortaya çıkmıştır.11 Havran'a 8 km. mesafedeki İnboğazı mağaralarında Paleolitik, Neolitik ve Kalkolitik devirlerinden kalma kalıntılar bulunmuştur. Babaköy (Başpınar) kazılarında, Yortan mezarlığında, Ayvalık Dikili yolu üzerindeki Kaymak Tepe'de Bakır Çağı'na ait kalıntılar ve yerleşim yerleri bulunmuştur.12 Bu bölgede ilk defa adı geçen şehir Agiros (Achiraus)'dur.13 Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılmasından sonra bölgede Karesi Beyliği kurulmuş,14 ardından bölge Osmanlı Devleti'nin eline geçmiştir.15

Antik çağlar

Balıkesir'in bulunduğu bölgenin adı eski çağlarda Misya'dır. Bu kelimenin Lidya dilindeki anlamı Kayın Ağacı{{'}}dır.16 Bölgenin sınırları zamanla çeşitli değişikliklere uğramış olup, kuzeyde Marmara Denizi, batıda Çanakkale Boğazı ve Ege Denizi, doğuda Atranos Çayı ve güneyde de Lidya ile çevrilmiştir. Keşiş Dağından itibaren Marmara Denizi sahilini takiben Çanakkale Boğazı'na kadar olan kısıma Küçük Misya, geri kalan kısma ise Büyük Misya denilmiştir.17 Büyük Misya; Pergam (Bergama), Adramitiyum (Edremit), Arjiza (Balya-Pazarköy), Assos (Behramkale), Teruvad (Truvada), Gargar, Antandos (Avcılar civarı), Belodos (Dursunbey) ve Adriyanatere (Balıkesir) şehirlerinden oluşmaktadır. Küçük Misya ise Sizik (Belkız), Lâmpesak (Lapseki), Perkot (Bergoz), Abidus, Milotopolis (Mihaliç), Apoloni, Periyapos (Kara Biga), Poimanenon18 (Eski Manyas), Artemea (Gönen), Zeleya (Sarıköy), Artas (Erdek) ve Panormos (Bandırma) şehirlerinden oluşmaktadır.19

MÖ 3000-1200 yılları arasında bu bölgede farklı diller konuşan Pelasg ve Leleg kolonileri kurulmuştur.20 Bu bölgede yaşayan Misyalıların soyu da Pelasglardan gelmektedir.21 Misyalılar bu bölgeye geldiklerinde Bitinyalıları yendikten sonra Misya'ya hakim olmuşlardır.22 Serbest yaşamayı sevdikleri için şehir kurmamışlardır.23

MÖ 1120'lerde24 Hitit kralı IV. Tuthalya devrinde, Misya Hitit egemenliğine girmiştir.25 Hititler bölge için Assuva adını kullanmıştır.26 MÖ 1200 yıllarında Akalar ile Troya arasında çıkan ve dokuz yıl süren Truva Savaşı'nda, başlarında Khromis ve bilici Ennomos bulunan Misyalılar Troya'yı destekleyerek Troya'nın egemenliğine girmişlerdir.27 Troya'nın dağılmasından sonra Misya, Lidya egemenliğine girmiştir.28 MÖ 546 yılında,29 Büyük Kiros ve halefleri zamanında Misya, Ahameniş İmparatorluğu'na dahil olmuştur.30 Büyük İskender MÖ 334 yılında Biga Çayı civarında Ahameniş İmparatorluğu ile yaptığı Granikos Savaşı'nı kazanarak Misya'yı ele geçirmiştir.31 Bu tarihten sonra Misya halkı paralı asker olarak ün kazanmıştır. O dönemde Mısır ordusunda bile Misya süvari birliği vardır.32 İskender'in ölümünden sonra kumandanları birbirleri ile savaşmıştır. Savaş sonunda Misya'yı Lisimakus ele geçirmiştir. O da Korupedyon Savaşı'nda I. Selevkos Nikator tarafından öldürülmüştür. Misya, Nikator'un eline geçse de Lisimakus'un emrinde çalışmış Paflagonyalı Fletairos, Bergama'yı ele geçirmiş,33 Misya'ın bir kısmına da egemen olmuştur.34 Fletairos'tan sonra yeğeni I. Eumenes geçmiştir. MÖ 278 yıllarında Galyalılar Misya'ya gelmiştir. I. Eumenes'ten sonra Bergama Krallığı'nın başına geçen I. Attalos, Misya'nın geri kalan kısmını da ele geçirmiştir.35 Bergama Krallığı egemenliğinde Misya ekonomik yönden rahat bir dönem yaşamıştır.36 MÖ 133 yılında Misya, Bergama kralı III. Attalos'un vasiyeti ile Roma İmparatorluğu hakimiyetine geçmiştir.37

Roma ve Bizans dönemi

Misya Roma egemenliğine girdikten sonra MÖ 133 yılında konsül Manius Aquillius tarafından Roma'ya bağlı Asya Eyaleti kurulmuş38 ve Misya'nın bir kısmı bu eyalete bağlanmıştır.39 Romalılar Misya'yı, uzun süre vergi ve kölelikle sömürmüş, baskı altında tutmuşlardır. Bunlara karşı halkın da desteklediği Pontus kralı VI. Mithridates'in başlattığı hareket başarılı olduysa da çok uzun sürmemiş ve MÖ 85 yılında bölge tekrar tamamen Roma idaresine girmiştir.40

Kavimler Göçü'nün etkisi nedeniyle M.S. 395 yılında Roma İmparatorluğu doğu ve batı diye ikiye ayrılmış41 ve Misya yeni kurulan Doğu Roma İmparatorluğu'un yani Bizans'ın egemenliğine girmiştir. Misya topraklarının büyük bir kısmı Bizans egemenliği döneminde Opsikion Theması'nda yer almıştır. 675 yılında İstanbul Kuşatması sırasında Araplar, Misya'ya saldırmışlardır. 716-718 yıllarındaki İkinci İstanbul Kuşatması'nda Suriye sahillerinden hareket eden Araplar, Bergama ve Edremit yörelerini yağmalamışlardır.42

Selçuklular dönemi

1015 yılından itibaren Selçuklu Türkleri, Bizans İmparatorluğu egemenliğindeki Anadolu'da görülmeye başlamıştır.43 1048 tarihli Pasinler Muharebesi ile Türklerin Anadolu'ya yaptığı akınlar hız kazanmıştır. 1071 tarihli Malazgirt Meydan Muharebesi'den sonra da Türkler Anadolu'ya yerleşmeye başlamışlardır.44 Kutalmışoğlu Süleyman Şah, İzmit çevresi ve Marmara sahillerinde45 Malazgirt Meydan Muharebesi'nden dört yıl sonra 1075 yılında İznik merkezli Anadolu Selçuklu Devleti'ni kurmuştur.46 1076 yılında47 da Misya'nın şehirlerinden Sizik ve Edincik'i ülkesine ilhak etmiştir.48 1081 yılında Türkler nehir yolu ile Apollonia (Gölyazı)'ya gelen bir Bizans birliğini yok etmişlerdir. Fakat başka bir Bizans birliği Sizik ve Poimanenon (Manyas)'ı Türklerden geri almıştır.49 1085 yılında Süleyman Şah doğudayken, ona bağlı emirlerinden biri olan İlhan Bey, kısa bir süre önce ellerinden çıkmış olan Sizik, Apollonia, Poimanenon ve Edincik'i geri almıştır.50

1086 yılında Süleyman Şah'ın Halep'i kuşatması üzerine kardeşi Melikşah tarafından görevlendirilen Tutuş, Ayn Seylam (Ayn Selm veya Aynı Salem) mevkiinde Süleyman Şah'ı yenmiş,51 bunun üzerine Süleyman Şah, 5 Haziran 1086 tarihinde intihar etmiştir.52 Ardından vezir Ebu'l-Kasım devletin başına geçmiştir. Sizik'i üst edinerek Marmara sahillerinin hakimi olmuştur.53 1090 yılında I. Aleksios'un Eufuryanis Alexaders'ı göndermesiyle bölgede savaşlar olmuştur.54 Ebu'l-Kasım, Gemlik'i alarak burada gemiler yaptırmaya başlasa da burası Bizans'ın eline geçmiştir.55

Ebu'l-Kasım'dan sonra Anadolu Selçuklu Sultanı olan I. Kılıç Arslan, Marmara kıyılarını ve Edremit Körfezi'ne kadar olan kısmı ülkesine ilhak etmiştir.56 Kılıç Arslan'ın kayınpederi İzmir Beyi Çaka Bey ise Edremit'ten Abydos'a kadar olan kıyılar ile Sakız ve Midilli Adası'nı ele geçirmiştir.57 Fakat verilen bir ziyafette Kılıç Arslan tarafından öldürülmüştür.58 Kılıç Arslan, bölgeyi 1099 yılında gelen Haçlılar'a karşı savunmuştur. 1107 yılında Kılıç Arslan ölünce Türkler Batı Anadolu'dan çekilmek zorunda kalmştır. Misya'yı yeniden ele geçiren Bizanslılar, Marmara sahillerinde bulunan bütün Türkmenlere savaş açmışlardır.59 1115 yılına kadar bölgede Türk-Bizans çekişmesi yaşanmıştır. 1175 yılında Eskişehir ovasında toplanan 100.000 çadır Türkmen'in bir kısmı bu bölgeye gelmiştir.60 1206 yılında Türkmenler Misya kentlerine akın etmeye başlamış ve Bizans ahalisi bölgeyi terk ederek Türkmenler bölgeye yerleşmiştir.61 1237 yılında II. Gıyaseddin Keyhüsrev, Misya'daki uç beylerini teftiş etmiştir.62 1280'li yıllarda, daha sonra Karesi Beyliği'ni kuracak olan ve soyu Danişmend Gazi'den gelen Karesi Bey, babası Kalemşah ve büyük bir Türkmen grubu Misya'ya gelmiştir.63 Bunların yanında Germiyanoğlu Yakup Bey de vardır.64

Karesi Beyliği dönemi

Kara İsa adıyla da bilinen65 Karesi Bey, muhtemelen 1296-1297 yıllarında Erdek, Biga, Edremit, Bergama, Çanakkale hariç büyük Misya sahasını Germiyan kuvvetlerinin desteğiyle ele geçirmiştir.6667 1306 yılında (bu tarih kesin değil) bir grup Türkmen, Ece Halil önderliğinde Trakya üzerinden Karesi topraklarına gelmiştir.68 Karesi Bey'den sonra yerine oğlu olan Aclan Bey'in geçtiği söylense de Aclan Bey'in kimliği henüz netlik kazanmamıştır. Aclan Bey'in oğlu olduğu düşünülen Demirhan Bey hükümdar olduğu dönemde kardeşi Yahşi Bey de Bergama taraflarını yönetmektedir.69 Diğer kardeşi Dursun Bey ise Osmanlı hükümdarı Orhan Gazi'ye sığınmıştır.70 Dursun Bey, Orhan Gazi'ye Karesi Beyliği'ne saldırırsa Balıkesir, Edincik ve Bergamayı vereceğini71 ve kendisinin sadece Kızılca Tuzla ile Makhram'ı alacağını söylemiştir. Makhram denilen yer ise Makhramion yani Behram Kale batı yakınında, Strabon'un andığı Tragasai Tuzlası'dır.72 Bu teklifin üzerine Orhan Gazi, Dursun Bey ile birlikte Balıkesir'e doğru gelmiştir. Orhan'ın hareketini duyan Demirhan Bey, Balıkesir'den Bergama'ya kaçmıştır. Burada Dursun Bey kaleden atılan bir ok yüzünden ölmüştür.73 Karesi'nin Osmanlı'ya ilhakı 1361 yılında74 Çanakkale'nin alınmasıyla tamamlanmıştır.75 Karesi ümerâsı, Osmanlı egemenliğine geçtikten sonra Orhan Bey'in oğlu Süleyman Gazi'ye Rumeli'ye geçişinin gerek hazırlık döneminde gerekse icraat sırasında yardım etmişler ve destek olmuşlardır.76

Osmanlı Devleti dönemi

Karesi Beyliği'nin tarih sahnesinden çekilişi ve yerini henüz devlet olma aşamasında bulunan Osmanlı Beyliği'ne bırakışı, ileride güçlü bir devlet hâline gelecek olan Osmanlılar için askeri ve siyasi genişleme açısından önemli bir adım olmuştur.77 Karesi, Osmanlı'ya ilhak olduktan sonra müstakil bir sancak yapılıp78 yönetimi Süleyman Gazi'ye verilmiştir.79 Yıldırım Bayezid, Saruhanoğulları Beyliği'ni 1390'da ele geçirdikten sonra Saruhan ve Karesi'yi birleştirerek oğlu Ertuğrul'a vermiş, daha sonra buranın yönetimine Bayezid'in oğullarından bir diğeri olan İsa Bey getirilmiştir.80 Bir süre sonra Saruhan ve Karesi tekrar ayrılmıştır.81 1393 yılında Karesi Sancağı, aynı yıl kurulan Anadolu Eyaleti'ne bağlanmıştır.82 1402 tarihli Ankara Muharebesi'nde Karesi kuvvetleri, Osmanlı büyük ordusunun sağ kolunda bulunmuştur.83 Yenilginin ardından Balıkesir'in bulunduğu bölge Timur ordusunun saldırılarına maruz kalmıştır.84 Timur'un kendilerine bağımsızlık verdiği öteki beylikler gibi Karesi Beyliği, yeniden bir canlanma dönemi yaşamamıştır.85

Anadolu'nun genelinde yaşanan kıtlık, 1494 ile 1503 yılları arası Balıkesir genelinde de yaşanmıştır. 1525 yılından 1527 yılına kadar 3 mahsul yılında çekirge felaketi yaşanmıştır.86 21 Eylül 1577 (H. 8 Recep 985) tarihinde ise bu yörede çok şiddetli bir deprem olmuştur.87 1596'dan 1610'a kadar olan dönemde, Anadolu'daki Celali isyanları sonucu doğudan batıya doğru göç eden yörüklerin bir kısmı Balıkesir yöresine gelmiştir.88 1816 yılına gelindiğinde Karesi Sancağı, Anadolu Eyaleti'nden ayrılarak kurulan Hüdavendigâr ve Kocaeli Eyaleti'ne bağlanmıştır. Ardından 1841 yılında, bu eyaletin yenilenmesiyle kurulan Hüdavendigâr Eyaleti'ne bağlanmıştır.89 Bu arada 1821 yılında Ayvalık Rumları, Yunan İsyanı'na katılmışlardır. Bunun üzerine Balıkesir Mutasarrıfı, bölgedeki konar göçer aşiretleri Rumların üzerine salmıştır. Bu aşiretler içinde en büyüğü başlarında Davasoğlu isimli biri bulunan Kepsut Çepnileri'dir. Ardından isyan bastırılmıştır.90

1845 yılında Karesi ile Saruhan Sancağı'nın birleşmesiyle yeni bir eyalet kurulsa da bu eyalet 1847 yılında kaldırılmış, Karesi yeniden Hüdavendigâr Eyaleti'ne bağlanmıştır.91 1867 yılında Hüdavendigâr, vilayet olmuştur. Karesi, 1881-1888 yılları arasında vilayet olmuştur.92 29 Ocak 1898 tarihinde Balıkesir'de çok şiddetli bir deprem olmuştur.93 1909 yılında Karesi, bağımsız bir sancak olmuştur.94

Kurtuluş Savaşı dönemi

I. Dünya Savaşı'ndan sonra Yunanlar, 15 Mayıs 1919 tarihinde İzmir'i zapt etmişlerdir. Ertesi gün bu haber telgraf ile Balıkesir'e de ulaşmıştır.95 17 Mayıs günü Balıkesir şehrindeki Alaca Mescit'te toplantı yapılmasına karar verilmiş96 ve ertesi gün burada Vehbi (Bolak) Bey önderliğinde 41 kişiden oluşan Balıkesir Redd-i İlhak Cemiyeti kurulmuştur.97 Yunan orduları, 29 Mayıs 1919 tarihinde Ayvalık taraflarına küçük bir çıkarma yapmışlardır.98 26-31 Temmuz ve 16-22 Eylül tarihlerinde I. ve II. Balıkesir Kongreleri düzenlenmiş ve bölgede Kuvâ-yi Milliye birlikleri kurulmuştur.99 22 Haziran 1920 tarihinde Yunan orduları Soma-Akhisar cephesine karşı taarruza geçmiştir.100 Bu cephenin dağılmasının ardından Yunan orduları, 30 Haziran 1920 tarihinde hem Balıkesir şehrini101 hem de Bigadiç'i ele geçirmişlerdir.102 18 Eylül 1922 tarihinde Erdek'in de Yunan işgalinden kurtulmasıyla Balıkesir tamamen Türklerin eline geçmiştir. Bilinenin aksine Büyük Taarruz; İzmir'in değil Erdek'in kurtuluşu ile sona ermiştir.103

Cumhuriyet dönemi

1923 yılında bütün sancakların il olmasıyla Karesi ili kurulmuştur.104 1926 yılında ilin adı Balıkesir olmuştur.105 15 Kasım 1942 tarihinde Balıkesir'de 7 şiddetinde deprem olmuştur. Bu depremin sonucunda büyük can ve mal kaybı yaşanmıştır.106 1980 İhtilali sonucu 12 Eylül 1980 günü sabah saatlerinde ilde sıkı yönetim başlamış, 19 Temmuz 1984 günü saat 17.00'de sona ermiştir.107 İlde yaşanan önemli olaylardan biri de Susurluk Kazası olayıdır. 3 Kasım 1996 tarihinde Susurluk ilçesinin Çatalceviz mevkiinde meydana gelen bu olay Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en önemli skandallarından biridir. 17 Ağustos 1999 depreminden sonra dönemin Kandilli Rasathanesi Müdürü Prof. Dr. Ahmet Mete Işıkara, 19 Ağustos günü Marmara'da yeni bir depremin olabileceğini söylemesi üzerine aynı gün Balıkesir valisinin talimatı ile Balıkesir'de evler boşaltılmıştır.108 Balıkesir, 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir olmuştur.109

Coğrafya

Yüzölçümü 14.299 km² olan110 Balıkesir'in toprakları 39,20° - 40,30° Kuzey paralelleri ve 26,30° - 28,30° Doğu meridyenleri arasında yer alır. Kuzeybatı Anadolu'da bulunan il, doğuda Bursa ve Kütahya illeri, güneyde Manisa ve İzmir illeri ve batıda Çanakkale ili ile komşudur. İlin kuzey yöndeki en uç noktası güneydekine 175 kilometre, doğu yöndeki en uç noktası bastısındakine 210 kilometre uzaklıktadır.111

İlin topraklarının büyük bir kısmı Marmara Bölgesi'nde, geri kalan kısmı da Ege Bölgesi'ndedir. Hem Marmara hem de Ege Denizi'ne kıyı bulunmakta olup Türkiye genelinde iki deniz ile komşu olan 6 ilden biridir.112 290,5 km'lik kıyı bandının 115,5 km'si Ege Denizi'de, 175 km'si de Marmara Denizi'ndedir.113 İlin Ege Denizi'nde Ayvalık Adaları olarak bilinen 22 adası,114 Marmara Denizi'nde de Marmara Adaları olarak bilinen adaları vardır. Ovaların başlıcaları ise Gönen Ovası, Manyas Ovası, Balıkesir Ovası ve Körfez Ovaları'dır. Önemli gölleri Manyas ve Tabak Gölü'dür. Önemli akarsuları Susurluk Çayı, Gönen Çayı, Koca Çay, Havran Çayı,115 Simav Çayı, Atnos Çayı, Üzümcü Çayı ve Kille Deresi'dir. İlin düzlük yerleri olduğu kadar dağlık kısımları da vardır. İlin en yüksek noktası 2089 metre ile Dursunbey ilçesinde bulunan Akdağ tepesidir.116 Karadağ, Edincik Dağı, Kapıdağ, Sularya Dağı, Keltepe, Çataldağı, Alaçam Dağları, Madra Dağları, Kaz Dağı ve Hodul Dağı, ilin önemli dağlarıdır.117

Ormanlar, ilin topraklarının % 31'ini kaplamaktadır.118 Bu değer il arazisinin % 45'ine tekabül etmektedir. İlin arazisinin %32'si kültür arazisi, % 8'i çayır ile mera ve %15'i kullanılmayan arazidir. Genel olarak ormanlarda karaçam, kızılçam, kayın, gürgen, meşe, söğüt, ılgın, çınar ve zeytin ağaçları vardır. Kuşcenneti Millî Parkı'nda ve Kazdağı Millî Parkı'nda çeşitli kuş türleri vardır. İlin iki denize kıyısı bulunduğundan balık türlerinde çeşitlilik görülür.119 Kazdağı göknarı ilde yetişen ve koruma altına alınmış endemik bitkidir.

İklim

Ege kıyılarında, yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçen Akdeniz iklimi etkilidir.120 Batıdan doğuya, kuzeyden güneye gidildikçe Karasal iklim etkilidir. Bu yüzden iç kesimlerde kışlar soğuk ve kar yağışlı geçmektedir.121 Marmara kıyılarında ise Karadeniz ikliminin etkisi görülür. Dolayısıyla burası yazları ılıktır.122

Nüfus

<div style="float: right; margin-left: 15px;">
Geçmiş yıllara ait nüfusları
Demografi
Yıl
1927
1935
1940
1945
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1997
2000
2007
2008
2010
</div>

2020 nüfus sayımına göre ilin nüfusu 1.240.285'tir. Bu rakamın 619.765'ini erkek, 620.520'sini kadın oluşturmaktadır. İl sınırları içinde nüfusun en çok olduğu yer ise Altıeylül ilçesidir.123124 Kent nüfusu 662.199, kırsal kesim nüfusu 468.077'dir.125 2000 yılı verilerine göre il, ülkede doğurganlık hızı en fazla olan 68. ildir.126

Yine 2008 verilerine göre altı yaşın üstündeki 68.878 kişi okuma yazma bilmemektedir. Bunun 16.192'si erkek, 52.686'sı kadındır. 50.545 kişinin okuma yazma bilip bilmediğine dair bilgi olmamakla birlikte 932.726 kişi okuma yazma bilmektedir.127128 2000 yılı verilerine göre ildeki okur yazar nüfus oranı 88.34 olup, il ülke genelinde 29.dur.129

Balıkesir'deki nüfusun 897.849'u nüfusa Balıkesir adına kayıtlı iken geri kalan nüfus diğer illerden göçenler ve yabancılardan oluşmaktadır. Diğer illerden gelen nüfus içinde en büyük oran 19.735 kişiyle Çanakkale'ye aittir. Çanakkale'yi 13.808 kişiyle İstanbul, 12.611 kişiyle Bursa, 8.872 kişiyle Manisa, 8.787 kişiyle İzmir ve 7.306 kişiyle Sivas izlemektedir. Marmara ve Ege Bölgesi'nden olmayanlar içinde en yoğun nüfus Sivas'tan sonra 6.891 kişiyle Trabzon'a aittir. Bu ili 6.744 kişiyle Erzurum ve 5.489 kişiyle Ankara izlemektedir. Balıkesir'de en az nüfus barındıran iller ise 386 kişiyle Yalova, 292 kişiyle Hakkâri ve 197 kişiyle Şırnak'tır.130

Türkiye genelinde ise Balıkesir kütüğüne kayıtlı insan sayısı 1.226.302'dir. Balıkesir adına kayıtlılar, Balıkesir'den sonra en çok 87.998 kişiyle İstanbul'dadır.131 İstanbul'u 65.950 kişiyle İzmir,132 41.039 kişiyle Bursa,133 36.717 kişiyle Manisa,134 17.292 kişiyle Ankara135 ve 10.003 kişiyle Çanakkale izlemektedir.136 Balıkesir adına kayıtlıların en az bulunduğu il ise Kilis'tir. Burada sadece 86 Balıkesirli vardır.137

Bugün, Balıkesir halkı Manav, Yörük, Çepni, Türkmen (Tahtacı), Muhacir ve Tatar olarak altı etnografik karaktere ayrılmaktadır. Washington Yakın Doğu Araştırmaları Enstitüsü'nün yaptığı araştırmaya göre nüfusun % 5 ile 10 arası Alevidir.138 17. yüzyıldan sonra yöre, iskan merkezi olduğundan Türkçe konuşmayan gruplar da yörede iskan edilmiştir. Bunlar; Balkanlardan gelen Bosnalı, Arnavut ve Pomaklar ile Kafkasyadan gelen Çerkes ile Gürcü gruplarıdır. Osmanlı döneminde yörede sayıları fazla olan Rumlar ve Ermeniler, Türk Kurtuluş Savaşı'ndan sonra Yunan kuvvetleriyle beraber ve nüfus mübadelesi ile Yunanistan'a gitmişlerdir.139

Güncel nüfus değerleri

2021 yılı sonunda Balıkesir ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe
Altıeylül
Ayvalık
Balya
Bandırma
Bigadiç
Burhaniye
Dursunbey
Edremit
Erdek
Gömeç
Gönen
Havran
İvrindi
Karesi
Kepsut
Manyas
Marmara
Savaştepe
Sındırgı
Susurluk
Balıkesir

Konum

Konum bilgileri
İlçe
Altıeylül
Ayvalık
Balya
Bandırma
Bigadiç
Burhaniye
Dursunbey
Edremit
Erdek
Gömeç
Gönen
Havran
İvrindi
Karesi
Kepsut
Manyas
Marmara
Savaştepe
Sındırgı
Susurluk
Balıkesir

Ekonomi

Balıkesir'in sahil kesimlerinde zeytincilik, bağcılık ve balıkçılık yapılmaktadır. Buralarda turizm de gelişmiştir. İç kesimlerinde ise tarım, hayvancılık, ormancılık ve madencilik yapılmaktadır.140 İl, tek merkezli büyüme modeli yerine dengeli büyüme modelini seçerek bu kalkınma planına ilçeleri de dahil etmiştir.141 İlde Anadolu Kaplanı sıfatına sahip 16 şirket,142 2003 yılı istatistiklerine göre de Sanayi siciline kayıtlı 467 kuruluş vardır. İlin iç ve dış ticaret hacmi 486.313.997.254.096 TL, ihracat miktarı 80.699.902 $ ve ithalat miktarı 147.567.184 $'dır.143 Balıkesir, devletin en fazla mülk sahibi olduğu ildir. İlin % 40,77'si, Hazineye ait taşınmazlardan oluşmaktadır.144

Balıkesir Türkiye'nin gelişmiş illerinden biridir. 2001 yılı verilerine göre Türkiye gayri safi yurt içi hasılası içinde yüzde 1,5'lik paya sahip olan Balıkesir, iller sıralamasında 13. büyük ekonomidir. 2000 yılındaki GSYİH'si 2.429.091.750 TL olup kişi başına düşen millî gelir ise 2005 dolardır.145

<center>

Balıkesir GSYH'nın ilçeler bazında üretimi

</center> <center> <table> <tbody> <tr class="odd"> <td><table> <thead> <tr class="header"> <th><p>İlçe</p></th> <th><p>Oran</p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p><a href="Altıeylül" title="wikilink">Altıeylül</a>/<a href="Karesi,_Balıkesir" title="wikilink">Karesi</a></p></td> <td><p>24,12</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Bandırma" title="wikilink">Bandırma</a></p></td> <td><p>13,98</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Gönen,_Balıkesir" title="wikilink">Gönen</a></p></td> <td><p>12,68</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Edremit,_Balıkesir" title="wikilink">Edremit</a></p></td> <td><p>6,76</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Manyas" title="wikilink">Manyas</a></p></td> <td><p>5,58</p></td> </tr> </tbody> </table></td> <td><table> <thead> <tr class="header"> <th><p>İlçe</p></th> <th><p>Oran</p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p><a href="Ayvalık" title="wikilink">Ayvalık</a></p></td> <td><p>4,82</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Bigadiç" title="wikilink">Bigadiç</a></p></td> <td><p>4,61</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="İvrindi" title="wikilink">İvrindi</a></p></td> <td><p>3,79</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Susurluk" title="wikilink">Susurluk</a></p></td> <td><p>3,49</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Dursunbey" title="wikilink">Dursunbey</a></p></td> <td><p>2,96</p></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> </tr> </tbody> </table></td> <td><table> <thead> <tr class="header"> <th><p>İlçe</p></th> <th><p>Oran</p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p><a href="Sındırgı" title="wikilink">Sındırgı</a></p></td> <td><p>2,82</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Burhaniye" title="wikilink">Burhaniye</a></p></td> <td><p>2,77</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Kepsut" title="wikilink">Kepsut</a></p></td> <td><p>2,51</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Balya" title="wikilink">Balya</a></p></td> <td><p>2,38</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Erdek" title="wikilink">Erdek</a></p></td> <td><p>2,10</p></td> </tr> </tbody> </table></td> <td><table> <thead> <tr class="header"> <th><p>İlçe</p></th> <th><p>Oran</p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p><a href="Havran" title="wikilink">Havran</a></p></td> <td><p>1,75</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Savaştepe" title="wikilink">Savaştepe</a></p></td> <td><p>1,36</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Marmara,_Balıkesir" title="wikilink">Marmara</a></p></td> <td><p>0,84</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Gömeç,_Balıkesir" title="wikilink">Gömeç</a></p></td> <td><p>0,70</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><strong>Toplam</strong></p></td> <td><p><strong>100,00</strong></p></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> </tr> </tbody> </table></td> </tr> </tbody> </table> </center> <center>

Kaynak:Türkiye İstatistik Kurumu146

</center>

Tarım ve hayvancılık

İlin başlıca geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır.147 Ekonomik faaliyetler içinde tarımın payı sanayiye göre az olup %49'dur.148

Çalışan nüfusun ise % 56.7'si tarım ile uğraşır.149

İlin tarım yapılan arazisi 510,456 hektardır.150

İlde genel olarak yetiştirilen tarım ürünleri; tahıl ürünleri, susam, haşhaş, ayçiçeği, tütün, şeker pancarı, domates, kavun, tütün, taze fasulye, börülce, şeftali, elma ve mandalina’dır.

2002'de Türkiye'de üretilen baklanın %4,3'ü, sarımsağın %13,5'i, karnabaharın %9,8'i, pirincin %12,2'si, domatesin %5,5'i, karpuzun %3,9'u, kavunun %6,9'u, aspirin %89'u ve buğdayın %2,2'si Balıkesir topraklarında yetiştirilmiştir.

Türkiye'nin 12 tonluk kuşkonmaz üretiminin tamamı Balıkesir'den yapılır, baklagil üretiminde de il birinci sıradadır.

İlin 71 dekarlık alanında seracılık yapılmaktadır. Seralarda domates, salatalık ve taze fasulye üretilir..

Balıkesir'deki traktör sayısı ise 2002 rakamlarına göre 33,449'dur.151

Toplam tarım ürünü üretimine bakıldığında il, ülkede 3. sıradadır.152

Balıkesir, Marmara Bölgesi'nde Bursa ili ile birlikte en çok pamuk üreten ildir.153

İlin sahil kesiminde zeytincilik yapılır. İl sınırları içinde 10 milyon kadar zeytin ağacı bulunur.154 İldeki zeytin üretimi, ülkedeki toplam zeytin üretiminin % 8'i kadardır.155 Halbuki bu oran 2002 yılında %10,7'dir.156

Balıkesir Ovası, Gönen Ovası, Susurluk Ovası ve Edremit Ovası ilin başlıca üretim yerleridir.

Gönen ovasının başlıca ürünü ise pirinçtir.

210,020 hektarlık meralar ve çayırlar157 ile yüksek kesimlerde küçük ve büyük baş hayvancılık yapılır. 2007 yılında il, kırmızı et üretiminde birinci olmuştur.158 İl, ülkedeki tavuk işletmelerinin % 9'u barındırarak ülkede 3. konumdadır.159 Balıkesir'de 2000 yılı verilerine göre, yaklaşık 700 bin koyun, 238 bin sığır, 151 bin kıl keçisi ve 15 milyon tavuk bulunmaktadır.

Türkiye süt üretiminin %3,8'i, kırmızı etin %5,6'sı, beyaz etin %18'i Balıkesir'de üretilmektedir.160 İlde devekuşu ve domuz çiftlikleri de bulunmaktadır. İldeki domuz çiftliği, Türkiye'deki son domuz çiftliğidir.161

Merkez, Havran, İvrindi, Susurluk, Manyas ve Savaştepe ilçelerinde peynir ve yoğurt mandıraları yaygındır.

Sanayi

İlde yapılan sanayi işlerinin payı % 51'dir. Sanayinin oranı tarımdan yüksek olsa da diğer illerde bu rakam çok daha yukarılardadır.

İl sınırları içerisinde Sanayi siciline kayıtlı 4 tane Organize Sanayi Bölgesi vardır.162 İlin başlıca geçim kaynağı tarım olduğu için de tarıma dayalı endüstri gelişmiştir.163

İlin iç kesimlerinde tarıma dayalı sanayi egemendir. Ayrıca buralarda şeker, un, yem, döküm, tarım alet ve makinaları, transformatör, floresan-aydınlatma, pamuklu dokuma, kâğıt, mobilya, sentetik dokuma ve elektrik teçhizatları üretimi de yapılır. Körfez yöresinde konserve, sabun, bitki çayı ve zeytinyağı üretimi yaygındır.

Bandırma taraflarında; kimyasal madde, şarap ve gübre sanayi gelişmiş, Dursunbey taraflarında ise kereste sanayi gelişmiştir.164 İlde kolonyacılık sektörü de gelişmiştir.165

İmalat sanayi ise toplam GSYİH'nın %17'sini oluşturmaktadır. Sındırgı ve Bigadiç'te ise çok miktarda halı tezgâhı vardır.

2001 Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, 10 kişiden fazla işçi çalıştıran fabrika sayısı 104'tür ve buralarda 14 bin kişi çalışmaktadır.166

8 ticaret odası ve 5 ticaret borsası bulunan Balıkesir'de üretilen ürünlerin çoğu yurt içinde tüketilmekte, bir kısmı da Bandırma Limanı'ndan ihraç edilmektedir. Gümrüklerinde, aralarında kimyasal maddeler, elektrikli araçlar, sentetik çuval, gıda, madencilik, mermer gibi ürünlerin de bulunduğu ihracatta 50, ithalatta 32 ayrı ürün çeşidi yer almaktadır.167 İlin dış ticaret merkezi olan Bandırma Limanı, tüm Balıkesir’in ihracat ve ithalatının yüzde 90'ını gerçekleştirilir.168

Madencilik

İl bor minarelleri bakımından oldukça zengindir. Türkiye'de bulunan Dünya'daki bor rezervlerinin %60'ına tekabül eden bor madenlerinin bir kısmı Bigadiç ilçesindedir.169 Marmara Adası'nda mermer ocakları vardır.170 Balya'da kurşun, Edremit'te demir rezervi, Dursunbey'de ametist yatakları vardır.171

Kültür

Balıkesir halkının büyük çoğunluğu Müslüman olup halkın bir kısmı Alevi inancına sahiptir. Dolayısıyla ilde camilerin yanı sıra cemevleri de vardır. Son araştırmalara göre ilde toplam 1595 adet cami vardır.172 1995 yılında bu sayı 1513'tür.173 Ayrıca il sınırları içinde tarihi kiliseler de vardır.174

İldeki önemli inanışlardan biri 6 Mayıs günü kutlanan Hıdırellez'dir.175 Hıdırellez günü öncesi ateş yakılır, ilk baharın çeşitli günlerinde köylerde hayırlar yapılır. Bazı hayırlarda Yağmur Duası okunur. Yatır inancı da kültür hayatında önemli bir yere sahiptir. Şehir, kasaba ve köylerde birçok yatır vardır. Dede veya baba adları ile anılan bu yatırlarda devlet ve ilim adamları, din ve tasavvuf erbapları, şehitler, saz şairi, âşıklar, meslek pirleri, eşkıya ve destan kahramanları yatmaktadır. Buralar halk tarafından ziyaret edilmekte olup buralara çeşitli inançlara bağlı olarak uygulamalar yapılmaktadır.176 Hasan Baba ve Sarıkız, ildeki en ünlü ermişlerdir.

Köy düğünleri başta olmak üzere düğünlerde çeşitli uygulamalar yapılmaktadır. Sokakta yapılan düğünler, köylerde daha yaygın olsa da şehir ve kasabalarda da yapılır. Eskilerden gelen bir inanca göre iki bayram arası nikâh olmaz. Şayet yapılırsa geçimin olmayacağına inanılır.177

Balıkesirli erkeklerin geleneksel kıyafetleri şimdikinden çok farklıdır. Eskiden erkeklerin başlarına, kenar kısmında işleme veyahut süs bulunan sarıklı fes giydikleri ve Bursa, Horasan kumaş ve şallarından yapılan kuşakları bele sarıp üzerine tabanca veya hançer koydukları bilinmektedir. Pantolon niyetine giyilen şalvarlar ise el tezgâhlarında dokunmuş olup pamuk ve yünlü şayaklardan yapılmış salta ile patura yakındır. Ayakkabılar genellikle mest, lapçın, kaloş ve çizmedir. Kadınların geleneksel kıyafetleri de farklıdır. Kadınlar başlarına türbanların iç içe geçmesiyle yapılan ve hotoz adı verilen kenarlarına zincir takılmış gümüş para ile sıralanan başlık giydikleri bilinmektedir. Sırtlarında ise kenarları oyalı veya sırmalı üç etekli entari bulunmaktadır. Sokağa çıkarken başlarına üstlük veya çar adı verilen örtü giyerlermiş. Geçmiş yıllarda da özellikle köylü kadınlarının giydiği ferace ve yaşmak, bugün hâlâ köylü kadınlarınca giyilmektedir.178 İlde erkeklerin oynadığı halkoyunları Ağır Zeybek, Kırık Zeybek ve Kaşıklı Zeybek olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Bunların içinden Bengi ve İkili Güvende ünlüdür. Oyunlarda genellikle neşe, yas, aşk, kahramanlık, askerlik gibi konular ele alınmıştır. Türkülerden ise İki Keklik ünlüdür. İldeki ünlü yemekler keşkek, sura, tirit, saçaklı mantı, tavuklu mantı ve peynirli patlıcandır. Çorbalardan düğün çorbası ünlüdür. Tatlılardan ise Balıkesir kaymaklısı, höşmerim ve zerde tatlısı ünlüdür. Ayvalık tostu da meşhurdur. Kıyı kesimlerde yemeklerde zeytin yağı kullanılmakta, iç kesimlerde ise çiçek yağı ve tereyağı kullanılmaktadır.179 Ayrıca ilde kış aylarında deve güreşleri düzenlenir.180 Bölgede Batı Anadolu ağzı kullanılmaktadır.181

Turizm

Balıkesir, denize sahip olduğu için deniz turizmi gelişmiştir. Marmara'da veya Ege'de kıyıya sahip ilçeler ile adalar, başlıca turizm merkezleridir. Buralarda çeşitli plajlar ve oteller mevcuttur.182 İl, 1970'li yıllarda Türkiye'nin gelişme bakımından en önde giden turizm bölgesi haline gelmiştir.183 Balıkesir'in turizm beldeleri, genelde iç turizm talebini karşılar. İl kış turizminden mahrum olsa da kaplıca turizmi yapılmaktadır. Gönen, Edremit, Manyas, Susurluk, Bigadiç, Sındırgı ilçelerinde ve Merkez'e bağlı Pamukçu Beldesi'nde kaplıcalar bulunmaktadır. Bu kaplıcalar sayesinde ildeki turizm süresi uzamaktadır.184 İlde turizme katkısı olan cami, kilise, harabe gibi çeşitli tarihi eserler mevcuttur.185 Kazdağı çevresinde oksijen yoğunluğu fazladır.186

İlde birçok etkinlik düzenlenmektedir. Dağlık yerlerde dağ sporları yapılmaktadır.187 Yine kıyı yöresinde yelkencilik yapılmaktadır. Ayvalık'ta, Edremit'teki Kazdağları ile Şahinderesi Mevkii'nde ve Merkez'deki Çengeloğlu Mevkii'nde avcılık yapılmaktadır. Avcılığa dair ilde kulüpler de bulunmaktadır.188

İlde toplam 178 tane sit alanı vardır.189 Adramytteion, Antandros ve Kizikos gibi arkeolojik sitler, turizm açısından önemlidir. İl sınırları içinde 10 tane müze vardır.190 Bu müzelerden 2 tanesi Balıkesir Müzesi Müdürlüğü'ne bağlıdır.191 Yine ilde Balıkesir Ulusal Fotoğraf Müzesi adlı fotoğraf müzesi bulunmaktadır. Merkezdeki Devrim Erbil Çağdaş Sanatlar Müzesi'nde bulunan Kent Arşivi'nde il ile ilgili birçok kaynağa ulaşılabilir.192

Spor

İlde en çok rağbet gören spor futboldur. Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde İdman Yurdu ile Çalışma Derneği kurularak sporsal faaliyetlere başlanılmıştır. İleriki dönemlerde ildeki futbolcular büyük şehirlerde çalışmışlardır.193 1966 yılında ilin kendi futbol kulübü olan Balıkesirspor kurulmuştur. Diğer önemli futbol takımı olan Bandırmaspor, 1965 yılında kurulmuştur. Basketbol dalında Bandırma Banvitspor önemlidir. En büyük spor tesisleri Atatürk Stadı ve Bandırma Stadı'dır.194 Balıkesir'de güreşin de önemli bir yeri vardır. Kurtdereli Mehmet Pehlivan en önemli güreşçidir.195

Önemli spor tesisleri: Atatürk Stadyumu (15.800), Bandırma 17 Eylül Stadyumu (10.410), Ayvalık Hüsnü Uğural Stadyumu (5.000), Edremit Şehit Hamdibey Stadyumu (5.000), Teksüt Kara Ali Acar Spor Salonu (3.000, Kurtdereli Spor Salonu (1.600), Atatürk Olimpik Yüzme Havuzu (500).

Yönetim

Balıkesir il oluşundan dolayı ilçelerden meydana gelmektedir. 2014 itibarıyla Balıkesir'in 20 ilçesi vardır.196 Bugünkü Çanakkale ilinin Yenice ilçesinin topraklarının bir kısmına tekabül eden Avunya bölgesi, 1936 yılından önce Balıkesir'in Edremit ilçesine bağlı bir bucaktır. Burası 1936 yılında Çanakkale'ye verilmiştir.197 Balıkesir, 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir olmuştur.198 Daha önce 24 Ekim 1997 tarih ve 2/921 sayı ile TBMM'ye Balıkesir şehrine büyükşehir statüsü verilmesi ve Balıkesir ilçesine bağlı Bahçelievler, Adnan Menderes ve Oruçgazi adlı üç ilçenin kurulması hakkında kanun teklifi verilmiştir.199 11 Ocak 1952 tarihinde de Bandırma ilçesi, il olmak istemiştir. Fakat Altıeylül ve Karesi ilçeleri kurulmuş ve Bandırma il olması uygun görülmeyerek büyükşehirde kalmıştır. Eski Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Açık Ceza İnfaz Kurumu olarak faaliyetine devam etmektedir. İleriki tarihlerde Kepsut'ta bulunan L Tipi Ceza İnfaz Kurumu'nun Açık Ceza İnfaz Kurumu'na dönüştürülmesinden sonra Balıkesir'de Kampüs Cezaevleri açılması gündemdedir.200

Merkezi Yönetim

Büyükşehir illerinde merkezî yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur.

Balıkesir, bir ‘büyükşehir’dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır.

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Balıkesir Valisi 1969-Çanakkale/Ayvacık doğumlu Hasan Şıldak, 10 Haziran 2020 tarihinde Burdur Valisi iken atanmıştır.201202

Vali ve Kaymakamlara ait bilgiler Balıkesir'in ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.

Yerel yönetim

Büyükşehir belediyelerinde yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.

Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.203204 Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.

Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16.madde)

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanı, 1975-Almanya doğumlu Yücel Yılmaz (AK Parti), 31 Mart 2019 seçimlerinde %47,81 oy oranıyla seçilmiştir.205

İlçe belediyeleri, 2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre, dört değişik parti tarafından yönetilmektedir. AK Parti 10, CHP 8, DP ve İYİ Parti birer ilçe belediyesi kazanmıştır.206

Balıkesir Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 93’tür (Büyükşehir Belediye Başkanı, 20 ilçe belediye başkanı ve 72 üye). AK Parti 45, CHP 30, İYİ Parti 13, DP 4 ve MHP 1 üyeye sahiptir.207

Büyükşehir ve ilçe belediye başkanlarına ait bilgiler Balıkesir'in ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.

Eğitim

Bugün ilde birçok ilk ve orta dereceli okul vardır. Balıkesir yöresindeki en eski eğitim kurumları olan medreseler Fatih Sultan Mehmed zamanında kurulmuştur. Medreselerin sayısı zamanla artmış, bunun yanında mektepler de kurulmuştur. 1851 yılında da ilk Gayrimüslim okulu kurulmuştur.208 İleriki dönemlerde Çanakkale Savaşı'na öğrenci gönderen ve Balıkesir'in ilk lisesi olan Balıkesir Lisesi 1884 yılında kurulmuştur.209 Bugünkü ilköğretim okullarından Alişuuri İlkokulu 1906 yılında210 ve Kayabey İlköğretim Okulu 1909 yılında kurulmuştur.211 1940 yılında Balıkesir'in Savaştepe ilçesinde bir Köy Enstitüsü kurulmuştur.212 Bugün, ildeki en yüksek puanlı liseler Balıkesir T.C. Ziraat Bankası Fen Lisesi, Fatma Emin Kutvar Anadolu Lisesi, Muharrem Hasbi Anadolu Lisesi, Gülser-Mehmet Bolluk Anadolu Lisesi, Cumhuriyet Anadolu Lisesi, Rahmi Kula Anadolu Lisesi ve Sırrı Yırcalı Anadolu Lisesi'dir. Ayrıca ilde Astsubay Okulu ve Polis Okulu vardır.

İldeki Balıkesir Üniversitesi ise 11 Temmuz 1992 tarih ve 21281 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan 3837 Sayılı Kanun gereğince kurulmuş ve 1 Ocak 1993 tarihinde tüzel kişiliğini kazanmıştır.213

Medya

Balıkesir'de yayımlanan ilk gazete Karesi Gazetesi'dir. Arap harfleri ile yazılan bu gazetenin ilk sayısı 5 Mart 1886 Çarşamba günü yayımlanmıştır. 1888 yılında gazete yayın hayatına son vermiştir. İlde yayımlanan ilk sanat dergisi ise Dilek Dergisi'dir. Bu dergi 15 Mart 1923'ten itibaren 15 günde bir yayımlanmıştır.214 Bugün ilde 4 televizyon kanalı (Egetürk TV HD, Karesi TV, Kent TV, Marmara TV) yayın yapmaktadır. Balıkesir'de yerel basın oldukça gelişmiştir. Yerel gazetecilikle ilgili birkaç dernek bulunmasına rağmen aktif olan tek meslek kuruluşu Balıkesir İli Gazeteciler Cemiyeti'dir. Kentte, Basın Müzesi bulunmaktadır.

Yerel gazeteler

  • Balıkesir: Yeni Haber, Marmara Bölge, Ekspres, Politika, Demokrat, Birlik, Haberci, Yeni Söz, Yeni Gazetem, Balıkesir Posta,
  • Ayvalık: Hürses, Sözcü
  • Bandırma: İlkhaber, Banses, Genç Bayrak, Yaşam, Son Kurşun
  • Bigadiç: Halkın Sesi, Bigadiç
  • Burhaniye: Körfez Demokrat, Zeytin Efe
  • Dursunbey: Hakimiyet, Balat
  • Edremit: Körfezde Olay, Körfez Star, Önce Körfez, Ege Gündem, Körfez Hakimiyet
  • Erdek: Yeni Erdek, Erdek Doğuş
  • İvrindi: Bizim İvrindi, İvrindi Mercek
  • Havran: Zafer
  • Manyas: Manyasın Sesi
  • Gönen: Gönen Postası
  • Susurluk: Kardeş, 5 Eylül
  • Sındırgı: Sındırgı Gündem, Sındırgı Haber

Radyolar

  • Balıkesir: Radyo 10, Karesi FM, Brt Radyo, Sev Radyo, Bengi FM, Ultra FM, Tempo FM, Çamlıca FM, Omega FM.
  • Bandırma: Venüs, Özlem FM, Brt, Etaş FM.
  • Burhaniye: Burhaniye FM, Kemer FM, Sahil FM.
  • Edremit: Körfez FM, AkBest Radyo, Ecem Radyo.
  • Erdek: Erdek Marmara FM.
  • Gönen: Açelya FM, Gönen Mega FM, Venüs FM, Termal Radyo.

Altyapı

Ulaşım

İlde iki hava meydanı vardır. Bunlardan biri Altıeylül ilçesinde, diğeri Edremit ilçesindedir.215 Edremit'teki Kocaseyit havalimanının 2010 yılında uluslararası uçuşlara açılmıştır. Altıeylül'deki Balıkesir Havalimanı yeni terminali ile 2019 yılında hizmete alınması planlanmaktadır.216 İlin iki denize de kıyısı bulunmasından dolayı deniz ulaşımı gelişmiştir. İlde, Marmara adası ve Avşa adasına İstanbul Deniz Otobüsleri deniz otobüsleri ile Bandırma iskelesinden ulaşılır. Osmanlı Devleti döneminde Fevâid-i Osmaniye adlı kuruluşa ait posta vapurları perşembe günleri Bandırma'ya uğramakta pazar günü ise geri dönmektedir. 1872 yılında hareket günü çarşambaya alınmıştır. Demiryollarının yapımı ise Birinci Meşrutiyet'ten sonra hızlanmıştır.217 İl sınırları içinde; 9 Eylül Ekspresi, İzmir Mavi Treni, Karesi Ekspresi, Ege Ekspresi ve 6 Eylül Ekspresi gibi tren hatlarının durakları bulunmaktadır. İlin karayolları T.C. Karayolları 14. Bölge Müdürlüğü'ne bağlı olup Gebze-İzmir otoyolu il sınırlarında bulunmaktadır ve Balıkesir-Kınalı218 otoyolu proje aşamasındadır. Ayrıca Ayvalık'tan Midilli'ye feribot seferleri başlamıştır.219

Sağlık

Balıkesir'de Sağlık Müdürlüğü'ne bağlı 21 tane devlet hastanesi,220 3 tane özel hastane vardır.221 Toplamda 366 tane eczane222 ve 132 tane Sağlık Ocağı bulunmaktadır.223 Ayrıca Balıkesir Üniversitesi'ne bağlı Tıp Fakültesi vardır.224

Kardeş şehirler

Balıkesir'in altı tane kardeş şehri bulunmaktadır.225

Kaynakça

Özel

Genel

  • <small>Kısaltmalar; a.g.e. (adı geçen eser), c (cilt), s (sayfa), s. x-x (sayfa x ile x arası), s. x,x (sayfa x ve x)</small>

Dış bağlantılar

Orijinal kaynak: balıkesir. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

  1. Örneğin Taksiyarhis Kilisesi ve Saatli Camii

  2. Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996)

  3. Türkiye'deki müzeler listesi sayfasındaki müze sayısına göre verilmiş rakamdır.

Kategoriler