hendek operasyonları ne demek?

Yaklaşık 20.000 asker, polis veya korucu (Yüksekova'da)¹
{{*}} Yaklaşık 10.000 asker, polis veya korucu (Şırnak il merkezinde)² |güç2 = {{*}} 600³ - 2.000⁴ militan (Yüksekova'da) |güç3 = |kayıp1 =

<center>

Hayatını kaybeden

</center>

- 117 asker, polis veya korucu (Şırnak il sınırları içinde)

• 71 asker, polis veya korucu (Sur'da)⁵
• 32 asker, polis veya korucu (Nusaybin'de)⁶
• 9 asker veya polis (Yüksekova'da)
• 5 asker, 2 korucu (Şemdinli'de)
• 13 asker (Çukurca'da) Toplam 249 asker, polis veya korucu hayatını kaybetti.

<center>

Yaralı

</center>

- 420 asker, polis veya korucu (Şırnak il sınırları içinde)

• 34 asker veya polis (Yüksekova ve Şemdinli'de)
• 11 asker veya polis (Çukurca'da) Toplam 465 asker, polis veya korucu yaralandı. |kayıp2 = {{*}} 2.544 ölü, yaralı ya da tutuklu militan⁷

<center>

Şırnak

</center>

-Cizre ilçesinde 666
-Silopi ilçesinde 19⁸
-İdil ilçesinde 125
-İl merkezinde 499

<center>

Hakkâri

</center>

-Yüksekova ilçesinde 196

<center>

Diyarbakır

</center>

-Silvan ilçesinde 24
-Sur ilçesinde 301 (27'si YPG militanı⁹)
-Bağlar ilçesinde 35

<center>

Mardin

</center>

-Dargeçit ilçesinde 33
-Derik ilçesinde 7
-Nusaybin ilçesinde 494^{10
1112131415161718192021222324
25262728293031323334353637
38394041424344454647484950
5152535455565758596061626364} |kayıp3 = |notlar = *Devlet güçlerince ortaklaşa yürütülen operasyonlara özel harekat polisleri ve Türk Hava Kuvvetleri, SAS Timleri de destek vermektedir.⁶⁵
*Operasyonlarda birçok sivilin yaşamını yitirdiği bildirilmiş, 30 Aralık 2015 tarihinde yayımlanan raporda 61'i çocuk ve 36'sı kadın üzere toplam 131 sivilin yaşamını yitirdiği belirtilmiştir.⁶⁶⁶⁷ Başbakan Ahmet Davutoğlu operasyonların başlangıç zamanlarında sivil kaybın olmadığını iddia etmiş⁶⁸⁶⁹, daha sonra meydana gelen ölümlerin devlet kaynaklı olmadığını söylemiştir.⁷⁰ Türkiye İnsan Hakları Vakfı yayımladığı raporda çatışmalar süresince 310 sivilin hayatını kaybettiğini bildirmiştir.⁷¹ }}

Hendek operasyonları, Türk güvenlik/emniyet birimlerince PKK mensuplarına karşı ortak olarak gerçekleştirilen Sur, Cizre ve Nusaybin merkezli askerî operasyonlardır. Bu operasyonların gerçekleştirildiği bölgelerin bazılarında sokağa çıkma yasakları uygulanmış ve bazıları geçici süreyle askeri güvenlik bölgesi ilan edilmiş; PKK mensuplarının etkisiz hale getirildiği, hendeklerin kapatıldığı, barikatların kaldırıldığı ve güvenliğin sağlandığı bölgelerde sokağa çıkma yasakları kaldırılmıştır.

Arka plan

Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri ardından PKK mensuplarının sık sık yol kesip araç yakma ve şantiyeleri basması, 2015 Suruç saldırısı ve son olarak Şanlıurfa'da PKK militanlarınca 2 polisin öldürülmesinin akabinde⁷² IŞİD'in yanı sıra PKK'ya karşı Türk Hava Kuvvetleri'nce başlatılan hava harekâtının⁷³ ardından 24-25 Temmuzda da terörle mücadele ekiplerinin çeşitli illerde aralarında gazetecilerinde olduğu PKK, DHKP-C ve DAEŞ üyesi olma iddiasıyla gözaltına alınmış,⁷⁴ daha sonra kamuoyunda "Hendek operasyonu" olarak bilinen kara harekâtında eş zamanlı başlatılan bir dizi operasyonlara daha sonra özel harekat polisleri ve SAS komandoları da katılmıştır.

Bununla birlikte çözüm süreci döneminde bahsi geçen şehir ve ilçelere PKK tarafından silah ve mühimmat depolandığı belirtilmiş, çatışmalar ve akabinde gerçekleşen operasyonların bu nedenle başladığı ifade edilmiştir.⁷⁵

Operasyonlar

Diyarbakır

Ergani, Diyarbakır'da PKK mensuplarına yönelik düzenlenen operasyonda bir sığınakta 1 kilogram C4 patlayıcı ve çok sayıda mühimmat ele geçirildi.⁷⁶ 2 Aralık 2015 tarihinde Sur'da, 11 Aralık 2015 tarihinde Sur ilçe merkezinde birçok mahallesinde ilan edilen sokağa çıkma yasağının ardından Türk Silahlı Kuvvetleri ile özel harekat polisi tarafından açılan hendeklerin kapatılması, barikatların kaldırılması, yollara tuzaklanan el yapımı patlayıcıların⁷⁷ etkisiz hale getirilmesi amacıyla ortaklaşa başlatılan operasyonlarda 29 PKK mensubu etkisiz hale getirilmiş ve 2 polis yaralanmış, ilçe merkezinde 20 bombalı tuzak ve 21 hendek kapatılmış, birçok evde hasar meydana gelmiş ve binlerce kişi evlerini terk etmiştir.⁷⁸, Sur ilçe merkezinde bulunan tarihi Fatih Paşa Camisi PKK mensuplarının ateşi sonucu⁷⁹ ağır hasar görmüştür. Yine Bağlar ilçesinde bir ilköğretim okulu YDG-H mensuplarınca⁸⁰ ateşe verilmiştir. Aynı PKK mensuplarının bir anaokuluna yerleştirdiği bombalı tuzak devlet güçlerince imha edilmiş,⁸¹ suikast timi oldukları belirtilen 3 PKK mensubu üzerlerinde el bombası, tabanca ve mermilerle birlikte yakalanmış, 1’i tutuklanmıştır. Sur'da 28 Kasım'da Diyarbakır Baro Başkanı Tahir Elçi'nin ve polis memurları Ahmet Çiftaslan ve Cengiz Erdur'un hayatını kaybettiği saldırıların ardından 23 Aralık 2015 tarihine kadar gerçekleştirilen operasyonlarda 52 PKK mensubu öldürüldü.⁸² Diyarbakır'da 2 Aralık günü ilan edilen ve 17 saatlik aradan sonra yeniden devam eden sokağa çıkma yasağı, 29 Aralık tarihinde Gazi Caddesi'nde 07.00'dan itibaren kaldırıldı.⁸³

2016 yılı 16 Ocak tarihinde "Bordo Bereliler" olarak adlandırılan Özel Kuvvetler Komutanlığı’na ait 4 taburdan oluşan yaklaşık 150 kişilik özel ordu birlikleri, operasyonlara katılmak üzere Sur'a girmiş,⁸⁴ militanların kurduğu bombalı tuzakları ve açılan hendek ile barikatları imha etmeye başlamıştır.⁸⁵ 19 Ocak tarihinde militanlar ile güvenlik güçleri arasındaki çatışmada 1 asker hayatını kaybetmiş,⁸⁶ 21 Ocak tarihi itibariye 51 gündür sokağa çıkma yasağının sürdüğü Sur'da PKK'ya yönelik yapılan operasyonlara kadın askerler de katılmış,⁸⁷⁸⁸ 22 Ocak tarihinde ise güvenlik güçleriyle PKK militanları arasında sık sık yaşandığı Sur ilçesine Türk Silahlı Kuvvetleri tank takviye edilmiştir.⁸⁹ Çatışmalar sırasında güvenlik güçlerine karşı militanlar tuzaklanmış bombalar ve patlayıcı silahlar kullanmıştır.

Çınar saldırısı

13 Ocak 2016 tarihinde Çınar, Diyarbakır'da PKK tarafından içerisinde polis lojmanları bulunan İlçe Emniyet Müdürlüğü'ne düzenlenen bomba yüklü araç, roketatar ve uzun namlulu silahlarla gerçekleşen saldırı sonrası 6 kişi hayatını kaybetti, 38 kişi yaralandı. Saldırının hedefindeki Çınar Emniyet Müdürlüğü binası içerisinde polis lojmanları da bulunuyordu. Binada ağır hasar oluştu. Diyarbakır Valiliği'nin yaptığı ilk açıklamaya göre 5 kişi hayatını kaybetti, 39 kişi yaralandı.⁹⁰ Saldırı sonrası enkaza dönen hizmet binası içerisinde hayatını kaybedenler arasında bir çocuk ve bir kadınının da olduğu belirtildi.⁹¹ Olay sonrasında PKK'lılar ile Türk Polisi arasında çıkan çatışmada 8 PKK'lı ölü olarak ele geçirildi.⁹² Daha sonradan bir kişinin daha cansız bedeni bulundu.⁹³

Silopi ve Cizre

Açılan hendekleri kapatmaya yönelik Silopi ilçesinde operasyon düzenleyen polise, PKK mensuplarınca uzun namlulu silahlarla ateş açılmıştır. Bunun üzerine çıkan çatışmada, 1 çocuk yaralanırken, 2'si küçük yaşta olan 3 kişi gözaltına alınmıştır. İlçe merkezinde bir evde yapılan aramada ise 11 basınç ve parça tesirli el yapımı patlayıcı ile 4 av tüfeği ele geçirilmiştir. Yine 14 Aralık tarihinde Şırnak Valiliği tarafından ilan edilen sokağa çıkma yasağının ardından devlet güçlerinin başlattığı operasyonlarda 22 Aralık 2015 tarihine kadar Cizre'de 113, Silopi'de 9 PKK mensubu öldürüldü. Şırnak Valisi Ali İhsan Su, sokağa çıkma yasağı süren Cizre ve Silopi ilçelerinde PKK mensuplarına yönelik operasyonların süreceğini söylemiştir.⁹⁴

Cizre'de süren operasyonlara Deniz Kuvvetleri patlayıcı imha timleri EOD (Explosive Ordnance Disposal) olan SAS personeli de katılmıştır.⁹⁵

Mardin

Dargeçit ve Nüsaybin de 21 Aralık 2015 tarihinde PKK'ya karşı⁹⁶ devlet güçlerince başlatılan operasyonlar nedeniyle birçok mahallede sokağa çıkma yasağı ilan edilmiş, 1 sivil ölmüştür. Derik, Mardin'de sokaklara kazılan hendekleri kapatmak için yürütülen operasyonlarda 7 PKK mensubunun hayatını kaybettiği bildirilmiştir.⁹⁷ 23 Aralık 2015 tarihiyle birlikte Mardin'de süren operasyonlarda yaşamını yitiren PKK mensubu sayısının 14 olduğu bildirilmiştir.⁹⁸ Sonraki gün PKK mensuplarının bir eve yaptığı saldırıda 2 sivil ölmüş 2 sivil ise yaralanmış,⁹⁹ aynı tarihte Mardin'in Dargeçit ilçesinde camileri tahrip eden PKK mensupları cami hoparlörlerinden bazı örgüt marşları çalmıştır.¹⁰⁰

25 Aralık tarihinde Diyarbakır'la birlikte Mardin'de de, KCK sanıklarına destek amacıyla yürüyüş düzenleyen grupla polis arasında gerginlik yaşanmış, göstericiler taş, havai fişek ve molotof atarken polis tazyikli su ve gaz bombasıyla müdahale etmiştir.¹⁰¹ Aynı gün İçişleri Bakanı Efkan Ala Mardin'e gelerek incelemelerde bulunmuştur.¹⁰² 26 Aralık tarihinde ise Dargeçit'te devlet güçleri ile PKK'lı bir grup arasında çıkan çatışmada 4 PKK mensubu ölmüştür.¹⁰³

Cizre'de 27 Aralık'ta PKK mensuplarının etkisiz hala getirilmesi ve kazılan hendek ile kurulan barikatların kaldırılması için devam eden operasyonlar sürerken, saat 14.40 sıralarında Nur Mahallesi'nde Kobra tipi zırhlı askeri aracın geçişi sırasında,¹⁰⁴ PKK'lı bir grup tarafından yol kenarına daha önceden yerleştirilen patlayıcının infilak etmesi sonucu 3 asker hayatını kaybetmiş, 1 asker ve 1 polis de yaralanmıştır.¹⁰⁵

Mardin Valiliği'nden yapılan açıklamada Dargeçit'teki 11 Aralık'ta başlayan sokağa çıkma yasağının 29 Aralık tarihinde sona erdiğinin ve Dargeçit'teki operasyonlarda 32 PKK'lının etkisiz hale getirildiği, 10 kişinin tutuklandığı açıklandı.¹⁰⁶ 30 Aralık tarihinde ise Mardin'de PKK'lıların çöp poşetine tuzakladığı 150 kiloluk patlayıcı polis ekipleri tarafından yerinde imha edildi.¹⁰⁷

Nüsaybinde icra edilen faaliyetlere Deniz Kuvvetleri Komutanlığı bağlısı Özel Harekât birimi olan Sualtı Taarruz (SAT) timleri de destek vermiştir.

Hakkâri

2-5 Kasım 2015 tarihleri arasında Yüksekova'da bazı mahallelerde PKK mensuplarının açtığı hendek ve barikatlar operasyonla kaldırılmış, devlet güçleri ile YDG-H mensupları arasında çıkan çatışmalarda 2 sivil, 2 asker ve 31 PKK mensubu hayatını kaybetmiş,¹⁰⁸ ilçe merkezindeki hendek ve barikatlar kaldırılmıştır.¹⁰⁹

Diğer olaylar

	Ölüm	Yaralı	Kayıp
PKK ya da YDG-H mensubu	448110	1	-
Sivil	131111112	-	-
Asker	24113	21	-
Polis	15	7	-
Korucu	-	-	-

Operasyonların bilançosu (2 Kasım-23 Aralık)¹¹⁴

Hakkâri şehir merkezinde bulunan Cumhuriyet Anadolu Lisesi'ne YDG-H mensupları ve PKK sempatizanları tarafından taş ve molotofkokteyli atılmış, okulun camları kırılmış, Siirt'te ise 250 yataklı Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi PKK mensuplarınca ateşe verilmiştir. İstanbul'da 17, Hakkâri merkez ve Yüksekova'da 13, Varto, Muş'ta 4, Derik, Mardin'de 6, Antalya'da ise 3'ü üniversite öğrencisi 5 kişi olmak üzere toplam 45 kişi gözaltına alınmıştır. Mersin’de ise aralarında Halkların Demokratik Partisi (HDP) Akdeniz Belediyesi Eşbaşkanı Fazıl Türk'ün de bulunduğu¹¹⁵ 28 kişi adliyeye sevk edilmiş, Uludere, Şırnak'ta yapılan yol aramasında bir adet el yapımı patlayıcı bulunmuş, Hassa, Hatay'da ise PKK mensuplarına ait yiyecek ve içecek deposu ele geçirilmiş,¹¹⁶ 26 Aralık tarihinde Bingöl'de düzenlenen operasyonda, PKK'lı bir grubun kullandığı tespit edilen 24 sığınak devlet güçlerince tespit edilmiştir.¹¹⁷

Tepki ve destekler

Tepkiler

• 2015-16 Şırnak çatışmaları sonrası Cizre'de uygulanan sokağa çıkma yasağını protesto etmek için ilçeye giden HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş, HDP'li bakan ve milletvekillerinin Cizre'ye girmesine izin verilmemiştir.¹¹⁸

• 10 Eylül 2015 tarihinde Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkan Yardımcısı Sezgin Tanrıkulu, partisi adına milletvekillerinden oluşan heyetin girişine izin verilmemesini eleştirmiş ve Cizre'de ilan edilen sokağa çıkma yasağının bir an önce durması istediklerine dair bir açıklama yapmıştır.¹¹⁹

• 15 Eylül tarihinde Almanya'daki Birlik 90/Yeşiller Partisi eş başkanı Cem Özdemir, olayları incelemek üzere Cizre'ye ziyarette bulunmuştur. Özdemir Cizre’de yaşanan sivil ölümlerinden Türkiye yönetiminin sorumlu olduğunu iddia etmiş ve "Demokratik bir devlet sorunları böyle çözmez" açıklamasında bulunmuştur.¹²⁰

• 15 Aralık günü Cizre'deki öğrenciler okulu boykot kararı almış ve uzun süre okullara gitmemişlerdir.¹²¹

• Şırnak'ta ilan edilen sokağa çıkma yasaklarını protesto eden Şırnaklılar çeşitli gösteriler düzenlemişlerdir.^122123124

• 21 Aralık'ta Şırnak'ta HDP milletvekilleri öncülüğünde sayıları binlerce olan Şırnak halkı, sokağa çıkma yasağı uygulanan Silopi ve Cizre ilçelerine doğru yürümek istemiş, fakat polis güçleri göstericilere biber gazı atarak yürüyüşe izin vermemiştir.¹²⁵¹²⁶

• 24 Aralık'ta Şırnak’ın İdil ilçesindeki Turgut Özal Mahallesi’nde bulunan Aşiti Parkı’nda toplanan ve aralarında HDP İstanbul Milletvekili Erdal Ataş, Demokratik Bölgeler Partisi (DBP) ve HDP yöneticileri ile belediye başkanlarının da bulunduğu binlerce kişi, hendek ve barikatların arasından geçerek, Cizre’ye gitmiştir.¹²⁷

• Yaşanan olaylar, devam eden operasyonlar ve ilan edilen sokağa çıkma yasağı nedeniyle çoğunluğu şoför ve iş adamı olan binlerce kişinin Habur Sınır Kapısı'nda mahsur kaldığı belirtilmektedir.¹²⁸

• HDP Parti Sözcüsü ve Kars Milletvekili Ayhan Bilgen tarafından 30 Aralık'ta yayımlanan ara raporda Cizre'de 56, Silopi'de 29 olmak üzere toplam 85 sivilin yaşamını yitirdiği bildirilmiştir.¹²⁹¹³⁰

• 31 Aralık günü Rusya Dışişleri Bakanlığı, Şırnak'ta devam eden operasyonları endişeyle izlediklerini belirterek Türkiye hükûmetine sorunu siyasi yollarla çözme çağrısında bulunmuştur. Bildiride, operasyonun sürdüğü bölgelere, siyasetçiler, gazeteciler ve insan hakları örgütlerinin temsilcilerinin girmesine izin verilmediği vurgulanarak "Türkiye’nin güneydoğusunda, Türk yetkililerin Kürt nüfusun yaşadığı kentlerde mücbir operasyonundan kaynaklanan şiddetin tırmanmasını kaygıyla izliyoruz." açıklaması yapılmıştır.¹³¹

• Sıkıyönetim politikalarının uygulandığı Mardin'in Dargeçit ilçesi doğumlu bir polis memurunun "Bu politikalar annemi katletmemi emrediyor." diyerek görevinden istifa ettiği bildirilmiştir.¹³²

• Sanatçı Metin Akpınar, Cumhuriyet gazetesine verdiği röportajda “Bu ülkede başkanlık sistemi önerilip tartışılabiliyorsa özerklik sistemi de önerilebilmeli ve tartışılabilmeli” demiş, çatışmalar yerine sağduyunun hakim olması gerektiğini bildirmiştir.¹³³

• 3 Ocak'ta HDP Grup Başkanvekili İdris Baluken, operasyon kapsamında gerçekleşen ölümlerin, geçmişteki faili meçhul cinayetlere benzediğini bildirmiştir. Baluken, ölümlerin eskiden devlet görevlilerin JİTEM gibi kontra örgütlenmeleri tarafından gerçekleştirildiğini belirterek “Bugün kontralara ihtiyaç duyulmadan kamu görevlileri tarafından insanlar sokak ortasında vurulmakta, öldüren kamu görevlileri ile ilgili ciddi bir yasal işlem gerçekleşmemektedir.” demiştir.¹³⁴

• Almanya'nın çeşitli şehirlerinde, Türkiye'nin çeşitli illerinde ilan edilen özyönetim talebini destekleyen gösteriler düzenlenmiştir.^135136137

• 26 Ocak 2016 tarihinde, 4 gün önce bölgedeki olayları incelemeye giden 100 kişilik CHP'li heyetin¹³⁸ raporu açıklanmış, raporda "insanların yaşam hakkının korunmadığını", "cenazelerin günlerce sokakta bekletildiğini", "hayvanlara yem edildiğini", "bölgede savaş hukukunun bile uygulanmadığını" ve "sivil halka katliam yapıldığını" ifade edilmiştir. Raporda "Yerel yönetimler, özerklikler şartının muhakkak hayata geçmesi gerekiyor. Bu sadece bölge için değil Türkiye'deki bütün belediyelerde uygulanması gereken bir şart. Bu olursa sorunların çözüleceğine inanıyoruz" görüşleri beyan edilerek hendek operasyonlarına son verme çağrısı yapılmıştır.¹³⁹¹⁴⁰

Destekler

• 27 Temmuz 2015 tarihinde Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkanı Devlet Bahçeli "IŞİD ve PKK’nın yuvalandığı mücavir bölge ve alanlar tamamen imha edilmeden etrafımızdaki fitne kampanyası sona ermeyecek, huzursuzluk ve kayıplar bitmeyecektir" demiş ve operasyonları desteklemiştir.¹⁴¹
• 5 Kasım'da Türkiye Başbakanı Ahmet Davutoğlu, Millî Güvenlik Kurulu (MGK) sonrası operasyonların sürdürülmesi talimatı vermiştir.¹⁴²
• Hakkâri'nin Yüksekova'ya bağlı Dağlıca Bölgesi'nde 7 Eylül 2015'te PKK'lı militanlar tarafından düzenlenen saldırıda 16 asker, 8 Eylül'de Iğdır'da 13 polisin ölmesi üzerine İbrahim Tatlıses, Murat Boz, Işın Karaca, Arda Turan, Erkan Petekkaya, Emrah, Kıvanç Tatlıtuğ, Almeda Abazi, Alp Kırşan, Ender Alkoçlar PKK tarafından güvenlik güçlerine karşı gerçekleştirilen saldırıları kınamış¹⁴³, ilk olarak Seda Sayan'ın başlattığı daha sonra aralarında Semiha Yankı, Pınar Altuğ Atacan, Didem Uzel, Aslı Hünel, Nida Ünsal, Doğuş, Demet Akalın'ın da olduğu isimler Mehmetçik Vakfı'na bağışta bulunmuştur.¹⁴⁴
• 17 Aralık'ta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan hendekler kapatılıncaya ve bölgede asayişin sağlanacağı zamana kadar operasyonların devam edeceğini söylemiş, Sur ilçesinde tarihi Osmanlı eseri Fatih Paşa Camii'nde çatışmalar sırasında çıkan yangına değinerek "Fatihpaşa Camii'ni yakanlar benim inançlı, imanlı o Kürt kardeşlerimi istismar edenler bunun bedelini ödemeye başladılar ve ödeyecekler" demiştir.¹⁴⁵
• 18 Aralık'ta İçişleri Bakanı Efkan Ala, PKK mensuplarına yönelik yapılan operasyonlarda 3 binin üzerinde militanın öldürüldüğünü operasyonların sürdüğü illerde çok sayıda silah, bomba ve molotofkokteyli ele geçirildiğini, bunların bölge insanlarına saldırı için yapılan hazırlıklar olduğunu bildirmiş ve "Bunlara karşı operasyon yapıyoruz" diyerek, operasyonların devam edeceğini belirtmiştir.¹⁴⁶
• 22 Aralık'ta, Sur ilçesinde sokağa çıkma yasağının 22'inci gününde Mevlit Kandili dolayısıyla Türkiye genelinde asker eşleri, operasyona katılan asker ve polislere destek için evlerinde hazırladıkları yemek ve tatlı çeşitlerini paketleyerek operasyon bölgesine gönderdi.¹⁴⁷
• 25 Aralık'ta Türk sinema oyuncularından Serdar Gökhan okul ve tarihi eser yakanların "vatan haini" olduğunu söylemiştir.¹⁴⁸
• 25 Aralık'ta Şırnak'ın Beytüşşebap ilçesinde operasyonlara destek veren bir grup Türk bayraklarıyla güvenlik güçlerine destek yürüyüşü düzenledi.¹⁴⁹
• 31 Aralık'ta Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş gazetelerin Ankara temsilcileri ile yaptığı bir konuşmada Suruç saldırısından sonra bölgede başka bir akıl ya da birkaç farklı akıl devreye girdi ve düğmeye basıldı demiş, sorunun sadece silahla çözülemeyeceğinin birkaç kez altını çizen Kurtulmuş, operasyonların bitiminden sonra tüm Türkiye'nin dahil olacağı bir sürecin başlayacağı ve adımların atılacağı mesajını verdi.¹⁵⁰
• 19 Mart 2016'da Çanakkale Savaşı için her yıl yapılan 18 Mart Şehitleri Anma Günü ve Çanakkale Deniz Zaferi'nin 101. yıldönümünde Türk Yıldızları tarafından gösteride kullanılan NF-5 uçaklarının sağ ve sol kısımlarına 20 Temmuz 2015'ten bu yana operasyonlarda hayatını kaybeden asker, polis ve korucuların isimleri yazıldı.¹⁵¹

Sonuçlar

• Türkiye İnsan Hakları Vakfı, 22 Mart 2016 tarihinde operasyonlara dair bir rapor yayımlamış, bu rapora göre operasyonlar boyunca 7 ilde ve 22 ilçede toplam 63 kez sokağa çıkma yasağı ilan edilmiştir. Yine bu rapora göre, en az 310 sivil çatışmalarda ölmüştür.¹⁵²

Galeri

Dosya:Hakkari, Yüksekova. After military operation 8.jpg|2016 Hakkâri çatışmalarında hasar alan binalar Dosya:Hakkari, Yüksekova. After military operation, Atatürk School.jpg|2016 Hakkâri çatışmaları sırasında hasar alan bir okul binasının iç görünümü Dosya:Hakkari, Yüksekova. After military operation 7.jpg|2016 Hakkâri çatışmalarında hasar alan bir bina ve önündeki uzun araç Dosya:Hakkari, Yüksekova. After military operation 6.jpg|2016 Hakkâri çatışmalarındaki operasyon kapsamında tank atışlarıyla vurulan bir bina Dosya:Hakkari, Yüksekova. After military operation.jpg|2016 Hakkâri çatışmalarındaki operasyonlar sırasında yıkılan bir bina Dosya:Hakkari, Yüksekova. After military operation 9.jpg|2016 Hakkâri çatışmalarındaki operasyonlar sırasında yıkılan bir bina ve önünde oturan mahalle sakinleri Dosya:Hakkari, Yüksekova, Mosque after military operation.jpg|2016 Hakkâri çatışmalarında hasar alan bir cami

Dipnotlar

<references group="not"/>

Ayrıca bakınız

• Çözüm süreci
• Kürt siyasi hareketi

Kaynakça

Dış bağlantılar

• Hürriyet Okur Temsilcisinden Operasyon Haberlerine Dair Gözlemler

Orijinal kaynak: hendek operasyonları. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. ↩

2. Cizre ve Silopi'de 10 bin askerle operasyon: Tanklar ilçe merkezinde , Radikal Gazetesi, 16 Aralık 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015. ↩

3. Nusaybin ve Yüksekova’ya dağdan 800 terörist indi! , Sözcü Gazetesi, 9 Şubat 2016, Erişim tarihi: 15 Mart 2016. ↩

4. ↩

5. Sur'da operasyonlar sona erdi , Milliyet Gazetesi, 9 Mart 2016, Erişim tarihi: 17 Mart 2016. ↩

6. Nusaybin'de 172 PKK'lı etkisiz hale getirildi , Habertürk.com, 6 Nisan 2016, Erişim tarihi: 6 Nisan 2016. ↩

7. TSK kaynağında bu sayı, gerçekleşen operasyonlar çerçevesinde gözaltına alınan, sağ olarak yakalanan ve yaşamını yitiren kişilerle birlikte "etkisiz hale getirilen" şeklinde verilmiştir (Sayıya operasyonlar kapsamına girmeyen kayıplar dahil değildir). Fakat bu sayı televizyon, gazete ve haber ajanslarında zaman zaman ölü olarak geçebilmektedir. ↩

8. Silopi'de; daha önce gerçekleştirilen operasyonda 145 militan veya eylemci etkisiz hale getirilmişti. Burada yazan rakam, güncel olarak devam eden operasyonda etkisiz hale getirilen militan veya eylemci sayısıdır. ↩

9. ↩

10. Nusaybin'de; daha önce gerçekleştirilen üç operasyonda 50 civarında PKK mensubunun etkisiz hale getirildiği bildirilmiştir . Burada yazan rakam, 14 Mart 2016 tarihinde başlayan son ve dördüncü operasyonda etkisiz hale getirilen militan sayısıdır. ↩

11. ↩
12. ↩
13. ↩
14. ↩
15. ↩
16. ↩
17. ↩
18. ↩
19. ↩
20. ↩
21. ↩
22. ↩

23. TSK: 711 terörist etkisiz hale getirildi , Milliyet Gazetesi, 24 Ocak 2016, Erişim tarihi: 14 Şubat 2016. ↩

24. Genelkurmay: Sur'da 1 PKK'lı terörist etkisiz hale getirildi , Milliyet Gazetesi, 27 Şubat 2016, Erişim tarihi: 28 Şubat 2016. ↩

25. ↩
26. ↩
27. ↩
28. ↩
29. ↩
30. ↩
31. ↩
32. ↩

33. Genelkurmay'dan Sur açıklaması! , Sabah Gazetesi, 11 Mart 2016, Erişim tarihi: 11 Mart 2016. ↩

34. Nusaybin'de 1 terörist etkisiz hale getirildi , Anadolu Ajansı, 15 Mart 2016, Erişim tarihi: 15 Mart 2016. ↩

35. Diyarbakır'da son dakika: 3 terörist öldürüldü , Mynet, 15 Mart 2016, Erişim tarihi: 16 Mart

    ↩

36. Diyarbakır'da 9 terörist öldürüldü , Yeni Şafak Gazetesi, 16 Mart 2016, Erişim tarihi: 16 Mart 2016. ↩

37. 'Yüksekova'da 3, Bağlar'da 1 PKK'lı terörist etkisiz hale getirildi' , Doğan Haber Ajansı, 19 Mart 2016, Erişim tarihi: 20 Mart 2016. ↩

38. ↩
39. ↩
40. ↩
41. ↩
42. ↩
43. ↩
44. ↩
45. ↩
46. ↩
47. ↩
48. ↩
49. ↩
50. ↩
51. ↩
52. ↩
53. ↩
54. ↩
55. ↩
56. ↩
57. ↩
58. ↩
59. ↩
60. ↩
61. ↩
62. ↩
63. ↩
64. ↩
65. ↩

66. HDP 'ara bilançoyu' açıkladı: 5 ilçede 56 kişi öldü , 30 Aralık 2015, Erişim tarihi: 30 Aralık 2015. ↩

67. İşte sokağa çıkma yasağının bilançosu: Cizre'de 56, Nusaybin'de 23, Sur'da 17 sivil öldürüldü , soL Haber Portalı, 30 Aralık 2015, Erişim tarihi: 30 Aralık 2015. ↩

68. Davutoğlu: Cizre'de tek bir sivil kayıp yok , BBC World News, 10 Eylül 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015 ↩

69. Aralarında İnsan Hakları Derneği ve Mazlum-Der'in de bulunduğu kimi kaynaklar aksi iddiada bulunmuş, operasyonların yürütüldüğü kentlerde birçok sivilin yaşamını yitirdiğini bildirmişlerdir. ↩

70. Davutoğlu: Sivil ölümlerin hiçbiri devlet kaynaklı değil , Evrensel gazetesi, 30 Aralık 2015, Erişim tarihi: 1 Ocak 2016. ↩

71. TİHV: 7 il, 22 ilçedeki sokağa çıkma yasağında 310 sivil öldü , İMC TV, 22 Mart 2016, Erişim tarihi: 22 Mart

    ↩
72. ↩
73. ↩
74. ↩

75. 1 ↩

76. ↩
77. ↩
78. ↩
79. ↩
80. ↩

81. Bazı kaynaklarda bu olay yalanlanmış , söz konusu dönemde okulların zaten kapalı olduğu bildirilmiştir. ↩

82. ↩
83. ↩
84. ↩
85. ↩
86. ↩
87. ↩
88. ↩
89. ↩
90. ↩
91. ↩
92. ↩
93. ↩
94. ↩
95. ↩
96. ↩
97. ↩
98. ↩
99. ↩
100. ↩
101. ↩
102. ↩
103. ↩
104. ↩
105. ↩
106. ↩
107. ↩
108. ↩
109. ↩
110. ↩
111. ↩
112. ↩
113. ↩
114. ↩
115. ↩
116. ↩
117. ↩

118. Demirtaş: Cizre’de sokağa çıkmanın cezası ölüm , İMC TV, 11 Eylül 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015 ↩

119. CHP’den Cizre Konusunda HDP'ye destek , Milliyet gazetesi, 10 Eylül 2015, Erişim tarihi: 30 Aralık 2015. ↩

120. Cem Özdemir: Cizre’de yaşananlardan Ankara sorumludur , İMC TV, 15 Eylül 2015, Erişim tarihi: 31 Aralık 2015. ↩

121. Binlerce kişi İdil’den Cizre’ye yürüyor , İMC TV, 24 Aralık 2015, Erişim tarihi: 24 Aralık 2015. ↩

122. Şırnak'ta polis müdahalesiyle başlayan olaylar sürüyor , 22 Aralık 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015. ↩

123. Şırnak'ta sokağa çıkma yasağı protestosuna biber gazlı saldırı , Agos, 21 Aralık 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık

     ↩

124. Cizre halkı 'Direne direne kazanacağız' sloganlarıyla yürüdü , Evrensel gazete, 22 Aralık 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2015. ↩

125. Küden, S. Şırnak'ta HDP'lilerin protesto yürüyüşüne polisten müdahale , Radikal gazetesi, 21 Aralık 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015 ↩

126. Cizre'ye yürüyüşe gazlı saldırı , 21 Aralık 2015, Erişim tarihi: 21 Aralık 2015 ↩

127. İdil'den 2 bin kişi Cizre'ye gitmek için yürüyüşe geçti , Bugün gazetesi, 24 Aralık 2015, Erişim tarihi: 24 Aralık 2015. ↩

128. Binlerce Şoför Irak Sınırında Mahsur VOA, 28 Aralık 2015, Erişim tarihi: 28 Aralık 2015. ↩

129. ↩
130. ↩

131. Rusya: Operasyonları Endişeyle İzliyoruz , Bianet, 31 Aralık 2015, Erişim tarihi: 1 Ocak

     ↩

132. İstifa Eden Polis'ten Tarihi Sözler , 1 Ocak 2016, Erişim tarihi: 1 Ocak 2016. ↩

133. Metin Akpınar'dan Erdoğan'a yeni yıl hediyesi , Cumhuriyet gazetesi, 3 Ocak 2016, Erişim tarihi: 3 Ocak 2016. ↩

134. ‘Faili meçhuller, kontralara ihtiyaç duyulmadan yapılıyor’ , Evrensel gazetesi, 3 Ocak 2016, Erişim tarihi: 3 Ocak 2016. ↩

135. Demonstration in Solidarität mit Cizre , 13 Eylül 2015, Erişim tarihi: 25 Ocak 2016. ↩

136. Communiqué zur Demo: „Stoppt das Massaker an der kurdischen Bevölkerung , 10 Ocak 2016, Erişim tarihi: 25 Ocak 2016. ↩

137. Bielefeld’de Cizre ile dayanışma eylemi , 12 Eylül 2015, Erişim tarihi: 29 Ocak 2016. ↩

138. CHP Heyetine Sur'da Yoğun İlgi , Haberler.com, 22 Ocak 2016, Erişim tarihi: 26 Ocak 2016. ↩

139. CHP heyeti: ‘Bölgede savaş hukuku dahi uygulanmıyor’ , Agos, 26 Ocak 2016, Erişim tarihi: 26 Ocak

     ↩

140. CHP: Bölgede katliam yapılıyor , Evrensel gazetesi, 26 Ocak 2016, Erişim tarihi: 26 Ocak 2016. ↩

141. ↩
142. ↩
143. ↩
144. ↩
145. ↩
146. ↩
147. ↩
148. ↩
149. ↩

150. Çevikcan, S. ↩

151. ↩
152. ↩

Kategoriler