Gerçekçi olmayan beklentiler, bir kişinin, bir durumun veya bir olayın gerçekleşme olasılığı düşük veya imkansız olan bir şekilde sonuçlanacağına dair inançlarıdır. Bu tür beklentiler, bireyin mutsuzluk, hayal kırıklığı ve stres gibi olumsuz duygular yaşamasına neden olabilir. Gerçekçi olmayan beklentiler, kişisel ilişkilerden iş hayatına, sosyal çevreden dünya görüşüne kadar hayatın birçok alanını etkileyebilir.
Gerçekçi olmayan beklentiler, bir kişinin gerçeklikle uyuşmayan, abartılı veya mantıksız inançlarıdır. Bu tür beklentiler, genellikle idealize edilmiş bir vizyona dayanır ve somut kanıtlarla desteklenmez. Kapsamı geniş olup, bireyin kendini, diğer insanları, dünyayı ve geleceği algılama biçimini etkileyebilir. Örneğin, bir kişi sürekli olarak her zaman mutlu olmayı bekliyorsa, bu gerçekçi olmayan bir beklentidir çünkü hayatın inişleri ve çıkışları doğal bir parçasıdır.
Gerçekçi olmayan beklentilerin oluşmasına katkıda bulunan birçok faktör bulunmaktadır.
Bilişsel çarpıtmalar, düşünme süreçlerindeki hatalardır ve gerçekliği çarpıtmamıza neden olabilir. Örneğin:
Medya, sosyal medya ve popüler kültür, gerçekçi olmayan beklentilerin oluşmasında önemli bir rol oynar. İnsanlar, sürekli olarak idealize edilmiş yaşam tarzlarına, ilişkilere ve başarılara maruz kaldıklarında, bu durumlar gerçekçi birer hedef gibi algılanabilir.
Bazı kültürlerde, belirli davranışlar veya başarılar üzerinde aşırı bir vurgu yapılabilir. Bu durum, bireylerin kendilerine ve başkalarına karşı gerçekçi olmayan beklentiler geliştirmesine neden olabilir. Örneğin, bazı toplumlarda kariyer başarısı ve maddi zenginlik aşırı derecede önemsenir ve bu da bireyler üzerinde büyük bir baskı yaratır.
Çocukluk döneminde yaşanan olumsuz deneyimler, travmalar veya sürekli eleştirilme gibi durumlar, bireylerin kendilerine ve dünyaya karşı olumsuz ve gerçekçi olmayan beklentiler geliştirmesine yol açabilir. Örneğin, sürekli olarak eleştirilen bir çocuk, kendisinden her zaman mükemmel performans beklemeye başlayabilir.
Gerçekçi olmayan beklentiler, farklı alanlarda kendini gösterebilir.
Mükemmeliyetçilik, her şeyin kusursuz olmasını bekleme ve en ufak bir hatayı kabul etmeme eğilimidir. Mükemmeliyetçi bireyler, kendilerine ve başkalarına karşı aşırı yüksek standartlar koyarlar ve bu standartlara ulaşamadıklarında büyük bir hayal kırıklığı yaşarlar.
Bireyin kendi yetenekleri, becerileri ve performansı hakkında sahip olduğu beklentilerdir. Örneğin, her zaman başarılı olmayı beklemek, her konuda uzman olmayı beklemek veya her zaman mutlu olmayı beklemek bu kategoriye girer.
Bireyin diğer insanlardan beklediği davranışlar, özellikler veya tepkilerdir. Örneğin, partnerinin her zaman kendisini anlamasını beklemek, arkadaşlarının her zaman yanında olmasını beklemek veya ailesinin her zaman kendisini desteklemesini beklemek bu kategoriye girer.
Bireyin hayatın genel akışı, olaylar ve koşullar hakkında sahip olduğu beklentilerdir. Örneğin, hayatın her zaman adil olmasını beklemek, her zaman şanslı olmayı beklemek veya her zaman istediklerinin gerçekleşmesini beklemek bu kategoriye girer.
Gerçekçi olmayan beklentiler, bireyin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir.
Gerçekçi olmayan beklentilerle başa çıkmak için çeşitli stratejiler mevcuttur.
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), gerçekçi olmayan düşünce kalıplarını ve davranışları değiştirmeye odaklanan etkili bir terapi yöntemidir. BDT, bireyin düşüncelerini, duygularını ve davranışlarını anlamasına ve değiştirmesine yardımcı olur.
Bilinçli Farkındalık (Mindfulness), şimdiki anı yargılamadan fark etme ve kabul etme pratiğidir. Mindfulness, bireyin düşüncelerini ve duygularını daha objektif bir şekilde gözlemlemesine ve gerçekçi olmayan beklentilerin farkına varmasına yardımcı olur.
Ulaşılabilir ve somut hedefler belirlemek, bireyin kendine olan güvenini artırır ve hayal kırıklığı riskini azaltır. Hedefleri küçük adımlara bölmek ve başarıları kutlamak önemlidir.
Kendine şefkat, zor zamanlarda kendine karşı anlayışlı ve nazik davranma becerisidir. Kendine şefkat, mükemmeliyetçilikle başa çıkmaya ve hataları kabul etmeye yardımcı olur.