Propolis (Yunanca: προπόλις "şehir için") bitkiler tarafından üretilen onları hem soğuktan hem de mikroorganizma saldırısından koruyan reçineli bileşiğin, bal arıları tarafından toplandıktan sonra transforme edilmesinden dolayı güçlü ve yapışkan bir özellik kazanmış su geçirmez, antimikrobiyal ve ısı yalıtan özellikteki özüdür.
Propolis, Apis mellifera L. olarak adlandırılan bal arısı türünün mandibulaları yardımıyla toplanarak mum ve tükürükle karıştırılıp pelet haline getirilir ve kovana taşınır. Burada bal arıları kolonisinin hastalıklardan korunması, kovan duvarları ve petek gözlerinin kaplanarak hijyenik bir yaşama ortamı sağlanması, kovan içerisinde ölen canlıların kokuşmasının önlenmesi için kaplanması ve kovan giriş deliğinin küçültülmesi gibi birçok amaçla kullanılmaktadır.
Mısırlılar ölülerini mumyalarken, Yunan ve Romalı doktorlar antiseptik ve yara iyileştirici olarak propolis kullanmışlardır. İnkalar propolisi antipiretik bir ilaç olarak önerirken 17. yüzyılda Londra farmakopesinde propolis, resmi bir ilaç olarak listelenmiştir. Propolisin saf ya da başka doğal ürünlerle kombine bir şekilde kozmetik ve sağlık ürünlerinde kullanımı günümüze kadar devam etmiştir. Araştırmacılar son yıllarda daha çok propolisin kimyasal bileşimi ve biyolojik özellikleri ile ilgilenmişlerdir.
Rengi yeşilden kırmızı ve kahverengiye kadar değişebilen propolis, kendine özgü bir kokuya sahiptir. Soğukta kırılgan ve sert, sıcakta ise yapışkandır. Yapışkan özelliği nedeniyle ciltteki yağ ve proteinlerle etkileşime girer. Genel olarak doğal yapısında %30 mum, %50 reçine ve bitkisel balsam, %10 esansiyel ve aromatik yağlar, %5 polen ve diğer maddeler vardır. Propoliste 300'den fazla komponent tanımlanmıştır ve kompozisyonu bitki kaynağı ve lokal floraya göre değişiklik göstermektedir. Bununla birlikte Avrupa kavak propolisi, Brezilya yeşil ve kırmızı propolisleri gibi bazı propolis tiplerinin kimyasal yapısı iyi aydınlatılmış ve standardizasyonu sağlanmıştır.
Propolisin kimyasal yapısının aydınlatılmasında çok sayıda kromatografik alet kullanılmıştır. Bu yapı genellikle propolisin toplandığı bitki kaynağına göre değiştiğinden farklılık gösterebilmektedir. Yapılan araştırmalarda özellikle karasal iklim bölgelerinde Göknar, Akçaağaç, Kızılağaç, Huş, Kestane, Okaliptüs, Fındık, Çam, Kavak, Meşe, Erik, Söğüt, Ihlamur ve Karaağaç propolisin botanik kaynakları olarak gösterilmektedir. Türkiye’de üretilen propolisin kimyasal yapısının aydınlatılmaya çalışıldığı bir çalışmada toplanan propolis örneklerinin GC-MS ile kimyasal analizi yapılmış, örneklerde 24 farklı bileşik tespit edilmiştir.1
Propolisin protein, karbonhidrat, lipid, vitamin-mineral içeriği oldukça düşüktür. Bu nedenle besinsel bir destek olarak düşünülmesi zordur. Propolisin faydalı biyolojik özellikleri daha çok flavonoidler ve hidroksisinnamik asit türevleri gibi fenolik maddelere atfedilmektedir. Propoliste bulunan en önemli bileşik grubu olarak flavonoidler görülmektedir. Flavonoidler fotosentez yapan hücrelerde bulunurlar. Sekonder bitki metabolitleri olarak bulundukları için insanlar tarafından sentezlenemezler ve bu nedenle insan beslenmesi için önemlidirler.2
Propolis özütlerinde en az propolis kalitesi kadar çözücü cinsi de çok önemlidir. Çünkü propolis ile elde edilmeye çalışılan biyolojik değer ancak çözücünün performansına bağlıdır.
Günümüzde tüm dünyada propolisin; tek başına ya da karışımlarla hazırlanırken etanol ve alkol türevi çözücülerin kullanımı, en çok tercih edilen yöntemdir. Çünkü propolisin özütlenerek biyolojik değer sağlayan sekonder bileşimlerin elde edilmesinde en verimli çözücü etanol ya da glikol vb. çözücüler olduğunu gösteren çalışmalar bulunmaktadır.345678
Son yıllarda yapılan çalışmaların diğer bir konusu ise doğal çözücülerin kullanımıyla yüksek biyoaktiviteye sahip propolis elde edilmesidir. Ne yazık ki; bu araştırmaların sonucuna göre, su ve zeytinyağı gibi çözücüler kullanılarak elde edilen propolis özütlerinde yeterince faydalı bileşim elde edilemediği tespit edilmiştir. Su ve zeytinyağı gibi çözücülere maruz kalan propolisten de yeterince antioksidan etki sağlanamadığı literatürde belirtilmiştir. Diğer yandan propolisin zeytinyağı vb. bitkisel yağlarla özütlenme sonucu ortaya çıkan analiz sonuçları çelişkilidir. Bu ürünlerin analizinde antioksidan etkinin propolisden mi yoksa zeytin yağı içeriğinde yer alan oleuropeinden mi kaynaklandığı bilimsel otoriteleri şüpheye düşürmüş ve kafa karıştırıcı olarak nitelendirilmiştir. Piyasa propolis ürün numuneleri üzerinde yapılan analiz sonuçlarına göre yine su ve zeytinyağı vb. çözücülere kıyasla etanol ve glikol içeren propolis özütlerinin hem fenolik-flavonoid bileşim hem de antioksidan kapasite değerlerinin oldukça yüksek olduğu rapor edilmiştir.910
| MARKA | İÇERİK | Kuru Madde | Total Fenolik Madde | Total Flavonoid Madde | Antioksidan Kapasite |
| (%) | (mg Gallic Acid/ml Sample) | (mg Catechin/ml Sample) | (mg Trolox/ml Sample) | ||
| TR1 | Propolis (25%), Zeytinyağı (75%) | 1,7 | 9,8 | 8,2 | 23,7 |
| TR2 | Su, Propolis (20%) | 10,3 | 25,6 | 5 | 49,6 |
| TR3 | Su, Organic Propolis (33%) | 0,9 | 0,7 | 0,5 | 3,2 |
| TR4 | Su, Organic propolis (5%) | 0,4 | 2,5 | 1,8 | 4,7 |
| TR5 | Distile Su, Propolis (3-3000 mg) | 2,1 | 5,2 | 4,3 | 11,6 |
| TR6 | Glikol;Propolis (10%) | 13,8 | 63,9 | 42,1 | 150,2 |
| TR7 | Etanol; Propolis (20%) | 23,2 | 78,3 | 88,5 | 222,2 |
Amerikan Sağlık Enstitüsü propolisi soğuk algınlığı, genital herpes ve ağız/çene cerrahisi sonrasında oluşan ağrılarda "muhtemelen etkili" grubunda sınıflamaktadır.11 Propolis öksürük ve boğaz iritasyonunda da kullanılmaktadır. Türk bilim insanı Sibel Silici ve Semiramis Kutluca'nın yapmış olduğu araştırmada Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa ve Candida albicans üzerinde antibakteriyel etkisi ispatlanmıştır.12
Orijinal kaynak: propolis. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Shahzad et al
In vitro Antibacterial Activity of Hydroalcoholic Extract of Propolis
against Pathogenic Bacteria. Pak. j. life soc. Sci. (2015), 13(3): 132‐136.E‐ISSN: 2221‐7630;P‐ISSN: 1727‐4915 ↩
Example of Cough Drops: Casa de Apicultor C. 38 No. 220 B x 49 y 51 Col San Juan. C.P. 97780 Valladolid. Yucatan, Mexico ↩
Chemical composition and antibacterial activity of propolis collected by three different races of honeybees in the same region ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page