Sivil, genel olarak askeri veya dini bir role sahip olmayan kişileri tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Daha geniş anlamda, devletin veya belirli bir organizasyonun hiyerarşik yapısı içinde yer almayan, bağımsız ve özerk bireyleri ifade eder. Sivil kavramı, farklı bağlamlarda farklı anlamlara gelebilir ve genellikle askeri, dini veya resmi otoritelerle karşıtlık içinde tanımlanır.
"Sivil" kelimesi, Latince "civilis" kelimesinden türemiştir. "Civilis" kelimesi, "vatandaşlıkla ilgili", "kamusal" veya "medeni" anlamlarına gelir. Bu köken, sivil kavramının toplum içindeki bireylerin hakları, sorumlulukları ve ilişkileriyle olan bağlantısını vurgular.
Askeri Bağlamda Sivil: Askeri bağlamda sivil, silahlı kuvvetlere mensup olmayan kişileri ifade eder. Savaş hukuku ve uluslararası insancıl hukuk, sivillerin savaş zamanında korunmasını ve ayrım gözetmeyen saldırılardan kaçınılmasını öngörür. Sivillerin korunması, savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar bağlamında önemli bir konudur. Savaş Hukuku ve Uluslararası İnsancıl Hukuk bu alanda önemli düzenlemeler içerir.
Devlet Yönetimi Bağlamında Sivil: Devlet yönetimi bağlamında sivil, kamu görevlisi veya devlet memuru olmayan, hükümet dışı faaliyetlerde bulunan kişileri ifade eder. Bu anlamda sivil toplum, devletten bağımsız olarak örgütlenen ve faaliyet gösteren bireylerin oluşturduğu yapıyı ifade eder. Sivil Toplum örgütleri, insan hakları, çevre koruma, sosyal adalet gibi çeşitli konularda çalışmalar yürütür.
Dini Bağlamda Sivil: Dini bağlamda sivil, dini bir otoriteye veya dini bir kuruma bağlı olmayan, din adamı veya rahip olmayan kişileri ifade eder. Bu anlamda sivil, dini hiyerarşi dışında kalan ve dini kurallara tabi olmayan bireyleri tanımlar.
Medeni Hukuk Bağlamında Sivil: Medeni hukuk bağlamında sivil, askeri veya kamu hukuku gibi özel alanlara girmeyen, genel hukuk kurallarına tabi olan kişileri ifade eder. Bu anlamda sivil, medeni hak ve yükümlülüklere sahip olan bireyi tanımlar.
Sivil Toplum Kuruluşları (STK), devletten ve kar amacı güden kuruluşlardan bağımsız olarak faaliyet gösteren, gönüllü ve genellikle kar amacı gütmeyen kuruluşlardır. STK'lar, çeşitli sosyal, çevresel, kültürel ve insani konularda çalışmalar yürütürler. STK'ların temel amacı, toplumun refahını artırmak, dezavantajlı gruplara destek olmak ve kamuoyu oluşturarak politika değişikliklerine katkıda bulunmaktır. Sivil toplum, STK'ların yanı sıra, sendikalar, vakıflar, dernekler, meslek odaları ve diğer gönüllü kuruluşları da kapsar.
Siviller, temel insan haklarına sahiptir. Bu haklar arasında yaşama hakkı, özgürlük ve güvenlik hakkı, düşünce ve ifade özgürlüğü, din ve vicdan özgürlüğü, adil yargılanma hakkı, özel hayatın gizliliği hakkı gibi temel haklar yer alır. Ayrıca, sivillerin siyasi hakları da vardır; seçme ve seçilme hakkı, örgütlenme özgürlüğü, gösteri yapma hakkı gibi.
Sivillerin haklarının yanı sıra, topluma karşı sorumlulukları da vardır. Bu sorumluluklar arasında yasalara uymak, vergi ödemek, eğitim almak, çevreye duyarlı olmak ve toplumsal dayanışmaya katkıda bulunmak yer alır.
Savaş zamanında sivillerin korunması, uluslararası hukukun temel ilkelerinden biridir. Cenevre Sözleşmeleri ve diğer uluslararası anlaşmalar, sivillerin savaşın etkilerinden korunmasını ve ayrım gözetmeyen saldırılardan kaçınılmasını öngörür. Sivillere yönelik kasıtlı saldırılar, savaş suçları olarak kabul edilir ve uluslararası ceza hukuku kapsamında yargılanabilir. Uluslararası Ceza Mahkemesi, bu tür suçlarla ilgili yargı yetkisine sahiptir.
Sivil itaatsizlik, bireylerin veya grupların, mevcut yasalara veya hükümet politikalarına karşı barışçıl bir şekilde direnmeleri anlamına gelir. Sivil itaatsizlik eylemleri, protestolar, boykotlar, oturma eylemleri ve diğer şiddet içermeyen direniş biçimlerini içerebilir. Sivil itaatsizliğin amacı, kamuoyunun dikkatini çekmek, adaletsizlikleri vurgulamak ve politika değişikliklerine yol açmaktır. Mahatma Gandhi ve Martin Luther King, sivil itaatsizlik hareketlerinin önemli örnekleridir.
Sivil savunma, savaş, doğal afetler veya diğer acil durumlarda sivillerin korunması ve güvenliğinin sağlanması için alınan önlemleri ifade eder. Sivil savunma faaliyetleri arasında, halkın eğitimi, barınakların hazırlanması, tıbbi yardım, yangın söndürme ve arama kurtarma çalışmaları yer alır. Sivil savunma, devletin ve sivil toplum kuruluşlarının işbirliğiyle yürütülen önemli bir faaliyettir.
Sivil kavramı, toplumun temel yapı taşlarından biri olan bireylerin haklarını, sorumluluklarını ve ilişkilerini ifade eder. Sivil toplum, devletten bağımsız olarak örgütlenen ve faaliyet gösteren bireylerin oluşturduğu önemli bir yapıdır. Sivillerin korunması, savaş zamanında ve diğer acil durumlarda büyük önem taşır. Sivil itaatsizlik, adaletsizliklere karşı barışçıl bir direniş biçimidir. Sivil savunma ise, sivillerin güvenliğinin sağlanması için alınan önlemleri kapsar.