yayıkaltı ne demek?

Yayıkaltı, yayık altı,¹ veya yayık ayranı (aynı adlı tuzlu yayık ayranı ile karıştırılmamalıdır),²³ bir süt ürünüdür. Yayıkaltı, tereyağı elde edilmesi için süt ürünlerinin yayıklanmasından sonra geride bırakılan sıvıdır. Fermente edilmiş krema veya yoğurttan yapılabileceği gibi sütten de üretilebilir, ancak sütten üretim genellikle sanayide kullanılmaz.⁴ Batı Avrupa'da özellikle ekşi veya tatlı kremadan arta kalan yayıkaltı, doğrudan içilmesi, çorbalara katılması veya konsantre edilerek hayvan yemi olarak kullanılması ile değerlendirilir. İngilizce konuşan ülkelerde buttermilk adı ile bilinir ve bazen Türkçede de bu kullanım görülmektedir.⁵

Yayıkaltının uzun dönemli muhafazası için kurutulması ve yayık altı suyu tozu adı verilen bir ürüne dönüştürülmesi gereklidir. Bu toz, bebek mamalarının da aralarında bulunduğu besin maddelerinde veya yem sanayisinde kullanıma sahiptir. Yayıkaltı ile özel bir yöntemle peynir üretimi de gerçekleştirilebilir.⁶

Yayıkaltının besin değeri yağsız süte benzerdir. Laktoz oranı fermentasyon sonucu normal süte kıyasla yaklaşık %25 daha az iken, laktik asit oranı daha yüksektir. Yağ oranı yaklaşık %0.5 olup, protein açısından süt ile eşdeğerdir, ancak kazein denatüre olmuştur.⁷