Miras, bir kimsenin ölümü üzerine, geride bıraktığı mal varlığı, hakları ve borçlarının, yasal mirasçılarına geçmesi işlemidir. Hukuki bir kavram olan miras, toplumların sosyal ve ekonomik yapısını derinden etkileyen önemli bir unsurdur.
Miras, ölen bir kişinin (murisin) geride bıraktığı tüm mal varlığını ifade eder. Bu mal varlığı sadece taşınır ve taşınmaz mallardan ibaret değildir. Aynı zamanda, murisin alacakları, hakları, fikri mülkiyet hakları ve hatta borçları da mirasa dahildir. Mirasın kapsamı, murisin ölüm tarihinde sahip olduğu tüm aktif ve pasif değerleri içerir.
Miras Hukuku, ölen bir kişinin mal varlığının yasal mirasçılarına nasıl geçeceğini düzenleyen hukuk dalıdır. Miras hukuku, mirasçıların belirlenmesi, mirasın paylaşımı, vasiyetname düzenlenmesi, mirasın reddi gibi konuları kapsar. Türk Medeni Kanunu (TMK) miras hukukunun temel kaynağıdır.
Mirasçılar, murisin ölümüyle birlikte mirastan hak sahibi olan kişilerdir. Mirasçılar, yasal mirasçılar ve atanmış mirasçılar olmak üzere ikiye ayrılır.
Mirasın paylaşımı, mirasçıların miras üzerindeki haklarını belirleme ve mirası bu haklara göre bölüştürme işlemidir. Mirasın paylaşımı, mirasçıların anlaşmasıyla veya mahkeme kararıyla gerçekleşebilir. Mirasın paylaşımında, yasal miras payları ve vasiyetname hükümleri dikkate alınır.
Vasiyetname, bir kişinin ölümünden sonra mal varlığının nasıl dağıtılacağını belirlediği yazılı bir belgedir. Vasiyetname, resmi vasiyetname, el yazılı vasiyetname ve sözlü vasiyetname olmak üzere farklı şekillerde düzenlenebilir. Vasiyetname, miras bırakanın son arzularını yasal olarak güvence altına almasını sağlar. Vasiyetname, noter huzurunda düzenlenebilir.
Mirasın reddi, mirasçının, murisin borçlarından sorumlu olmak istememesi durumunda, mirası kabul etmemesidir. Mirasın reddi, yasal süre içerisinde mahkemeye bildirilmelidir. Mirasın reddi, mirasçının mirastan hiçbir hak talep etmemesi anlamına gelir.
Tenkis davası, murisin vasiyetname veya miras sözleşmesi ile yasal mirasçılarının saklı paylarını ihlal etmesi durumunda açılan bir davadır. Saklı pay, yasal mirasçıların kanunen alması gereken miras payının bir kısmıdır. Tenkis davası ile, saklı payı ihlal edilen mirasçı, hakkını talep edebilir.
Uluslararası miras hukuku, farklı ülkelerde bulunan mal varlıklarının miras yoluyla intikalini düzenleyen hukuk dalıdır. Uluslararası miras hukukunda, hangi ülke hukukunun uygulanacağı, mirasçıların hakları, mirasın paylaşımı gibi konular ele alınır. Bu alanda, devletler arasında yapılmış olan uluslararası anlaşmalar da önem taşır.
Miras, sadece hukuki bir kavram olmanın ötesinde, toplumların kültüründe ve sosyal yapısında önemli bir yere sahiptir. Aile bağlarının güçlenmesi, gelecek nesillere aktarılan değerler, girişimcilik ve yatırım kararları gibi birçok alanda mirasa ilişkin tutum ve davranışlar etkili olur. Mirasın adil bir şekilde paylaşılması, toplumda güven ve adaletin sağlanmasına katkıda bulunur. Ancak, miras anlaşmazlıkları da aile ilişkilerini zedeleyebilir ve sosyal sorunlara yol açabilir.