uluslararası antlaşmalar ne demek?

Uluslararası Antlaşmalar

Uluslararası antlaşmalar, uluslararası hukukun temel kaynaklarından biridir ve devletler, uluslararası örgütler ve diğer uluslararası hukuk süjeleri arasında yazılı olarak yapılan ve uluslararası hukuk tarafından yönetilen anlaşmalardır. Bu antlaşmalar, taraflar arasında karşılıklı hak ve yükümlülükler yaratır ve uluslararası ilişkilerin düzenlenmesinde önemli bir rol oynar.

Tanım ve Temel Unsurlar

Uluslararası antlaşma, Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi (VAKHS) tarafından tanımlanmıştır. Bu sözleşmeye göre, antlaşma aşağıdaki unsurları içermelidir:

• Taraflar: Antlaşmanın tarafları devletler veya uluslararası örgütler olabilir.
• Yazılı Olma: Antlaşmanın yazılı bir metin olması gereklidir. Sözlü anlaşmalar, uluslararası hukukta antlaşma olarak kabul edilmez.
• Uluslararası Hukuka Tabi Olma: Antlaşma, ulusal hukuk sistemlerinden bağımsız olarak, uluslararası hukuk kurallarına göre yorumlanmalı ve uygulanmalıdır.
• Niyet: Tarafların, antlaşma ile hukuki olarak bağlanma niyetinde olmaları gereklidir.

Antlaşma Türleri

Uluslararası antlaşmalar, çeşitli kriterlere göre sınıflandırılabilir:

• Tarafların Sayısına Göre:

  • İkili Antlaşmalar: İki taraf arasında yapılan antlaşmalardır. Örneğin, Türkiye-Yunanistan ilişkileri kapsamında imzalanan bazı antlaşmalar.
  • Çok Taraflı Antlaşmalar: İkiden fazla taraf arasında yapılan antlaşmalardır. Örneğin, Birleşmiş Milletler Şartı veya Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi.

• Konularına Göre:

  • Siyasi Antlaşmalar: Barış antlaşmaları, ittifak antlaşmaları gibi siyasi konuları düzenleyen antlaşmalardır.
  • Ekonomik Antlaşmalar: Ticaret antlaşmaları, yatırım antlaşmaları gibi ekonomik ilişkileri düzenleyen antlaşmalardır. Örneğin, Serbest Ticaret Anlaşması.
  • Hukuki Antlaşmalar: İnsan hakları antlaşmaları, ceza hukuku alanındaki antlaşmalar gibi hukuki konuları düzenleyen antlaşmalardır.
  • Teknik Antlaşmalar: Ulaşım, iletişim, bilimsel işbirliği gibi teknik konuları düzenleyen antlaşmalardır.

• Yükümlülüklerinin Niteliğine Göre:

  • Hukuk Yaratıcı Antlaşmalar: Genel ve soyut kurallar koyan, uluslararası hukuk normları yaratan antlaşmalardır.
  • Sözleşme Nitelikli Antlaşmalar: Belirli bir konu hakkında karşılıklı hak ve yükümlülükler belirleyen antlaşmalardır.

Antlaşma Yapım Süreci

Uluslararası antlaşma yapım süreci genellikle şu aşamalardan oluşur:

1. Müzakereler: Taraflar arasında antlaşma metni üzerinde müzakereler yapılır.
2. İmza: Müzakereler sonucunda uzlaşılan metin, tarafların yetkili temsilcileri tarafından imzalanır. İmza, antlaşmanın metninin doğruluğunu teyit eder ve tarafların antlaşmayı onaylama niyetini gösterir.
3. Onay (Ratifikasyon): İmza yeterli olmayabilir. Birçok ülke, antlaşmanın yürürlüğe girmesi için ulusal hukuk sistemleri gereğince onay sürecini tamamlamak zorundadır. Onay, genellikle parlamentonun veya devlet başkanının onayı ile gerçekleşir.
4. Yürürlüğe Girme: Antlaşmada belirtilen koşullar sağlandığında (örneğin, belirli sayıda devletin onayı), antlaşma yürürlüğe girer.
5. Kayıt ve İlan: Birleşmiş Milletler Şartı'na göre, antlaşmalar BM Genel Sekreterliği'ne kaydedilmeli ve ilan edilmelidir.

Antlaşmaların Yorumlanması

Antlaşmaların yorumlanması, VAKHS'de belirtilen ilkelere göre yapılır. Temel yorum ilkeleri şunlardır:

• İyi Niyet İlkesi: Antlaşmalar, iyi niyetle yorumlanmalıdır.
• Metinsel Yorum: Antlaşma metninin açık ve doğal anlamı esas alınmalıdır.
• Bağlamsal Yorum: Antlaşma metni, antlaşmanın amacı ve konusu dikkate alınarak yorumlanmalıdır.
• Sonraki Uygulama: Tarafların antlaşma sonrası uygulamaları, antlaşmanın yorumlanmasında dikkate alınabilir.

Antlaşmaların Sona Ermesi

Antlaşmalar, çeşitli nedenlerle sona erebilir:

• Antlaşmada Belirtilen Sürenin Dolması: Antlaşmada belirli bir süre öngörülmüşse, bu sürenin dolmasıyla antlaşma sona erer.
• Tarafların Anlaşması: Taraflar, antlaşmayı sona erdirmek konusunda anlaşabilirler.
• İhlal: Bir tarafın antlaşmayı ciddi şekilde ihlal etmesi, diğer tarafa antlaşmayı sona erdirme veya askıya alma hakkı verebilir.
• Koşulların Değişmesi (Rebus Sic Stantibus): Antlaşmanın yapıldığı sırada var olan ve tarafların temel varsayımlarını oluşturan koşulların önemli ölçüde değişmesi, antlaşmanın sona ermesine neden olabilir. Ancak bu ilke, çok sınırlı durumlarda uygulanır.
• Yeni Bir Emredici Kuralın (Jus Cogens) Ortaya Çıkması: Uluslararası hukukun emredici bir kuralının ortaya çıkması ve antlaşmanın bu kurala aykırı olması durumunda, antlaşma sona erer.

Antlaşmalar ve İç Hukuk

Antlaşmaların iç hukukla ilişkisi, ülkenin hukuk sistemine göre değişiklik gösterir. Bazı ülkelerde, onaylanmış antlaşmalar doğrudan iç hukuk normu haline gelirken, bazı ülkelerde ise antlaşmanın iç hukuka uyarlanması için ayrı bir düzenleme yapılması gerekir. Türkiye'de, usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası antlaşmalar kanun hükmündedir.

Antlaşmazlıkların Çözümü

Uluslararası antlaşmalardan kaynaklanan anlaşmazlıklar, genellikle aşağıdaki yöntemlerle çözülmeye çalışılır:

• Müzakere: Taraflar arasında doğrudan görüşmeler yapılması.
• Arabuluculuk: Üçüncü bir tarafın (devlet, uluslararası örgüt vb.) taraflar arasında uzlaşma sağlamaya çalışması.
• Hakemlik: Tarafların, anlaşmazlığı çözmek üzere atadığı bir hakem heyetine başvurması. Hakem heyetinin kararı bağlayıcıdır.
• Yargı: Uluslararası Adalet Divanı (UAD) gibi uluslararası mahkemelere başvurulması. UAD'nin kararı, davaya taraf olan devletler için bağlayıcıdır.

Önemli Uluslararası Antlaşmalar

• Birleşmiş Milletler Şartı
• Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
• Cenevre Sözleşmeleri
• Uluslararası Ceza Mahkemesi Roma Statüsü

Bu makale, uluslararası antlaşmalar hakkında genel bir bakış sunmaktadır. Uluslararası hukuk ve antlaşmalar hukuku, karmaşık ve sürekli gelişen bir alandır. Daha derinlemesine bilgi için uzman kaynaklara başvurulması önerilir.