pişkeş ne demek?

Farsça'da "hediye, armağan ya da hibe" anlamına gelen sözcük Türk siyasi lügatında "Astın bağlı bulunduğu kişiye saygı ve bağlılık işareti olarak sunduğu hediye" anlamında kullanılmıştır¹.

Osmanlı Devleti döneminde pişkeş üçe ayrılır:

• Beylerbeyilerin, Osmanlı devleti'nde mukim Hristiyan milletlerin patrikleri ve vezirler beratlarını aldıktan sonra kendilerini bulundukları göreve atayan padişaha daha önceden belirlenmiş sabit bir miktarı hediye olarak verirlerdi.
• Eyaletlerde, mukataa sistemi çerçevesinde kamu hazinesine aktarılan bir tür açık artırmalı vergi türü olarak bilinir ve kullanılırdı ².
• Bağlı devletlerin verdikleri yıllık vergi de zaman zaman pişkeş olarak adlandırılırdı.

Üçüncü anlama örnek olarak Osmanlı Devleti'nin 1672 yılında Lehistan Krallığı ile imzaladığı Bucaş Antlaşması'nda yer alan her yıl Osmanlı Sultanı'na 22.000 altın "pişkeş" ödenmesi hükmü verilebilir.

Günümüzde ise ikinci anlamla bağlantılı olarak peşkeş çekmek deyimi, daha çok olumsuz anlamda Türk siyasi lügatındaki yerini korumaktadır.

Kaynakça

Orijinal kaynak: pişkeş. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. Develioğlu, Ferit, "Osmanlıca-Türkçe Lügat", Ankara (1992), s. 1040 ↩

2. İnalcık, Halil, "Osmanlı İmparatorluğu'nun Sosyal ve Ekonomik Tarihi I", İstanbul (2000), s. 144 ↩

Kategoriler