# Trisiklik Antidepresanlar (TSA)
**Trisiklik antidepresanlar (TSA'lar)**, 1950'lerde keşfedilen ve depresyon tedavisinde kullanılan bir ilaç sınıfıdır. Adını, moleküler yapılarında bulunan üç halkalı (trisiklik) yapıdan alırlar. TSA'lar, daha yeni antidepresan ilaçlar (örneğin, [SSRI'lar](https://www.nedemek.page/kavramlar/SSRI) ve [SNRI'lar](https://www.nedemek.page/kavramlar/SNRI)) geliştirilmeden önce yaygın olarak kullanılıyordu. Günümüzde, daha az yan etkiye sahip alternatiflerin varlığı nedeniyle ilk basamak tedavi olarak daha az tercih edilmektedirler. Ancak, bazı durumlarda (örneğin, diğer tedavilere yanıt vermeyen [depresyon](https://www.nedemek.page/kavramlar/depresyon) vakaları, [kronik ağrı](https://www.nedemek.page/kavramlar/kronik%20ağrı) sendromları, [obsesif kompulsif bozukluk (OKB)](https://www.nedemek.page/kavramlar/obsesif%20kompulsif%20bozukluk)) hala etkili bir tedavi seçeneği olabilirler.
## Etki Mekanizması
TSA'lar, temel olarak [serotonin](https://www.nedemek.page/kavramlar/serotonin) ve [norepinefrin](https://www.nedemek.page/kavramlar/noradrenalin) nörotransmitterlerinin sinapslardaki geri alımını (reuptake) engelleyerek etki gösterirler. Bu, bu nörotransmitterlerin sinaps boşluğunda daha uzun süre kalmasına ve böylece sinir hücreleri üzerindeki etkilerinin artmasına neden olur. Ancak, TSA'lar aynı zamanda başka reseptörleri de etkileyebilirler:
* **Histamin H1 reseptörleri:** Bu reseptörlerin blokajı sedasyona (uyuşukluk) ve kilo alımına neden olabilir.
* **Alfa-1 adrenerjik reseptörleri:** Bu reseptörlerin blokajı ortostatik hipotansiyona (ayağa kalkınca tansiyon düşmesi) neden olabilir.
* **Muskarinik kolinerjik reseptörler:** Bu reseptörlerin blokajı antikolinerjik yan etkilere (ağız kuruluğu, kabızlık, bulanık görme, idrar retansiyonu gibi) neden olabilir.
Bu çoklu etkileşimler, TSA'ların yan etkilerinin çeşitliliğini ve ciddiyetini açıklar.
## Kullanım Alanları
TSA'lar çeşitli durumların tedavisinde kullanılabilir:
* **Major Depresif Bozukluk:** TSA'lar, özellikle diğer antidepresanlara yanıt vermeyen şiddetli [depresyon](https://www.nedemek.page/kavramlar/depresyon) vakalarında etkilidir.
* **Panik Bozukluğu:** TSA'lar, [panik atakları](https://www.nedemek.page/kavramlar/panik%20atak) ve panik bozukluğunun diğer semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilir.
* **Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB):** [Klomipramin](https://www.nedemek.page/kavramlar/klomipramin) (Anafranil), OKB tedavisinde kullanılan bir TSA'dır.
* **Kronik Ağrı:** TSA'lar, [fibromiyalji](https://www.nedemek.page/kavramlar/fibromiyalji), [nöropatik ağrı](https://www.nedemek.page/kavramlar/nöropatik%20ağrı) ve [migren](https://www.nedemek.page/kavramlar/migren) gibi kronik ağrı durumlarında ağrıyı hafifletmeye yardımcı olabilir.
* **Enürezis (Gece İşemesi):** [İmipramin](https://www.nedemek.page/kavramlar/imipramin), çocuklarda gece işemesi tedavisinde kullanılabilir.
* **Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB):** TSA'lar, [DEHB](https://www.nedemek.page/kavramlar/DEHB) semptomlarını kontrol etmede kullanılabilir, ancak genellikle ilk basamak tedavi olarak tercih edilmezler.
## Yaygın TSA İlaçları
* [Amitriptilin](https://www.nedemek.page/kavramlar/amitriptilin) (Laroxyl)
* [İmipramin](https://www.nedemek.page/kavramlar/imipramin) (Tofranil)
* [Klomipramin](https://www.nedemek.page/kavramlar/klomipramin) (Anafranil)
* [Desipramin](https://www.nedemek.page/kavramlar/desipramin) (Norpramin)
* [Nortriptilin](https://www.nedemek.page/kavramlar/nortriptilin) (Pamelor)
* [Doksepin](https://www.nedemek.page/kavramlar/doksepin) (Sinequan)
## Yan Etkiler
TSA'ların yan etkileri, etki mekanizmalarının bir sonucu olarak ortaya çıkar ve kişiden kişiye değişebilir. En yaygın yan etkiler şunlardır:
* **Antikolinerjik Etkiler:** Ağız kuruluğu, kabızlık, bulanık görme, idrar retansiyonu.
* **Sedasyon:** Uyuşukluk, uyku hali.
* **Ortostatik Hipotansiyon:** Ayağa kalkınca tansiyon düşmesi, baş dönmesi.
* **Kilo Alımı:** İştah artışı.
* **Kalp Üzerindeki Etkiler:** Taşikardi (kalp hızının artması), aritmi (kalp ritim bozukluğu), EKG değişiklikleri. Bu nedenle, kalp rahatsızlığı olan kişilerde dikkatli kullanılmalıdır.
* **Cinsel İşlev Bozukluğu:** Libido azalması, ereksiyon sorunları.
* **Sersemlik:** Denge sorunları.
**Önemli Not:** TSA'lar aşırı dozda alındığında toksik olabilirler ve hayati tehlike oluşturabilirler. Bu nedenle, bu ilaçları kullanan kişilerin intihar riski açısından yakından izlenmesi önemlidir.
## Kontrendikasyonlar
TSA'lar bazı durumlarda kullanılmamalıdır:
* **Yakın zamanda geçirilmiş miyokard enfarktüsü (kalp krizi):** Kalp üzerindeki etkileri nedeniyle riskli olabilir.
* **Dar açılı glokom:** Antikolinerjik etkiler glokomu kötüleştirebilir.
* **Prostat hipertrofisi:** İdrar retansiyonunu artırabilir.
* **Monoamin oksidaz inhibitörleri (MAOI'ler) ile birlikte kullanım:** Serotonin sendromu riskini artırabilir.
* **TSA'lara karşı aşırı duyarlılık (alerji).**
## İlaç Etkileşimleri
TSA'lar, diğer ilaçlarla etkileşime girebilir ve bu etkileşimler ilacın etkisini artırabilir veya azaltabilir ya da yan etkileri şiddetlendirebilir. Özellikle aşağıdaki ilaçlarla etkileşimlere dikkat edilmelidir:
* **MAOI'ler:** Serotonin sendromu riskini artırır.
* **Santral sinir sistemi depresanları (alkol, benzodiazepinler, opioidler):** Sedatif etkileri artırır.
* **Antikolinerjik ilaçlar:** Antikolinerjik yan etkileri artırır.
* **Antihipertansif ilaçlar:** Kan basıncını düşürücü etkilerini artırabilir veya azaltabilir.
* **Simetidin:** TSA'ların metabolizmasını yavaşlatarak kandaki seviyelerini artırabilir.
## Tedaviye Başlama ve Sonlandırma
TSA tedavisine genellikle düşük dozlarla başlanır ve kademeli olarak artırılır. Bu, yan etkilerin minimize edilmesine yardımcı olur. İlacın etkisini göstermesi birkaç hafta sürebilir. Tedaviyi sonlandırmak da yavaş yavaş yapılmalıdır. Ani kesilme, yoksunluk belirtilerine neden olabilir. Bu belirtiler arasında huzursuzluk, uyku sorunları, grip benzeri semptomlar ve anksiyete yer alabilir.
## Özet
Trisiklik antidepresanlar, [depresyon](https://www.nedemek.page/kavramlar/depresyon) ve diğer durumların tedavisinde etkili olabilen eski bir ilaç sınıfıdır. Ancak, yan etkileri ve ilaç etkileşimleri nedeniyle dikkatli kullanılmaları gerekir. Doktorunuz, sizin için uygun bir tedavi seçeneği olup olmadıklarını değerlendirecektir.
**Uyarı:** Bu makale sadece bilgilendirme amaçlıdır ve tıbbi tavsiye yerine geçmez. Herhangi bir sağlık sorununuz varsa, lütfen doktorunuza danışın.