Osmanlı Siyasi Tarihi
Osmanlı İmparatorluğu, 1299'dan 1922'ye kadar varlığını sürdürmüş, tarih boyunca Avrupa, Asya ve Afrika kıtalarında geniş topraklara hükmetmiş bir Türk devletidir. Siyasi tarihi, kuruluşundan yıkılışına kadar geçen süreçte çeşitli dönemlere ayrılabilir ve her dönem kendine özgü özellikler taşır.
Kuruluş Dönemi (1299-1453)
Osmanlı Beyliği'nin temelleri, 13. yüzyılın sonlarında Osman Gazi tarafından atılmıştır. Bu dönemde beylik, Bizans İmparatorluğu'nun zayıflamasından faydalanarak batıya doğru genişlemiştir.
- Osman Gazi Dönemi (1299-1326): Beyliğin kuruluşu, ilk fetihler (Bilecik, Yarhisar, İnegöl gibi).
- Orhan Gazi Dönemi (1326-1362): Bursa'nın Fethi, ilk düzenli ordu (Yaya ve Müsellem), Rumeli'ye geçiş (Çimpe Kalesi).
- I. Murad Dönemi (1362-1389): Edirne'nin başkent yapılması, Balkan fetihleri (Sırpsındığı Savaşı, I. Kosova Savaşı).
- Yıldırım Bayezid Dönemi (1389-1402): İstanbul'un ilk kuşatılması, Anadolu'da Türk birliğinin sağlanması, Niğbolu Savaşı, Ankara Savaşı ve Fetret Devri.
- Fetret Devri (1402-1413): Timur'un Ankara Savaşı'nı kazanması sonrası yaşanan taht kavgaları.
- I. Mehmed Dönemi (1413-1421): Devletin yeniden toparlanması.
- II. Murad Dönemi (1421-1444, 1446-1451): Balkanlardaki mücadeleler, Varna Savaşı, II. Kosova Savaşı.
Yükselme Dönemi (1453-1579)
Bu dönem, Osmanlı İmparatorluğu'nun en güçlü ve en geniş sınırlarına ulaştığı dönemdir.
- Fatih Sultan Mehmed Dönemi (1451-1481): İstanbul'un Fethi, devletin imparatorluk haline gelmesi, Karadeniz'in Türk gölü haline getirilmesi, bilim ve sanata önem verilmesi.
- II. Bayezid Dönemi (1481-1512): Cem Sultan Olayı, devletin iç işlerinde istikrarsızlık.
- Yavuz Sultan Selim Dönemi (1512-1520): Çaldıran Savaşı (Safeviler), Mercidabık Savaşı ve Ridaniye Savaşı (Memlükler), Mısır'ın fethi, Halifeliğin Osmanlılara geçmesi.
- Kanuni Sultan Süleyman Dönemi (1520-1566): İmparatorluğun zirveye ulaştığı dönem, Belgrad'ın Fethi, Rodos'un Fethi, Mohaç Meydan Muharebesi, Preveze Deniz Savaşı, Fransa'ya kapitülasyonlar.
- II. Selim Dönemi (1566-1574): İnebahtı Deniz Savaşı.
- III. Murad Dönemi (1574-1595): İran savaşları.
Duraklama Dönemi (1579-1699)
Bu dönem, imparatorluğun iç ve dış sorunlarla boğuştuğu, merkezi otoritenin zayıfladığı bir dönemdir.
- III. Mehmed Dönemi (1595-1603): Haçova Meydan Muharebesi.
- I. Ahmed Dönemi (1603-1617): Ekber ve Erşed Sistemi.
- II. Osman (Genç Osman) Dönemi (1618-1622): Yeniçeri ocağını kaldırma girişimi ve ölümü.
- IV. Murad Dönemi (1623-1640): Sert ve otoriter yönetim, devlet otoritesinin yeniden sağlanmaya çalışılması, Bağdat'ın geri alınması.
- I. İbrahim Dönemi (1640-1648): Akli dengesizlikler ve devlet işlerinde zayıflık.
- IV. Mehmed Dönemi (1648-1687): Girit'in Fethi, II. Viyana Kuşatması ve Kutsal İttifak Savaşları.
- II. Süleyman Dönemi (1687-1691): Kutsal İttifak Savaşları.
- II. Ahmed Dönemi (1691-1695): Kutsal İttifak Savaşları.
- II. Mustafa Dönemi (1695-1703): Zenta Savaşı, Karlofça Antlaşması (Osmanlı'nın büyük toprak kayıpları).
Gerileme Dönemi (1699-1792)
Bu dönemde Osmanlı İmparatorluğu, kaybettiği toprakları geri almaya ve Avrupa devletlerinin baskısına karşı koymaya çalışmıştır. Islahat hareketleri bu dönemde başlamıştır.
- III. Ahmed Dönemi (1703-1730): Prut Savaşı, Lale Devri.
- I. Mahmud Dönemi (1730-1754): Askeri alanda ıslahatlar.
- III. Osman Dönemi (1754-1757): İstikrarsızlık.
- III. Mustafa Dönemi (1757-1774): Askeri ve mali alanda ıslahatlar.
- I. Abdülhamid Dönemi (1774-1789): Küçük Kaynarca Antlaşması (Rusya'ya büyük ayrıcalıklar).
- III. Selim Dönemi (1789-1807): Nizam-ı Cedid (Yeni Düzen) ordusu ve diğer ıslahatlar.
Dağılma Dönemi (1792-1922)
Bu dönem, Osmanlı İmparatorluğu'nun zayıfladığı, milliyetçilik akımlarının etkisiyle toprak kayıplarının arttığı ve çeşitli iç isyanların yaşandığı bir dönemdir.
- IV. Mustafa Dönemi (1807-1808): Kabakçı Mustafa İsyanı ve III. Selim'in ölümü.
- II. Mahmud Dönemi (1808-1839): Sened-i İttifak, Vaka-i Hayriye (Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması), Tanzimat Fermanı'nın hazırlık süreci.
- Abdülmecid Dönemi (1839-1861): Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı, Kırım Savaşı.
- Abdülaziz Dönemi (1861-1876): Donanmanın güçlendirilmesi, eğitim alanında gelişmeler.
- V. Murad Dönemi (1876): Kısa süreli hükümdarlık, akli dengesizlikler.
- II. Abdülhamid Dönemi (1876-1909): Kanun-i Esasi (İlk Anayasa), 93 Harbi (Osmanlı-Rus Savaşı), Berlin Antlaşması, Ermeni Sorunu, İstibdat Dönemi, II. Meşrutiyet'in ilanı.
- V. Mehmed Reşad Dönemi (1909-1918): 31 Mart Vakası, Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşları, I. Dünya Savaşı'na giriş.
- VI. Mehmed Vahdeddin Dönemi (1918-1922): Mondros Ateşkes Antlaşması, Kurtuluş Savaşı, saltanatın kaldırılması ve sürgün.
Osmanlı Devleti'nin Yıkılış Nedenleri
- Merkezi otoritenin zayıflaması
- Ekonomik sorunlar (kapitülasyonlar, dış borçlar)
- Askeri alanda gerileme
- Milliyetçilik akımlarının etkisi
- Avrupa devletlerinin Osmanlı Devleti üzerindeki emelleri
- İç isyanlar ve ayaklanmalar
- Yetersiz ve etkisiz ıslahatlar
Osmanlı İmparatorluğu, yüzyıllar boyunca dünya siyasetinde önemli bir rol oynamış ve bıraktığı kültürel miras günümüzde hala etkisini sürdürmektedir. Siyasi tarihi, ders alınması gereken pek çok olay ve dönüm noktasıyla doludur.