yünnan ne demek?

anglar]] - %0,19 |İller = 16 |İlçeler = 129 |Beldeler = 1565 |Websitesi = http://www.yn.gov.cn
}} Yünnan (), Çin'in güneybatısında bulunan bir eyalet. Yüzölçümü yaklaşık 394.000 km, 2010 itibarıyla yaklaşık 46 milyon kişilik nüfusa sahip. Eyaletin başkenti, kendisi de eskiden "Yünnan" olarak bilinen Kunming şehri. Yünnan eyaleti kuzeyde Siçuan eyaleti, kuzeydoğuda Guizhou eyaleti, doğuda Guangksi Zhuang Özerk Bölgesi, güneydoğuda Vietnam, güneyde Laos, batıda Birmanya ve kuzeybatıda Tibet Özerk Bölgesi ile sınır paylaşmaktadır.

Yünnan dağlık bir bölgede bulunmaktadır. Nüfusun çoğu eyaletin doğusunda yaşamaktadır. Yünnan, doğal kaynaklar bakımından zengindir ve Çin'deki bitki yaşamının en büyük çeşitliliğine sahiptir. Çin'deki yaklaşık 30.000 damarlı bitki çeşidinden Yünnan'de 17.000'den fazla mevcuttur. Yünnan üstelik Çin'deki en büyük alüminyum, kurşun, çinko ve kalay rezervlerine sahiptir, ve büyük bakır ve nikel rezervleri de var.

Eyalet nüfusunun %34'ünün etnik azınlıklardan oluşmasıyla Yünnan, etnik açıdan da Çin'in en çeşitli eyaletlerindendir. Yiler, Bailar, Haniler, Zhuanglar, Dailar ve Miaolar eyaletteki başlıca etnik azınlık gruplarını oluşturmaktadır.

Kökenbilim

"Yünnan" ismi ilk olarak Han Hanedanı'nın günümüz yakınlarında oluşturduğu Yünnan İlçesi'ne atfen kullanıldı.¹ Tang Hanedanı boyunca İmparator Xuanzong, krallığının Yünnan İlçesi'nden ortaya çıkması nedeniyle² Nanzhao krallığının kurucusu 'ya "Yünnan Kralı" unvanını verdi.³ Yünnan Kralı'nın hakim olduğu topraklar gitgide çoğaldı, "Yünnan" da gitgide bu alanın ortak ismi hâline geldi.⁴ 'nın işgâl altına girmesinden sonra Yuan Hanedanı Yünnan Eyaleti'ni oluşturdu.⁵

Han Hanedanı kaynaklarında "Yünnan" isminin etimolojisi kaydedilmedi, ve bu ismin kökenleri hakkında birçok teori mevcuttur. En yaygın teorilerden birine göre, "Yünnan" ismi "renkli bulutların güneyinde" (彩云之南) anlamına gelmektedir. Dian Lüe (滇略) ve Yünnan Genel Yıllıkları (云南通志) gibi Ming Hanedanı kaynakları bu teoriyi desteklemektedir.⁶ Ancak çağdaş tarihçi , bu teorinin ismin kökenini açıklamakta fazla yüzeysel olduğunu belirtmiştir.⁷ Başka yaygın bir teoriye göre isim "'nın güneyi" (云岭之南) anlamına gelmektedir, fakat bu teorinin yanlış olduğu gösterilmiştir, zira "Yunling Dağları" ismi ilk olarak Tang Hanedanı (618-907) kaynaklarında, yani "Yünnan" isminden (Han Hanedanı, MÖ 202–MS

çok daha sonra ortaya çıktı.⁸ Çağdaş araştırmalar daha fazla teori ileri sürmekte. You Zhong'a göre "Yünnan", "bulutlu dağın (yani ) güneyi",⁹ Wu Guangfan'a göre ise "Yünnan" veya kaynaklanmaktadır.¹⁰

İdari yapılanma

<table> <thead> <tr class="header"> <th>Yünnan Eyaleti{{'}}nin İdari Bölümleri</th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><div style="position: relative" class="center"> </div> |- span class="nowrap"</td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="Semt_(Çin_Halk_Cumhuriyeti)" title="wikilink">Semtler</a></td> </tr> <tr class="odd"> <td>530000</td> </tr> <tr class="even"> <td>— <a href="İl_düzeyi_şehir" title="wikilink">İl düzeyi şehirler</a> —</td> </tr> <tr class="odd"> <td>530100</td> </tr> <tr class="even"> <td>530300</td> </tr> <tr class="odd"> <td>530400</td> </tr> <tr class="even"> <td>530500</td> </tr> <tr class="odd"> <td>530600</td> </tr> <tr class="even"> <td>530700</td> </tr> <tr class="odd"> <td>530800</td> </tr> <tr class="even"> <td>530900</td> </tr> <tr class="odd"> <td>— <a href="Özerk_il_(Çin_Halk_Cumhuriyeti)" title="wikilink">Özerk iller</a> —</td> </tr> <tr class="even"> <td>532300</td> </tr> <tr class="odd"> <td>532500</td> </tr> <tr class="even"> <td>532600</td> </tr> <tr class="odd"> <td>532800</td> </tr> <tr class="even"> <td>532900</td> </tr> <tr class="odd"> <td>533100</td> </tr> <tr class="even"> <td>533300</td> </tr> <tr class="odd"> <td>533400</td> </tr> </tbody> </table>

Nüfus

Etnik gruplar

Yünnan'da büyük oranda etnik çeşitlilik mevcuttur.¹¹ Çin'deki tüm eyaletler ve özerk bölgelerin arasındaki en yüksek sayıda etnik gruba sahiptir. Çin'in resmî olarak tanıdığı 56 etnik grubun 25'i Yünnan'da bulunmaktadır. Eyalet nüfusunun yaklaşık %38'i etnik azınlıklara aittir; örneğin Yi, , , , , Miao, , Hui, Lahu, Va, Naşi, , Tibetli, Jingpo, , , , Achang, , , , Mançu, ve Buyei halkları. Birçok diğer grup da bulunmaktadır, fakat bunlar ne sabit yerleşimlerde yaşamakta ne de eyalette resmî olarak var olma statüsüne layık görmenin koşulu olan 5 binden fazla bir nüfusa sahip olmayı yerine getirmektedirler. Kimi gruplar ise kendilerine özgü ulusal kimliklere sahip olmalarına rağmen resmî açıdan diğer grupların bir parçası olarak tanınırlar; ör. resmen Naşi halkının bir parçası olarak tanınan Mosuo halkı.

Yünnan'ın farklı etnik grupları tüm eyalet çapına dağılmış durumdadır. 4,5 milyonluk toplam bir nüfusla sınır alanları ve nehir vadilerinde yaşayan on farklı etnik grup var; bunlar Hui, Mançu, , Naşi, Moğol, Zhuang, , Achang, Buyei ve halklarıdır. Alçak dağlık alanlarda 5 milyonluk toplam bir nüfusla , , Lahu, , Jingpo, ve halkları yaşamaktadır. Yüksek dağlak alanlarda ise dört milyonluk toplam bir nüfusla Miao, , Tibetli, ve halkları yaşamaktadır.

Aşağıdaki tablo, 2010 yılı Çin Ulusal Nüfus Sayımı'na dayanarak Yünnan'da nüfusları en az 5 bin olan etnik gruplarını nüfuslarıyla göstermektedir:

<table> <caption>Yünnan'daki etnik gruplar (2010 Nüfus Sayımı)<a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref">1</a></caption> <thead> <tr class="header"> <th><a href="Çin'deki_etnik_gruplar_listesi" title="wikilink">Etnik grup</a></th> <th>Nüfus</th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><a href="Han_Çinlileri" title="wikilink">Han</a></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="Yiler" title="wikilink">Yi</a></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="Zhuanglar" title="wikilink">Zhuang</a></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="Miaolar" title="wikilink">Miao</a></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="Huiler" title="wikilink">Hui</a></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="Lahular" title="wikilink">Lahu</a></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="Va_halkı" title="wikilink">Va</a></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="Naşiler" title="wikilink">Naşi</a></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="Jingpolar" title="wikilink">Jingpo</a></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="Tibetliler" title="wikilink">Tibetli</a></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="Buyeiler" title="wikilink">Buyei</a></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="Achang_halkı" title="wikilink">Achang</a></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="Çin'deki_Moğollar" title="wikilink">Moğol</a></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="Palaunglar" title="wikilink">Palaung</a></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="Mançular" title="wikilink">Mançu</a></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="Tujialar" title="wikilink">Tujia</a></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="Monguorlar" title="wikilink">Tu</a></td> <td></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote"><a href="#fnref1" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> </ol> </section>

Yünnan'daki etnik gruplar (2010 Nüfus Sayımı)¹²

Diller

Yünnan'da konuşulan Çince lehçelerinin çoğu Beifanghua (Mandarin) grubunun dalına aittir; bu nedenle komşu Siçuan ve Guizhou eyaletlerinde konuşulan lehçelere çok benzemektedir. Birçok Yünnan lehçesinde bulunan dikkate değer özelliklerin bazıları sözcük sonunda yer alan // ile // sesleri arasındaki ayrımın kısmen veya tamamen kaybolması ve // sesinin var olmamasıdır. Yöresel lehçelere ek olarak çoğu insan, medya, hükümet ve eğitimde kullanılan Standart Çince (Putonghua) dilini de konuşur.

Yünnan'ın etnik çeşitliliği dilsel çeşitliliğinde de yansıtılır. Yünnan'da , , Tibet, , , , ve gibi Tibet-Birman dilleri; Zhuang, , , , ve gibi ; ve Hmong-Mien dilleri konuşulur.

Naşi halkı, günümüzde kullanılmaya devam eden Dünya'daki tek piktografik yazı sistemi olan nı kullanır. Dongba yazısı esasen Dongba rahiplerine ritüellerinin nasıl yerine getirmek gerektiklerine dair talimatlar vermek için kullanılırdı; günümüzde ise daha çok turistlerin ilgisini çekmenin bir özellik olarak işlev gösterir. Belki en çok tanınan Batılı Dongba uzmanı 'tur.