Oligosen Dönemi
Oligosen, Paleojen Dönemi'nin bir parçası olan bir jeolojik devirdir ve yaklaşık olarak 33.9 milyon yıl önce başlayıp 23 milyon yıl önce sona ermiştir. Oligosen, Eosen ile Miyosen dönemleri arasında yer alır. İsmi, Yunanca "oligos" (az) ve "kainos" (yeni) kelimelerinden türetilmiştir ve bu dönemdeki modern memelilerin sayısının azlığını ifade eder.
Genel Özellikler
Oligosen, Eosen'in sıcak ve nemli ikliminden, Miyosen'in daha modern ve kurak iklimine geçişi temsil eder. Bu dönemde:
- İklim: Küresel sıcaklıklar düşmeye başladı ve buzullaşma olayları ilk kez Antarktika'da görüldü.
- Bitki Örtüsü: Tropikal ormanlar yerini daha ılıman ormanlara ve otlaklara bıraktı.
- Fauna: Memeli türleri çeşitlenmeye devam etti ve modern memeli ailelerinin çoğu bu dönemde ortaya çıktı.
Tektonik Hareketler ve Coğrafya
Oligosen döneminde önemli tektonik hareketler meydana geldi:
- Alp Dağları: Avrupa'da Alp Dağları'nın yükselmesi devam etti.
- Deniz Seviyesi: Deniz seviyelerinde düşüşler yaşandı, bu da kara alanlarının genişlemesine neden oldu.
- Afrika ve Avrasya: Afrika ve Avrasya levhaları arasındaki çarpışma, Akdeniz bölgesinin şekillenmesinde önemli bir rol oynadı.
İklim ve Çevre
Oligosen, küresel iklimde önemli değişikliklere tanık oldu:
- Soğuma: Eosen'deki sıcak iklime kıyasla, Oligosen'de küresel sıcaklıklar önemli ölçüde düştü.
- Buzullaşma: Antarktika'da buzullaşma başladı ve bu durum deniz seviyelerini etkiledi.
- Okyanus Akıntıları: Okyanus akıntılarında değişiklikler meydana geldi, bu da iklimin bölgesel farklılıklarını artırdı.
Flora (Bitki Örtüsü)
Oligosen'de bitki örtüsünde önemli değişiklikler yaşandı:
- Ormanlar: Tropikal ormanlar azalırken, ılıman ormanlar ve otlaklar yaygınlaştı.
- Çimenler: Çimenler, Oligosen'de önemli bir bitki örtüsü haline geldi ve otlak ekosistemlerinin temelini oluşturdu.
- Ağaçlar: Meşe, kayın ve akçaağaç gibi ağaç türleri yaygınlaştı.
Fauna (Hayvanlar)
Oligosen faunası, memelilerin evrimi açısından büyük öneme sahiptir:
- Memeliler: Modern memeli ailelerinin çoğu Oligosen'de ortaya çıktı. Atlar, gergedanlar, develer ve domuzlar gibi otçul memeliler çeşitlendi.
- Primates: Primatlar evrimleşmeye devam etti ve maymun benzeri canlılar ortaya çıktı.
- Deniz Memelileri: Balinalar ve yunuslar gibi deniz memelileri evrimleşmeye devam etti ve sucul ortama daha iyi adapte oldular.
- Kuşlar: Kuş türleri çeşitlendi ve modern kuş ailelerinin çoğu bu dönemde ortaya çıktı.
- Sürüngenler: Timsahlar, kaplumbağalar ve yılanlar gibi sürüngenler Oligosen'de de yaşamaya devam etti.
Önemli Oligosen Canlıları
- Paraceratherium: Gelmiş geçmiş en büyük kara memelilerinden biri olan, gergedan benzeri devasa bir otobur.
- Archaeotherium: Domuz benzeri, yırtıcı bir memeli.
- Hyaenodon: Soyu tükenmiş, köpek benzeri bir yırtıcı memeli.
Jeolojik Katmanlar ve Fosil Kayıtları
Oligosen dönemi, çeşitli jeolojik katmanlarda ve fosil kayıtlarında temsil edilir. Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya'da Oligosen dönemine ait zengin fosil yatakları bulunmaktadır. Bu fosiller, dönemin iklimi, bitki örtüsü ve fauna hakkında önemli bilgiler sunar.
Oligosen'in Önemi
Oligosen, Dünya'nın ikliminde ve canlı yaşamında önemli değişikliklerin yaşandığı bir dönemdir. Modern memeli faunasının evrimi, bitki örtüsündeki değişimler ve küresel soğuma, Oligosen'i jeolojik tarih açısından önemli bir zaman dilimi yapmaktadır. Bu dönemde meydana gelen olaylar, günümüzdeki iklim ve biyoçeşitlilik üzerinde de etkili olmuştur.