Adet Düzensizlikleri
Adet düzensizlikleri, kadınların menstrüasyon döngülerinde yaşanan normalden sapmaları ifade eder. Bu sapmalar, kanama miktarında, süresinde, sıklığında veya döngü düzeninde değişiklikler şeklinde kendini gösterebilir. Her kadının adet döngüsü farklı olduğu ve yaşam boyunca değişiklik gösterebildiği için, "normal" olarak kabul edilen aralık oldukça geniştir. Ancak, ani ve belirgin değişiklikler, altta yatan bir sağlık sorununa işaret edebileceği için dikkatle değerlendirilmelidir.
İçindekiler
-
-
1. Tanım ve Sınıflandırma
Adet düzensizlikleri, aşağıdaki şekillerde sınıflandırılabilir:
- Amenore: Adet kanamasının olmaması. Primer amenore, 16 yaşına kadar adet görmeme durumunu ifade ederken, sekonder amenore daha önce düzenli adet gören bir kadının 3 ay veya daha uzun süre adet görmemesi durumudur.
- Oligomenore: Seyrek adet görme; adet döngüsünün 35 günden uzun sürmesi.
- Polimenore: Sık adet görme; adet döngüsünün 21 günden kısa sürmesi.
- Menoraji: Aşırı ve/veya uzun süren adet kanaması.
- Metroraji: Adet dönemleri arasında kanama olması.
- Menometroraji: Düzensiz aralıklarla, aşırı ve uzun süren kanama.
- Dismenore: Ağrılı adet kanaması.
2. Nedenleri
Adet düzensizliklerinin birçok farklı nedeni olabilir. Bunlar arasında hormonal değişiklikler, yaşam tarzı faktörleri, tıbbi durumlar ve bazı ilaçlar yer alır.
Hormonal Değişiklikler
- Ergenlik: İlk adet döngüleri genellikle düzensizdir.
- Perimenopoz: Menopoza geçiş döneminde hormonal dalgalanmalar adet düzensizliklerine neden olabilir.
- Polikistik Over Sendromu (PKOS): Yumurtlamayı etkileyen hormonal bir bozukluktur.
- Tiroid Sorunları: Tiroid hormonlarının fazlalığı veya eksikliği adet döngüsünü etkileyebilir.
- Prolaktin Yüksekliği: Prolaktin, süt üretimini uyaran bir hormondur. Yüksek seviyeleri adet döngüsünü bozabilir.
Yaşam Tarzı Faktörleri
- Stres: Yoğun stres, hipotalamus'u etkileyerek adet döngüsünü bozabilir.
- Kilo Değişiklikleri: Ani kilo alma veya verme, hormonal dengesizliklere yol açabilir.
- Aşırı Egzersiz: Yoğun egzersiz, özellikle düşük vücut yağı ile birlikte, adet döngüsünü etkileyebilir.
- Beslenme Bozuklukları: Anoreksiya ve bulimiya gibi beslenme bozuklukları, adet döngüsünün durmasına neden olabilir.
- Sigara ve Alkol Kullanımı: Bu maddeler hormonal dengeyi etkileyebilir.
Tıbbi Durumlar
- Rahim Polipleri ve Miyomları: Rahim içindeki bu büyümeler, anormal kanamaya neden olabilir.
- Endometriozis: Endometrium dokusunun rahim dışında büyümesi.
- Pelvik İnflamatuar Hastalık (PID): Üreme organlarının enfeksiyonu.
- Doğuştan Anormallikler: Üreme organlarındaki yapısal sorunlar.
- Yumurtalık Kistleri: Yumurtalıklarda oluşan kistler, hormonal dengesizliklere neden olabilir.
- Kanser: Nadiren, rahim, serviks veya yumurtalık kanseri adet düzensizliklerine neden olabilir.
- Çölyak Hastalığı: Bu otoimmün hastalık da adet döngüsünü etkileyebilir.
İlaçlar
- Doğum Kontrol Hapları: İlk kullanıma başlandığında veya bırakıldığında adet düzensizliklerine neden olabilir.
- Antidepresanlar: Bazı antidepresanlar prolaktin seviyesini yükselterek adet döngüsünü etkileyebilir.
- Kemoterapi: Kemoterapi ilaçları yumurtalık fonksiyonunu etkileyebilir.
- Antikoagülanlar: Kan sulandırıcılar kanama miktarını artırabilir.
3. Belirtiler
Adet düzensizliğinin belirtileri, altta yatan nedene ve düzensizliğin türüne bağlı olarak değişebilir. Yaygın belirtiler şunlardır:
- Adet kanamasının olmaması veya seyrek olması
- Adet kanamasının sık olması
- Adet kanamasının normalden daha uzun sürmesi veya daha yoğun olması
- Adet dönemleri arasında kanama olması
- Adet sancılarının şiddetli olması
- Adet öncesi sendromu (PMS) belirtilerinin şiddetlenmesi
4. Tanı
Adet düzensizliğinin tanısı, öncelikle hastanın tıbbi öyküsünün alınması ve fiziksel muayene ile başlar. Doktorunuz, adet döngünüz, kullandığınız ilaçlar, yaşam tarzı alışkanlıklarınız ve aile öykünüz hakkında sorular soracaktır. Tanıyı doğrulamak ve altta yatan nedeni belirlemek için aşağıdaki testler yapılabilir:
- Kan Testleri: Hormon seviyelerini (örneğin, tiroid hormonları, prolaktin, FSH, LH, östrojen) ve kan sayımını kontrol etmek için.
- Gebelik Testi: Adet gecikmesinin olası bir nedeni olarak gebeliği ekarte etmek için.
- Pelvik Muayene: Üreme organlarının fiziksel olarak değerlendirilmesi.
- Ultrason: Rahim, yumurtalıklar ve diğer pelvik organların görüntülenmesi.
- Histeroskopi: Histeroskop adı verilen ince bir aletle rahim içinin incelenmesi.
- Endometrial Biyopsi: Rahim iç tabakasından (endometrium) örnek alınarak incelenmesi.
5. Tedavi
Adet düzensizliğinin tedavisi, altta yatan nedene bağlıdır.
İlaç Tedavisi
- Doğum Kontrol Hapları: Adet döngüsünü düzenlemek ve aşırı kanamayı kontrol etmek için kullanılabilir.
- Progesteron: Rahim iç tabakasını kalınlaştıran ve kanamayı azaltan bir hormondur.
- Nonsteroidal Anti-inflamatuar İlaçlar (NSAID'ler): Ağrıyı hafifletmek ve kanama miktarını azaltmak için kullanılabilir.
- Demir Takviyesi: Aşırı kanamaya bağlı demir eksikliği anemisi durumunda kullanılır.
- Hormon Replasman Tedavisi (HRT): Menopozla ilişkili adet düzensizliklerini tedavi etmek için kullanılabilir.
Cerrahi Tedavi
- Histeroskopi ve Polipektomi/Miyomektomi: Rahimdeki polip veya miyomların çıkarılması.
- Endometrial Ablasyon: Rahim iç tabakasının yakılarak veya dondurularak tahrip edilmesi.
- Histerektomi: Rahmin cerrahi olarak alınması. (Genellikle son çare olarak düşünülür.)
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
- Stres Yönetimi: Yoga, meditasyon veya diğer rahatlama teknikleri ile stresi azaltmak.
- Sağlıklı Beslenme: Dengeli ve besleyici bir diyet uygulamak.
- İdeal Kilo: Sağlıklı bir kiloyu korumak.
- Düzenli Egzersiz: Aşırıya kaçmadan düzenli egzersiz yapmak.
- Sigara ve Alkolü Bırakmak: Bu alışkanlıkların hormonal dengeyi olumsuz etkilemesini engellemek.
6. Komplikasyonlar
Adet düzensizlikleri, tedavi edilmediği takdirde aşağıdaki komplikasyonlara yol açabilir:
- İnfertilite (Kısırlık): Özellikle yumurtlama sorunları ile ilişkili adet düzensizlikleri.
- Demir Eksikliği Anemisi: Aşırı kanama nedeniyle.
- Osteoporoz: Uzun süreli östrojen eksikliği nedeniyle.
- Endometrial Hiperplazi ve Kanser: Düzensiz adet döngüleri ve hormonal dengesizlikler nedeniyle.
7. Önleme
Adet düzensizliklerini önlemek her zaman mümkün olmasa da, aşağıdaki önlemler alınabilir:
- Sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmek.
- Stresi yönetmek.
- İdeal kiloyu korumak.
- Düzenli doktor kontrolüne gitmek.
- İlaçların yan etkileri hakkında bilgi sahibi olmak.
8. Epidemiyoloji
Adet düzensizliklerinin görülme sıklığı, yaş, etnik köken, yaşam tarzı ve diğer faktörlere bağlı olarak değişir. Ergenlik döneminde ve perimenopoz döneminde adet düzensizlikleri daha sık görülür. PKOS gibi bazı tıbbi durumlar da adet düzensizliği riskini artırır.
9. Toplumsal ve Kültürel Etkiler
Adet döngüsü, birçok kültürde tabu olarak kabul edilir ve adet düzensizlikleri kadınların sosyal yaşamını ve psikolojik sağlığını olumsuz etkileyebilir. Erken yaşta evlilik ve doğum, yetersiz beslenme ve hijyen koşulları gibi faktörler, gelişmekte olan ülkelerde adet düzensizliklerinin daha sık görülmesine neden olabilir.
10. Araştırma ve Gelişmeler
Adet düzensizliklerinin nedenlerini ve tedavi yöntemlerini anlamak için sürekli araştırmalar yapılmaktadır. Genetik faktörlerin rolü, yeni hormonal tedaviler ve minimal invaziv cerrahi teknikler üzerindeki çalışmalar devam etmektedir.
11. Ayrıca Bakınız
12. Kaynakça
Not: Bu makale genel bilgilendirme amaçlıdır ve tıbbi tavsiye yerine geçmez. Herhangi bir sağlık sorununuz varsa, lütfen doktorunuza danışın.