yüzdebirlik ne demek?

Betimsel istatistik içinde, bir yüzdebirlik sıralanmış bir veri serisini yüz eşit parçaya bölen ve böylece her bir bölünen parçanın anakütle veya örneklem verilerinin 1/100'ini kapsadığı, 99 tane özetleme değeridir. Betimsel istatistikte yüzdebirlikler çok popüler olarak kullanılır. Yüzdebirliklerin diğer bir popüler kullanım alanı, özelikle ABD'de, eğitimciler ve psikologlar tarafından uygulanan testlerin sonuçlarının normal eğri kestirimi uygulanarak yüzdeliklerin bulunması suretiyle (kısaca normale referanslı notlar şeklinde) verilmesidir.

Yüzdebirlikler, ondabirlikler ve dörttebirlikler arasındaki ilişki

Alt (birinci) dörttebirlik 25. yüzdebirliğe eşittir (yani Q₁ = P₂₅) ve 1. ondabirlik 10. yüzdebirlik (yani D₁ = P₁₀). Seçilmiş diğer ilişkiler şunlardır:

• P₂₅ = Q₁
• P₅₀ = D₅ = Q₂ = medyan değer
• P₇₅ = Q₃
• P₁₀₀ = D₁₀ = Q₄
• P₁₀ = D₁
• P₂₀ = D₂
• P₃₀ = D₃
• P₄₀ = D₄
• P₆₀ = D₆
• P₇₀ = D₇
• P₈₀ = D₈
• P₉₀ = D₉

Yüzdebirliklerin hesaplanması

Yüzdebirliklerin hesaplanması için tüm istatistikçiler ve diğer kullanıcıların kabul ettiği standart bir yöntem bulunmamaktadır. Kullanılabilen değişik yöntemler aynı yuzdebirlik değişik sonuçlar verebilmektedir. Bu problem özellikle veri serisi küçük sayıda olursa çok bariz olmakta ve veri sayısı yüksekse değişik yöntemlerle hesaplanan ayni yüzdebirlikler arasındaki fark çok küçük olmaktadır.¹

En popüler olarak kullanılan hesaplama tanınımı sıralama düzenine konulmuş ve sıralanmış her birine sıra numarası verilmiş bir veri serisine iki aşamada uygulanır:

1. Birinci aşamada sıralama düzeni içinde incelenen yüzdebirlik gösteren verilerinin ham yüzdebirlik sıra numarası bulunur. N büyüklükte bir örneklem veya anakütle veri dizisi için bu ham yüzdebirlik sıra numarası, Y yüzdebirlik için

(Y/100)x(N+1)

olur. Bu sıra numarası genellikle kesirli olabilir ama tam sayı olması da imkân dahilindedir.

1. İkinci aşamada bu sıra numarasına tekabül eden veri değeri bulunur. Eger ham yuzdebirlik sıra numarası kesirsiz ise hemen o sıra numarasına tekabül eden veri istenen yuzdebirlik değeri olarak bulunur. Eğer ham yuzdebirlik sıra numarası kesirli ise bu interpolasyon yolu ile bulunur.

Örnek: Bir örneklem için gözlem sayısı 41 olsun. Bu 41 veri (N=41) sıraya dizilsin ve verilere bir sıralama düzeni verilsin yani her bir veriye sıra numarası verilsin.

• 27inci yüzdebirlik bulmak için:

 Ham sıra numarası = (27/100)(41+1) = 11,34  (kesirli)
Kesir kısmı 0,34   
Alt sıra numarası 11. tekabül eden sıralanmış veri 29  
Üst sıra numarası 12 ve tekabül eden veri 33
27inci yüzdebirlik Q1 = 10,5 sırada veri = 29 + (0,34)(33-29) = 30,36 

- 50inci yüzdebirlik yani 2. dörttebirlik veya medyan bulmak için:

 Ham sıra numarası = (50/100)(41+1) = 21 (kesirsiz)
50inci yüzdebirlik = Medyan = 21. sıra numaralı veri 54

Hesaplamalar için Microsoft Excel gibi kutuçizim programlarının formülleri arasında yüzdebirlikler bulunmamakta ve eğer bulunsa da yukarıdaki verilen hesaplamadan daha değişik yöntemler uygulanmaktadır.².

Ayrıca bakınız

• Dörttebirlik
• Ondabirlik

Dipnotlar

Dış bağlantılar

• 8 değişik yüzdebirlik tanimina gore herhangi bir veri serisi için yuzdebirlikler bulmak için parasiz on-line hesaplayici (Erişme: 15.3/2008)
• Dörttebirlikler hesaplama için bir örnek (Erişme: 15.3/2008)

Orijinal kaynak: yüzdebirlik. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. Lane, David, "Percentiles", http://cnx.org/content/m10805/latest Son görüş tarihi 15/9/2007 ↩

2. Pottel, Hans, "Statistical flaws in Excel", http://www.mis.coventry.ac.uk/~nhunt/pottel.pdf Son gorus tarihi 22/3/2006 ↩

Kategoriler