mezür ne demek?

Mezür, ölçü silindiri ya da dereceli silindir sıvıların hacimlerini ölçmekte kullanılan yaygın bir laboratuvar ekipmanıdır. Dar, silindirik bir şekle sahiptir. Her bir çizgi ölçülen sıvının miktarını gösterir.

Malzeme ve yapısı

Büyük mezürler genellikle kimyasal dayanıklılığı sebebiyle polipropilenden, ya da saydamlığı sebebiyle polimetilpentinden yapılır. Bu maddeler cama kıyasla daha hafiflerdir ve daha zor kırılırlar. Polipropilen (PP) tekrar tekrar otoklav yapmaya uygundur; ancak, aşırı otoklavlama yani yaklaşık (tipik ticari sınıf polipropilen en fazla de erir), polipropilenden yapılmış olan mezürlere zarar verebilir veya eğebilir. Bu da ölçümlerin doğruluğunu etkileyebilir.¹

Geleneksel mezür (Fotoğraf A) genellikle doğruluk ve hassasiyetin artması adına dar ve uzundur. Dibi plastik ya da camdan yapılmıştır ve ucu ölçülen sıvının kolayca dökülebilmesi amacıyla kıvrıktır. Ayrıca geniş ve kısa versiyonları da mevcuttur.

Karıştırma mezürleri (Fotoğraf B) kıvrık ağız yerine buzlu cam ekleme sahiptir; böylece tıpayla kapatılabilir ya da çok katmanlı parçalara doğrudan takılabilir.² Bu tür mezürlerde sıvılar doğrudan dökülmez, kanül ile alınır. Mezürlerde sıvı göz hizasında tutulur, sıvı yüzeyi gözlemlenir ve menisküsün orta noktası okunur. Tipik mezürler 10mL - 1000 mL arasındadır.

Yaygın kullanım alanları

Mezürler genelde sıvı hacmini ölçmek için kullanılır. Laboratuvar şişeleri ve beherlere kıyasla daha hassas ve doğru ölçüm yaparlar fakat hacimsel analiz yapmak için kullanılmamalılardır,³ hacimsel pipet veya balon joje gibi daha hassas ve doğru ölçüm yapan hacimsel cam ekipmanlar kullanılmalıdır.

Mezürler dolaylı olarak katıların hacimlerinin ölçümünde de kullanılabilir. Mezür içindeki sıvıya ölçülmek istenen katı bırakıldığında, mezür içindeki sıvının değişim miktarı katının hacmini gösterececktir.

Ölçek ve doğruluğu

Doğruluk için mezürler 3 anlamlı basamak içerirler: 100 mL silindirler 1 mLlik bölümlere ayrılmıştır, 10 mL silindirler 0,1 mLlik bölümlere ayrılmıştır.

Mezürler için iki adet doğruluk sınıfı mevcuttur. A sınıfı B sınıfından iki kat doğruluk oranı sağlar.⁴ Silindirler tek veya çift ölçekli olabilir. Tek ölçekli okuma, yukarıdan aşağıya (dolum hacmi) ölçülmesini sağlar. Çift ölçekli okuma ise (ters ölçek) hem doldurulan hem de dökülen kabın mezür olmasıyla çift kat doğruluk sağlar.

Mezürler ya sıvı “içermesi” için kalibre edilir (mezür içindeki sıvı hacmini gösterir) ve "TC" olarak işaretlenir ya da sıvıyı “dökmesi” için kalibre edilir (sıvı döküldükten sonra kapta kalacak olan sıvı artığı da hesaba katılarak dökülecek olan sıvı hacmini gösterir) ve “TD” olarak işaretlenir.⁵ “Dökülen” ve “içeren” mezürler için toleranslar eskiden farklı olmasına rağmen şu anda bir fark bulunmamaktadır. Ayrıca uluslararası semboller olan “IN” ve “EX”, "TC" ve "TD" yerine daha sıklıkla tercih edilmektedir.⁶

Ölçüm

Hacmi doğru okuyabilmek için göz hizasında gözlem yapılmalı ve menisküsün (yani sıvının eğiminin) orta kısmı okunmalıdır.⁷ Okuma, sıvıların etrafı çevrildiğindeki doğası sebebiyle menisküs yardımıyla yapılmak zorundadır. Sıvı silindirle çevrildiğinde moleküler güçler yardımıyla duvarlara tutunacaktır. Bu da sıvı yüzeyinin dışbükey ya da içbükey bir şekil almasına sebep olur. Dışbükey sıvının üst sınırını okumak, ya da içbükey sıvının alt sınırını okumak sıvının menisküsünü okumaktır.⁸ ⁹