Zaragoza (eskiden; Latince: Caesaraugusta; İngilizce: Saragossa), Aragon Özerk Bölgesi'nin başkenti ve Zaragoza ili'nin merkezidir.
Zaragoza Ebro Nehri ve onunla birleşen "Huevra Çayı" ve "Gallego Çayı" nun geniş vadisinde ve bu vadi bölgesinin hemen hemen ortasında kurulmuştur. Bu vadi arazisi Los Monegros adı verilen çöl tarzından, yeşil meralar, sık ormanlar ve yüksek tepeler ve dağlar gibi çok değişik arazi tarzı gösterir.
Zaragoza'nın en ünlü binaları Arap yapısı olan "Aljaferia Sarayı", "Catedral del Salvador" yahut "La Seo Katedrali" ve "Basílica de Nuestra Señora de El Pilar" yahut "Basilica del Pilar" Bazilikası ile şehirdeki bulunan birkaç diğer binalar, Arap ve Hristiyan mimarı stilleri karışımından ortaya çıkartılan Aragon tipi "Müdejar Mimarı Stili"'nin en güzel örnekleri olduğu kabul edilmektedir. Bu binalar İspanya için UNESCO Dünya Mirasları listesine konulmuşlardır.
Antik "İberler"in bir kabilesi olan "Sedatanı"'nın günümüzdeki Zaragoza mevkiinde "Salduie" adlı bir köyde oldukları bildirilir. Antik Romalı kaynakları bu yerleşkeyi "Salduba" olarak anmıştırlar. Augustus "Kantabriya Savaşı" sonunda ordusunda bulunan askerlere bir mükafat olarak bu yerleşkeyi koloni yapmalarını finanse etmiş ve bu yeni Romalı kolonisine kendi adına atıfla Caesaraugusta adi verilmiştir. Bu koloninin tam ne tarihte kurulduğu belirli değilse de bu tarihin MÖ. 25 ile M.12 arasında bir yılda olduğu kabl edilmektedir. Roma İmparatorluğu'nun devam ettiği yüzyıllarda bu Roma şehri olağanüstü olaylarla karşılaşmadığı için belgelerde görülmemektedir. 5. yy. da batı Roma barbar kavimler göçleriyle karşılaştığı zaman Caesaraugusta İspanya'ya göç eden "Visigotlar"'ın eline geçti.
Emeviler devrinde, "Caesaraugusta" olarak biline şehre Arapça telaffuz ile "Sarakusta" dediler. Sarakusta, Araplar'ın Pireneler'i doğudan geçmeleri için bir üs oldu. Kurtuba Emirliği hakimiyetindeki Srakusta, Kuzey İspanya'da Müslüman hakimiyetindeki en büyük şehir hüviyetini aldı.
777'de Frankların Kralı Şarlman Pireneler'in kuzeyinde de bulunan ve daima isyan eden Baskları tamamen bastırmak için İspanya'ya girerek Sarakusta şehrini eline geçirmek için şehri kuşattı. Fakat sert savunma ve Basklar'ın Franklar'ın gerisinde devamlı baskınları dolayısıyla bundan vazgeçerek Pireneler'in kuzeyine geri çekilmek zorunda kaldı. Avrupa edebiyatının ilk edebi eserlerinden biri olan "La Chanson de Roland" bu geri çekilmedeki zorlukları konu alır.
Sarakusta, 1018-1116 yılları arasında Sarakusta Taifa Emirliği'nin başkenti oldu.
Endülüs kaynaklarında Sarakusta'dan, Romalılar’dan kalma surları ile evlerin o yörede bol bulunan kireç taşından yapılması, ve evlerin beyaz kireç boyası ile badana edilmesi nedeniyle "Medînet-ül beyzâ" (beyaz şehir) olarak bahsedilmektedir.
Son Sarakusta Emiri Abdülmelik İmâd el Devle, Sarakusta'dan çekildikten sonra askerleri ile Hristiyan Aragon Kralı I. Alfonso Savaşçı'nın emrine girdi.
1118'de Aragon kralı I. Alfonso Savaşçı Zaragoza'yı Murabitler'den alıp eline geçirdi ve bu şehri Aragon Krallığı başkenti yaptı. Fakat I. Alfonso 1134'te çocuksuz ölünce krallık karıştı. Zaragoza "Leon ve Kastilya Kralı" VII. Alfonso tarafından zapt edildi. Bu kral Zaragoza'yı 1137'de terk etti; ama şehrin hakimiyeti Kastilya'ya bağlı olan Barselona Kontu olan IV. Ramon Berenguer eline geçti.
İspanya Engizisyonu döneminde Zaragoza iki çok gizemli ölüme sahne oldu. Bunlar Dominquite del Val adlı Bazilika korosunda şarkı söyleyen bir genç çocuk ve Pedro de Arbues adlı bir engizisyon sistemi görevlisi idi. Özellikle bu ismi taşıyan bir genç çocuğun nasıl ve kim tarafından öldürüldüğü ve hatta böyle bir kişinin yaşayıp yaşamadığı hala tartışılmaktadır. Fakat "kıskanç bir Yahudi" tarafından "katil" edildiği rivayetleri koyu Katolikler tarafından şehirde yüzyıllarda yaşamış olan Yahudilere hücum etmeye bir fırsat olarak kabul edildiği gerçektir. Bütün Yahudileri genç Hristiyan çocuk düşmanı olmakla itham ederek şehirdeki tüm Yahudilere (yüzyıllar sonra "pogrom" olarak adlandıracak) antisemitik hücumlar başladı. Pek çok Yahudi öldürüldü; çok sayıda Yahudi Zaragoza'dan kaçtı ve kalanlar da din değiştirip Katolik olmaya zorlanıp Zaragoza'da "Yahudi Sorunu" güya çözülmüş oldu.1
Zaragoza Napolyon'un İspanya istilasına karşı yapılan Yarımada Savaşı (1807-1814) sırasında iki defa kuşatmaya uğradı. "Birinci Zaragoza Kuşatması" Haziran-Ağustos 1808'de oldu. "İkinci Zaragoza Kuşatması" ise Aralık 1808'den Şubat 1809'a kadar sürdü. Bu kuşatma Fransız ordularının ilerleyişini durdurmakla beraber, Şubat'ta şehir teslim olduğu zaman şehir savunucuları 60.000 kadar ölü zayiat vermişlerdi ve Zaragoza tamamıyla harabeye dönmüştü.2
19. ve 20.yy başlarında ta "İspanya İç Savaşı" başlayana kadar İspanya'da kırsal köy ekonomisi büyük bir çekilme gösterdi. Buna karşılık sanayi geliştiren şehirler, özellikle Zaragoza şehri, hızla iktisadi gelişme gösterdi. İspanya Iç Savaşı;ndan sonra II. Dünya Savaşı'nda "tarafsız" İspanya ve harpten sonra General Franko'nun muhafazakâr tutumuna rağmen Zaragoza gittikçe hızlanarak büyümeye devam etti. Aragon bölgesi ve Zaragoza, hızla sanayileşen İspanyol ekonomik mucizesinin başını çeken bölge ve şehirlerden başta gelenlerden oldu.
20.yy üçüncü çeyreğinde Zaragoza bir seri felakete sahne oldu. 1979'de çıkan "Hotel Corona" yangınında en az 80 kişi öldü. Buna Bask ülkesinden gelen ayrımcı Bask milliyetçilerinin sebep olduğu iddia edilmekle beraber resmen bunun bir kaza olduğu kabul edilmiştir. Yine de bu yangını kimin ne için çıkardığı bilinmediği iddia edilmektedir. 1987'de Basklı ayrımcı milliyetçiler Zaragoza askeri kışlasında bomba patlatıp içlerinde çocuklar da bulunan 11 kişinin ölmesine neden oldular. Bu küstah hücumu protesto olarak 250.000'den daha fazla sayıda İspanyol şehirde yürüyüşler yaptılar.
Zaragoza'in coğrafi koordinatları 42°51′K, 2°41′B olur. Şehrin önemli Aragon Bölgesi ve İspanya şehirlerinden uzaklıkları şunlardır:Alicante: 512 km; Barselona: 296 km; Bilbao: 303 km; A Coruña: 802 km; Madrid: 324 km; Pamplona: 179 km; Sevilla: 853 km; Valensiya: 325 km; Valladolid: 441 km; Huesca: 71 km; Teruel: 175 km
Zaragoza belediye sınırları içinde nüfus (2010 tahmini) itibarıyla 701.090 kişi olup nüfus yoğunluğu 659,8 kişi/km² olur.3 Böylelikle Zaragoza, nüfus itibarıyla İspanya'da şehir sıralamasında 5. sırayı alır. Fakat şehrin etrafında belediye sınırları dışında şehir varoşları bulunur ve bunlarla bir büyük metropoliten Zaragoza oluşur. Metropoliten Zaragoza'nın nüfusu (2006 tahmini ile) 783.763 kişidir.
Zaragoza belediye sınırları içinde nüfusun gelişmesi şu gösterimde izlenebilir:
<small>1.000 Kişi</small> <timeline> Colors=
id:a value:gray(0.9)
id:b value:gray(0.7)
id:c value:rgb(1,1,1)
id:d value:rgb(0.6,0.7,0.8)
ImageSize = width:500 height:373 PlotArea = left:50 bottom:30 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:680 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:b increment:85 start:0 ScaleMinor = gridcolor:a increment:17 start:0 BackgroundColors = canvas:c
BarData=
bar:1842 text:1842
bar:1857 text:1857
bar:1860 text:1860
bar:1877 text:1877
bar:1887 text:1887
bar:1897 text:1897
bar:1900 text:1900
bar:1910 text:1910
bar:1920 text:1920
bar:1930 text:1930
bar:1940 text:1940
bar:1950 text:1950
bar:1960 text:1960
bar:1970 text:1970
bar:1981 text:1981
bar:1991 text:1991
bar:2001 text:2001
bar:2010 text:2010
PlotData=
color:d width:15 align:left
bar:1842 from:0 till: 30
bar:1857 from:0 till: 63
bar:1860 from:0 till: 67
bar:1877 from:0 till: 85
bar:1887 from:0 till: 92
bar:1897 from:0 till: 98
bar:1900 from:0 till: 99
bar:1910 from:0 till: 112
bar:1920 from:0 till: 141
bar:1930 from:0 till: 174
bar:1940 from:0 till: 239
bar:1950 from:0 till: 264
bar:1960 from:0 till: 326
bar:1970 from:0 till: 480
bar:1981 from:0 till: 591
bar:1991 from:0 till: 622
bar:2001 from:0 till: 615
bar:2010 from:0 till: 675
PlotData=
bar:1842 at: 30 fontsize:s text: 30 shift:(-5,5)
bar:1857 at: 63 fontsize:s text: 63 shift:(-5,5)
bar:1860 at: 67 fontsize:s text: 67 shift:(-5,5)
bar:1877 at: 85 fontsize:s text: 85 shift:(-5,5)
bar:1887 at: 92 fontsize:s text: 92 shift:(-5,5)
bar:1897 at: 98 fontsize:s text: 98 shift:(-5,5)
bar:1900 at: 99 fontsize:s text: 99 shift:(-5,5)
bar:1910 at: 112 fontsize:s text: 112 shift:(-10,5)
bar:1920 at: 141 fontsize:s text: 141 shift:(-10,5)
bar:1930 at: 174 fontsize:S text: 174 shift:(-10,5)
bar:1940 at: 239 fontsize:S text: 239 shift:(-10,5)
bar:1950 at: 264 fontsize:S text: 264 shift:(-10,5)
bar:1960 at: 326 fontsize:S text: 326 shift:(-10,5)
bar:1970 at: 480 fontsize:S text: 480 shift:(-10,5)
bar:1981 at: 591 fontsize:S text: 591 shift:(-10,5)
bar:1991 at: 622 fontsize:S text: 622 shift:(-10,5)
bar:2001 at: 615 fontsize:S text: 615 shift:(-10,5)
bar:2010 at: 675 fontsize:S text: 675 shift:(-10,5)
<small>Kaynak: INE - Instituto Nacional de Estadística, İspanya</small>
<small>(stad) Kaynak:Hollandaca Wikipedia "Zaragoza (stad)" maddesi</small>
Temmuz 2005'ten itibaren Zaragoza belediye idaresi yerel idareyi halka indirmek amacıyla şehir yerel idaresi için 15 bölge (distirito) kurmuştur.4 Bunlar ve bunların altında bulunan semt ve köyler şöyledir:
Zaragoza etkinlikleri ile de çok popüler olmuştur. Her yıl 12 Ekim'de yapılan "Pilar'lı Bakire Meryem" adına yapılan "Fiesta el Pilar" şenliği İspanya'nın her tarafından katılıcı bulmaktadır. Bu festival ayın 12'inden önceki ilk hafta sonu başlayıp ertesi Pazar bittiği için tahminen 10 gün kadar sürmektedir. Bu festival etkinliklerinden biri olan "Çiçek Sunma" resmigeçidine 2009'da 400 kadar grup ve 450.00 kişi iştirak ettiği ve bu geçidin 8 saatten uzun sürdüğü bildirilmektedir. Bundan başka "Meyve Sunma" geçidi ve "Rosario de Krital" adlı camdan yapılma içi aydınlatılmış dini heykel taşıyan 30 kadar vasıtadan oluşan dinsel resmi geçitler vardır. Bunların yanında özel kıyafetler giyinmiş "devler" ve "cabezudos" adı verilen 9 karakter çocukları eğlendirir; daha yaşlılar için geçici lunaparklar kurulur; bira festivalleri yapılır. Şehirde bulunan iki tane birinci kategori boğa güreşi arenası da dolup taşar.
Zaragoza'nın şu kardeş şehirleri bulunmaktadır:
<span style="color:white">Zaragoza</span>
</center> </div> <div class="NavContent">Dosya:La Seo de noche.JPG |Zaragoza - "Catedral del Salvador" yahut "La Seo Katedrali" geceleyin Dosya:0849 pilar ebro 2004.png|Zaragoza - "Basılıca del Pilar" ve Ebro Nehri Dosya:Vista de la basílica de Nuestra Señora del Pilar, en Zaragoza.jpg |Zaragoza - "Basilica del Pilar" Dosya:Fachada Aljafería nocturna.jpg |Zaragoza - Aljaferia Sarayı geceleyin Dosya:Plaza de las catedrales, Lonja y Seo.jpg|Zaragoza - Katedral Meydanı'nda Katedral ve Lonca binası Dosya:Teatro Romano Cesaraugusta-vista desde arriba-3.jpg |Zaragoza - Cesaraugusta Roma şehri anfitiyatrosu Dosya:Torreón de la Zuda-Muralla.jpg |Zaragoza - Roma surları kalıntıları Dosya:Torre del agua.jpg |Zaragoza - 2008 Expo Sergisinde "Torre del agua" Dosya:Pabellon Aragon Expo 2008 01.JPG|Zaragoza - 2008 Expo'da Aragon Pavyonu Dosya:Torre de la Magdalena.jpg |Zaragoza - Magdalena Kulesi Dosya:La Aljafería - vista frontal.JPG|Zaragoza - Aljaferia Sarayı cephesi Dosya:Puente del Tercer Milenio (Zaragoza).jpg |Zaragoza - Modern "Üçüncü Binyıl Köprüsü" Dosya:Puente de piedra.JPG|Zaragoza - Ebro Nehri üzerinde yaya köprüsü Dosya:El Profeta.jpg| Zargoza'lı heykelci Pablo Gargallo: El Profeta (1933) Dosya:Tren Zaragoza.JPG |Zaragoza Tren Garı
</div> </div>Orijinal kaynak: zaragoza. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Cf. Reglamento de órganos territoriales y de participación ciudadana de Zaragoza . ↩
** ↩
The City of Bethlehem has signed a twinning agreements with the following cities Beytüllahim Belediyesi. ↩
Twinning Cities: International Relations. Municipality of Tirana. www.tirana.gov.al. Retrieved on 2008-01-25. ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page