kocaeli ne demek?

Kocaeli, Türkiye'nin bir ili ve en kalabalık onuncu şehridir. Şehir, ülkenin en büyük sanayi ve ticaret kentlerinden biridir. Kocaeli; SEGE-2011 sıralamasına göre İstanbul, Ankara ve İzmir'den sonra en gelişmiş şehirdir. 2022 itibarıyla 2.033.441 kişilik nüfusa sahiptir.1 Adını 1320 yılında İzmit yöresini fetheden Akça Koca'dan almaktadır. İstanbul, Bursa, Sakarya, Yalova illeriyle komşudur.

Tarihçe

Kocaeli, ilk çağlarda Bitinya adı verilen bölgede yer almaktadır. Megara ve Atinalılar körfezde bugün Başiskele ilçesinin bulunduğu bölgede MÖ 712'de Astakus adlı bir yerleşim kurmuş kent daha sonra Skylax kenti ve körfezi Olbia olarak anmıştır. Pausanias, Astakus'u Trakyalı bir soylunun adı olarak anarken Yunan mitolojisinde deniz tanrısı Poseidon ile su perisi Olbia’nın oğlunun aynı adı taşıdığı bilinmektedir.2 Astokus halkı MÖ 262 yılında bugünkü İzmit ilçesinin yer aldığı bölgeye yerleşmiştir. I. Nikomidis tarafından kurulduğu için bu şehre Nicomedia adı verilmiştir. Bitinya Krallığı yıkılıncaya kadar ülkenin başkenti olarak kalmıştır.3

İmparator Diocletian, 284 yılında Nicomedia'yı fethederek burayı imparatorluğun başkenti yaptı. Ancak İmparator Konstantin döneminde İstanbul başkent yapıldı ve şehir eski önemini yitirdi.4 11. yüzyılın sonlarında Kocaeli, Selçuklu egemenliğine girmiştir. Ancak Haçlı Seferleri sırasında bölge Aleksios Komnenos tarafından ele geçirilmiştir.5 Kocaeli, Orhan Bey döneminde bir uç beyi olan Akçakoca tarafından fethedilmiştir. Osmanlı döneminde Nikomedya şehri önce İznikmid daha sonra İzmid (İzmit) adını almıştır. 19. yüzyılda demiryolunun kente ulaşmasında sonra Kocaeli'de ticari ve toplumsal yaşamı canlanmıştır. 1888 yılında İzmit, bağımsız sancak yapılmıştır.6

Kocaeli, önce İngilizler tarafından 6 Temmuz 1920'de daha sonra da Yunanlar tarafından 28 Nisan 1921'de işgal edilmiştir. Kurtuluş Savaşı sırasında 28 Haziran 1921'de şehir işgalden kurtulmuştur. Kocaeli, cumhuriyet döneminde sanayileşme sayesinde en hızlı gelişen iller arasına girmiştir. İstanbul'a yakınlığı ve ulaşım kolaylığı bölgenin sanayileşmesine etki etmiştir. 1934'te İzmit'te ilk kağıt fabrikası açılmıştır.7

Kocaeli, 2 Eylül 1993'te çıkarılan 504 sayılı kanun hükmünde karaname8 ile büyükşehir unvanı kazandı. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı kanun ile büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırları oldu.9

Coğrafya

Coğrafi konum

Kocaeli ili, Marmara Bölgesi'nin Çatalca–Kocaeli Bölümü'nde, 29° 22'—30° 21' doğu boylamı, 40° 31'—41° 13' kuzey enlemi arasında yer alır. Doğu ve güneydoğusunda Sakarya, güneyinde Bursa illeri, batısında Yalova ili, İzmit Körfezi, Marmara Denizi ve İstanbul ili, kuzeyde de Karadeniz'le çevrilidir. İl merkezi İzmit'in doğusundan geçen 30° doğu boylamı Türkiye saati için esas kabul edilir. Kocaeli ilinin yüzölçümü 3.397 km²'dir10. Yüzölçümü bakımından Türkiye'nin en küçük 7. ilidir. Asya ile Avrupa'yı birleştiren önemli bir yol kavşağında bulunmaktadır. Doğal bir liman olan İzmit Körfezi işlek bir deniz yoludur. İlin kuzeybatı yüzündeki İstanbul il sınırı, Darıca ile İstanbul arasında akan Kemiklidere'nin doğusundan geçer. Güneybatıda İstanbul–Kocaeli sınırı İzmit Körfezi'nin karşı kıyısında Yalova topraklarıyla son bulur. Bursa sınırını Samanlı Dağları'nın tepelerinden geçen hat oluşturmaktadır. Bu sınır ilin güneybatısında Sapanca gölü kıyısından Sakarya iline dayanır.11

Dağlar

Sakarya Nehri'nin batısından Armutlu Yarımadası'na kadar uzanan Samanlı Dağları ilin güney kısmında yer alır. Kartepe eski adıyla Keltepe, 1601 metre yükseklik ile Samanlı Dağlarının ve Kocaeli'nin en yüksek noktasıdır.12

Ovalar ve platolar

İlde çok sayıda küçük dere vadisi vardır. Ovalar genellikle akarsuların yığıntılarıyla oluşmuş küçük alüvyal düzlükler niteliğindedir. Karadeniz'e dökülen akarsuların oluşturduğu vadiler, Kocaeli Yarımadası'nın yeni bir biçim almasına yol açan tektonik hareketlerin öncesinde ortaya çıkmış, buna karşılık Marmara Denizi'ne dökülen akarsu vadileri bu hareketlerin sonrasındadır.

Kocaeli Yarımadası'nın bugünkü biçimi, İzmit Körfezi ve Sapanca Gölü gibi tektonik çöküntüler, Karadeniz gibi çanaklaşmalar ve deniz yüzeyindeki değişmelerle belirlenmiş yarımadanın kıyı kesimlerinde denize taraçalar oluşmuştur. Bu arada akarsuların aşağı çığırlarında da genişleyen alüvyal dolgu tabakalar ve kıyı birikim kuşakları oluşmuştur. Daha önce de belirtildiği gibi yarımadadaki su bölümü çizgisi, İzmit Körfezi'ne çok yakın bir kesimden geçmektedir.13

Akarsular

İl topraklarından kaynaklanan suların bir bölümü Ka­radeniz'e, bir bölümü de Marmara Denizi'ne ulaşır. Kocaeli Yarımadasında uzanan dağların sırtı İzmit Körfezi ve Mar­mara'ya daha yakın olduğundan Karadeniz'e dökülen akar­sular daha uzundur. Gebze'nin Tepecik mahallesi yakınlarından doğan 71 km uzunluğundaki Riva (Çayağzı) Deresi İstanbul Boğazı girişinin doğusunda Karadeniz'e dökülür. Ağva Deresi de denen Göksu Deresi Karayakuplu Mahallesi yakınlarından çıkar ve Ağva'da Karadeniz'e ulaşır. Yine Karadeniz'e dökülen Yulaflı Deresi'nin uzunluğu 43 km'dir. Üzerinde İstanbul kentine su sağlayan Darlık Barajı bulunan Darlık Deresi de il topraklarından doğar. Denizli mahallesinden doğup Karadeniz'e dökülen Kocadere'nin uzunluğu 50 km'dir. İl topraklarından doğup, il sınırları içinde Karadeniz'e dökülen başlıca akarsu Kandıra ilçesindeki Sansu'dur. Sakarya Nehri'ne Karadeniz'e dökülmeden önce katılan son akarsu olan Kaynarca Deresi de Kandıra ilçesinden doğar. Samanlı Dağları'ndan doğan Kirazdere İzmit kentinde körfeze dökülür. Bu dere üzerindeki Kirazdere Barajı'nın yapımı 1997'de tamamlanmıştır. Gebze ilçesindeki Dilderesi'nin uzunluğu 12 km'dir. Pelitli köyünün güneyinden ve Tavşanlı mahallesinin kuzeyinden geçerek İzmit Körfezi'ne dökülür.14

Göller

Batı bölümündeki 7 km'si Kocaeli sınırları içerisinde kalan Sapanca Gölü'nün yüzölçümü 47 km²'dir. Uzuntarla, Maşukiye ve Eşme Beldelerine sınırdır. İzmit kentine su sağlayan Kirazdere Barajı'nın ardında yer alan yapay göl ise 1,74 km²'lik bir alanı kaplar. Bir başka yapay göl de Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından kentin su ihtiyacını karşılamak için yaptırılan barajın ardında su toplanması sonucu oluşan Yuvacık Baraj Gölü'dür.15

İklim

Körfez kıyılarıyla Karadeniz kıyısında ılıman, dağlık kesimlerde daha sert bir iklim hüküm sürer. Kocaeli ikliminin, Akdeniz iklimi ile Karadeniz iklimi arasında bir geçiş oluşturduğu söylenebilir. İl merkezinde yazlar sıcak ve az yağışlı, kışlar yağışlı, zaman zaman karlı ve soğuk geçer. Karlı günler sayısı ortalama 12 gündür. Kocaeli'nin Karadeniz'e bakan kıyıları ile İzmit Körfezi'ne bakan kıyılarının iklimi arasında bazı farklılıklar göze çarpar. Yazın körfez kıyılarında bazen bunaltıcı sıcaklar yaşanırken Karadeniz kıyıları daha serindir. İl merkezinde ölçülen en yüksek hava sıcaklığı 44,1 °C (13 Temmuz 2000), en düşük hava sıcaklığı -8,3 °C (23 Şubat 1985), yıllık ortalama sıcaklık ise 14,8 °C'dir. Karadeniz kıyısında yıllık ortalama yağış miktarı 1.000 mm'yi aşar. Bu miktarı güneye doğru gidildikçe azalır, İzmit'te 800 mm'nin de altına düşer (784,6 mm). Samanlı Dağları'nın körfeze bakan yamaçlarında iklim Karadeniz kıyılarına benzer. Yağış miktarı da bu kesimde farklıdır. Rüzgârlar kışın kuzey ve kuzeydoğudan, yazları ise kuzeydoğudan eser.16

Bitki örtüsü

Kocaeli'nde bitki örtüsü, genelde Marmara Bölgesinin özelliğini taşımakla birlikte, kıyısıyla dağlık alanlar arasında önemli farklılıklar görülür. Ayrıca kuzeyden güneye doğru gidildikçe Karadeniz kıyısına özgü bitki topluluklarının yerini Akdeniz bitkileri almaya başlar. Samanlı Dağları ile Karadeniz kıyısı ardındaki alanlar sık ve nemcil ormanlarla kaplıdır. Bu ormanlar daha çok kayından oluşur; bazı kesimlerde kayına gürgen, kestane ve meşe de karışır. Samanlı Dağları'nın yüksek kesimleri iğne yapraklılarla örtülüdür. İzmit Körfezi'nin kuzey ve doğusunda Akdeniz iklimine özgü makilere rastlanır. Eskiden körfezin kuzey kıyılarında yaygın olan zeytinlikler kent ve sanayi alanı elde edilmesi amacıyla yok edilmiş durumdadır. Tahrip edilen ormanlık alanlar step bitkileri ve yalancı makilerle kaplıdır.17

Nüfus

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 4 Şubat 2022 verileri18)

Kocaeli il nüfusu: 2**.033.441** (2021 sonu). İlin yüzölçümü 3.397  km<sup>2</sup>'dir. İlde  km<sup>2</sup>'ye 599 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 9.545 kişi ile Darıca’dır)

İlde yıllık nüfus artış oranı %1,81 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Kartepe (%4,32)- Karamürsel (% 0,90). Bütün ilçelerde nüfus artmıştır.

04 Şubat 2022 TÜİK verilerine göre 12 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 472 mahalle bulunmaktadır.

2021 yılı sonunda Kocaeli ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe
Başiskele
Çayırova
Darıca
Derince
Dilovası
Gebze
Gölcük
İzmit
Kandıra
Karamürsel
Kartepe
Körfez
Kocaeli

Ekonomi

Kocaeli ili, 2018 yılı verisine göre gayri safi yurt içi hasıla bakımından ₺150,1 milyar ile ülkenin dördüncü büyük ilidir.19 Kişi başına düşen gelirde ise ₺79.254 ile ilk sırada yer almaktadır.20 Kocaeli'nin GSYİH'a yaptığı katkının yüzde 69.9'u sanayi sektöründedir. İlde Kocaeli Sanayi Odası'na bağlı yaklaşık 1300 sanayi kuruluşu vardır ve bu sanayi kuruluşları genelde Gebze, İzmit ve Körfez ilçelerinde toplanmıştır. TÜPRAŞ, Hyundai Assan, Ford Otosan, Honda, Anadolu Isuzu, Pirelli, Goodyear, Pakmaya, Aygaz, Milangaz, Petrol Ofisi, Kordsa, Çelikkord, Nuh Çimento, Marshall, Polisan, ÇBS, Mannesman Boru gibi önemli markaların fabrikaları il sınırları içinde bulunmaktadır. İldeki sanayi faaliyetleri arasında kimya sanayi yüzde 28 ile birinci sıradadır. Türkiye'de tüketilen toplam elektriğin yüzde 10'u Kocaeli'de üretilmektedir. Kocaeli'de 100 aşkın yabancı sermayeli sanayi kuruluşu vardır. Bu kuruluşlar ülkeye göre sıralandığında Almanya birinci sırada yer almaktadır. İlde 7'si faal olmak üzere 12 organize sanayi bölgesi vardır.21

İhracat liginde İstanbul ve Bursa'nın ardından üçüncü sırada yer alan Kocaeli, 2020 yılında 184 ülkeye toplam 12,2 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdi. Birleşik Krallık şehrin en büyük ihracat pazarı olurken otomotiv endüstrisi ve makine endüstrisi gibi sektörler listenin başlarında yer aldı.2223

Spor

2018-2019 Sezonu sonunda, futbolda Darıca Gençlerbirliği 3. lige düşmüştür.

  1. Lig takımları Körfezspor ve Gebzespor da BAL 'a düşmüştür. Kocaelispor ve Gölcükspor 3. ligde kalmıştır. BAL’da Belediye Derincespor 3. lige çıkmış, Büyük Derbentspor ise küme düşmüştür. Kadın futbol 2. Lig takımı Kocaeli Bayan Futbol 1. Lige yükselmiştir.

Süper liglerdeki tek takım, Basketbol Kadınlar Süper Ligi'ndeki İzmit Belediyespor 9. olmuştur.

Voleybolda erkekler 2. Liginde Kartepe Belediyespor, play–offda lig 5.si olurken, kadınlar 2. Ligde İzmit DSİ Spor küme düşmüştür.

2018-19 Sezonu sonunda Kocaeli'den bütün liglere katılan 19 takımdan 5'i küme düşmüş, 2'si bir üst lige yükselmiştir.

Ziraat Türkiye Kupası 'nda en önemli başarıyı 5.tura kadar yükselen Darıca Gençlerbirliği göstermiş, bu turda Antalyaspor' a elenmiştir.

Kocaeli'nin en önemli stadyumları: Kocaeli Stadyumu (33.000), Gebze Alaettin Kurt Stadyumu (26.000)dur. 16.500 kişilik İsmetpaşa Stadyumu yıkılmıştır.

Kocaeli'nin en önemli spor salonları: Kocaeli Atatürk Spor Salonu (2.500) ve Şehit Polis R.Topaloğlu Spor Salonu (5.000)'dur.

Diğer önemli spor tesisleri: Gebze Olimpik Kapalı Yüzme Havuzu (750), Kocaeli B.B. Olimpik Buz Sporları Salonu (3.600), Kocaeli Kartepe Hipodromu (500), Kartepe Kayak Merkezi.

Yönetim

Kocaeli'nin on iki ilçesi bulunmaktadır. Bu ilçeler Başiskele, Gölcük, Karamürsel, Kandıra, Kartepe, İzmit, Derince, Körfez, Dilovası, Gebze, Çayırova, Darıca'dır. Bu ilçelerde toplam 472 mahalle bulunmaktadır.

Merkezi Yönetim

Büyükşehir illerinde Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur.

Kocaeli, bir ‘büyükşehir’dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır.

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisine devretmiş ve kaldırılmıştır.

Kocaeli Valisi 1967-Eskişehir doğumlu Seddar Yavuz, 9.06.2020/274 sayılı kararla Ordu Valisi iken atanmıştır.24

Vali ve Kaymakamlara ait bilgiler Kocaeli'nin ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.

Yerel yönetim

Büyükşehir Belediyelerinde Yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.

Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.2526 Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.

Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur.(5216 saylı kanun 16.madde)

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisine devretmiş ve kaldırılmıştır.

Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanı, 1969-Derince doğumlu Tahir Büyükakın (AK PARTİ), 31 Mart 2019 seçimlerinde %55,59 oy oranıyla seçilmiştir27

İlçe belediyeleri, 2019 Türkiye yerel seçimlerine göre, İzmit dışında AK PARTİ'li belediye başkanları tarafından yönetilmektedir. İzmit'in belediye başkanı CHP'lidir28

Kocaeli Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 81’dir (Büyükşehir Belediye Başkanı, 12 ilçe belediye başkanı ve 68 üye) Bunların 58’i AK PARTİ, 14'ü CHP, 3’ü, MHP, 4'ü İYİ P., 2'si SAADET P.'dir.29

Eğitim

İlde 597 okul öncesi, 328 ilkokul, 310 ortaokul, 114'ü genel 98'i meslek ve teknik toplam 212 lise bulunmaktadır.30 Bunun yanı sıra Kocaeli Üniversitesi, Gebze Teknik Üniversitesi ve Kocaeli Sağlık ve Teknoloji Üniversitesi'ne de ev sahipliği yapmaktadır.

Medya

SEKA Postası

1956'da SEKA tarafından hazırlanan SEKA Postası adlı gazete yayına başlamış ve 26 yıl kesintisiz yayımlanmıştır. Genel Müdür Enver Atafırat'ın izin ve desteğiyle yayın hayatına başlayan ve her ayın 1 ve 15'inde olmak üzere ayda iki kez yayınlanmakta olan SEKA Postası'nın genel yayın yönetmenliğini Cevdet Yakup Baykal ve Naci Girginsoy üstlenmiştir. Gazete, 21 Haziran 1956 - 1 Ocak 1982 tarihleri arasında 517 sayı çıkarmıştır.

Selüloz Matbaası'nda basılan SEKA Postası, başlangıçta işletmeden haberler vermek amacıyla çıkarılıyordu. Üretim raporları, kanunlar, yönetmelikler, kalkınma planları, çalışanların sorunları, toplu iş sözleşmeleri, hizmet içi kurslar gibi konuları ele alıyordu. Ancak zamanla sosyal, kültürel konulara da ağırlık verilmeye başlandı. SEKA Postası sayfaslarında İzmit’te her türlü kültürel-sanatsal etkinliğe, makale, denemen, şiir, karikatür, röportajlara yer verildi. Kentteki her türlü imar faaliyetleriyle yapısal farklılaşmaları da yansıtan SEKA Postası, yayın hayatı boyunca Kocaeli’nin tanıklığını yaptı, kent kültürünün kaydını tutarak bir hafıza görevi üstlendi.

Kocaeli Büyükşehir Belediyesi kent tarihi ve tanıtımı dairesi başkanlığı bünyesinde bulunan SEKA Dokümantasyon merkezinde SEKA Postası'nın tüm sayıları eksiksiz bir şekilde muhafaza edilmektedir; araştırmacıların incelemesine açıktır.31

Altyapı

İstanbul ile İzmir'i birbirine bağlayan Otoyol 5 projesi, Gebze'den başlamaktadır. İzmit Körfezi'nin iki yakası arasında Osman Gazi Köprüsü bulunmaktadır. İstanbul ile Kocaeli arasında Marmaray trenleri hizmet vermektedir. Kocaeli ilinin merkezi İzmit'in İstanbul'a uzaklığı 85 km'dir. İl genelinde 5 kamu limanı ve 35 özel iskele vardır.32

Şehrin hava ulaşımı, 1999 yılında açılması planlanan fakat 17 Ağustos Gölcük Depreminden dolayı 16 yıl sonra 2015 yılında gecikmeli açılmıştır. Günümüzde Cengiz Topel Havalimanı'ndan Kocaeli–Trabzon uçak seferi yapılmaktadır.

Şehir ulaşımında Büyükşehir Belediyesine ait otobüsler ile özel halk otobüsleri, Gebze–Harem dolmuşları ve taksiler kullanılmaktadır. İzmit ilçesinde Akçaray adlı tramvay Plajyolu–Otogar arasında hizmet vermektedir. Gebze ve Darıca ilçeleri arasında metro hattı inşaatı sürmektedir.

Kardeş şehirler

33

Konum

Konum Bilgileri
İlçe
Başiskele
Çayırova
Darıca
Derince
Dilovası
Gebze
Gölcük
İzmit
Kandıra
Karamürsel
Kartepe
Körfez
KOCAELİ
*Metropol İlçelerin merkeze uzaklıkları, kaymakamlık ile valilik arasındaki uzaklıktır.

Kaynakça

Dış bağlantılar

Orijinal kaynak: kocaeli. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

  1. Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz'in Etnik ve Siyasi Tarihi. Nika Yayınları. Ankara, 2016. 3. Baskı s. 207

Kategoriler