deylem ne demek?

Deylem (Arapça: ديلام, Farsça: دیلمان), Hazar Denizi'nin güneybatısındaki dağlık bölgenin tarihî adı. Zamanla doğusundaki Taberistan (bugünkü Mazenderan) ve batısındaki Gilan da Deylem bölgesinin içinde addedilmiştir.¹

Dağlık bir coğrafya olduğundan Arapların ilerleyişinden korunmuş ve geç İslamlaşmıştır. Kethüdalar tarafından yönetilen Deylemliler 9. yüzyılda Zeydiye mezhebinin misyonerlik faaliyetinin sonucu Şiiliği kabul etmişlerdir. İslam tarihçisi² Ali İbnü'l-Esîr Deylemliler için şöyle söyler: "Deylemliler Şii dinini benimsediler."³ Müslümanlığa geçmeden önce bölge halkının çoğu Zerdüştlük inancına mensuptu.

Deylemliler Sasaniler döneminden itibaren Süvari olarak önemsenmiş, Gazneliler ve Fatımiler gibi İslâm devletlerinde de paralı asker olarak kullanılmıştır. Nizamül Mülk te Siyasetname eserinde Türkler ile Deylemlilerin asker ocaklarında kullanılmalarını tavsiye etmiştir.

Deylemliler Büveyhîler⁴ ve Can Hanedanlığı gibi devleti kurmuşlardır.

Deylem bölgesinin merkezlerinden Alamut Kalesi İsmaililerin kolu olan Nizarilerin eline geçince onların fedaileri olarak da kullanılmışlardır.

William Burley Lockwood, David.N.Mackenzie, Karl Hadank, Artur Christensen gibi birçok dil bilimci Zazaların kullandığı 'Dımıli' sözcüğünün Dailemi/Dailomi'den geldiğini ve Deylemli demek olduğunu ve Zaza Halkının Hazar Denizi'nin güney kıyılarındaki Deylem'den göçenlerin devamı olduğunu, atalarının dilini günümüze kadar koruyabildiklerini belirtmişlerdir.⁵⁶⁷

Deylemlileri Zazalar ile ilişkilendiren tarih yorumları vardır.⁸

Notlar

Kaynakça

• Seyfi Cengiz - Deylem Kuramı

Orijinal kaynak: deylem. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. İstahrî, Mesâlik, İbrâhim b. Muhammed el-İstahrî, Mesâlikü’l-memâlik (nşr. M. J. de Goeje), Leiden 1827, 1967. ↩

2. TDV, İslam Ansiklopedisi, cilt: 21,  sayfa: 26 ↩

3. Minorsky, 1964: dipnot 63: 30 ↩

4. Minorsky, 1965: 192-93 ↩

5. Les Dialects D'avroman Et De Pewa, A. Christensen, 1921, Kopenhag ↩

6. W.B.Lockwood, A Panorama of Indo-European Languages, London 1972. ↩

7. John A. Shoup, Ethnic Groups of Africa and the Middle East. ↩

8. Mehrdad R. Izady, Kürtler / Bir El Kitabı, Çeviren: Cemal Atila, Doz Yayınları, İstanbul 2004, s. 105 (Orijinal adı: The Kurds: A Concise Handbook) ↩

Kategoriler