kâğıt ne demek?

Kâğıt, çoğunlukla yazma işlemlerinde kullanılan, üzerine baskı ya da çizim yapılabilen veya ambalaj amacıyla kullanılan ince malzemedir. Kâğıdın eş anlamlısı çönge sözcüğüdür.¹² Genellikle nemli ağaç lifleri veya otların bezlerinden elde edilen selüloz hamurunun preslenmesinin ardından esnek levhalar içinde kurutulması sonucunda elde edilir.

Kâğıt çok fazla kullanım alanına sahip olan, çok yönlü bir malzemedir. En çok üzerine yazı yazılması veya baskı amacıyla kullanımı yaygın olsa da, endüstriyel ve inşaat sektöründe gerçekleştirilen işlemlerde, pek çok alanda temizlik ve paketleme malzemesi olarak, hatta özellikle bazı Asya kültürlerinde yiyecek katkı maddesi olarak kullanım bulmuştur. Kâğıt özellikle yazı amacıyla kullanıldığından dolayı, belge ve doküman anlamında da kullanılır. Ayrıca borsada işlem gören tahvil veya hisse senedi gibi mali değeri olan malzeme de kâğıt olarak adlandırılır. Bunların yanı sıra kâğıt kelimesi, kâğıt parayı tanımlamak için de kullanılır.³ Farsça kökenli olan kelime, Türkiye Türkçesi Ağızlarında çeşitli şekillerde telaffuz edilir. Örneğin; Rize ilinde k'aad, Ordu İli ve Yöresinde kaat, Güney-Batı Anadolu grubunda kayıt gibi.⁴

Kâğıt ve kâğıt hamurunun yapım sürecinde; kâğıdın arkeolojik olarak ilk defa parçaları Çin'de bulunmuş ve bu parçaların MÖ 2. yüzyıla ait olduğu tespit edilmiştir. Bu dönemde Çin Han hanedanlığında bulunan mahkemelerde görevli Cai Lun (Eski Mısır'da kullanılan papirüs'ten farklı olarak) kâğıt ve kâğıt yapımının mucididir.⁵⁶

2009 yılı verileri doğrultusunda, dünyadaki kâğıt ve karton üretimi yaklaşık olarak 370,7 milyon ton civarındadır. Günümüzde modern kâğıt hamuru ve kâğıt endüstrisinde küresel olarak Çin ve hemen ardından ABD en büyük üreticilerdir. Çin dünya kâğıt ve karton üretiminin %24'ünü yapmaktadır. Türkiye ise yıllık 2,5 milyon ton kâğıt ve karton üretimiyle 25. sırada bulunmaktadır.⁷⁸

Tarihçe

Çin'de MÖ 2. yüzyıla ait, bugünkü modern kâğıdın temsilcisi olarak sayılabilen eski arkeolojik parçalar bulunmuştur. Kâğıdın yapım süreci, Çinli Cai Lun'a atfedilir.⁹ Kâğıda etkili bir alternatif ise ipektir ve Altınçağda Çin büyük miktarda ipek ihracatı yapan bir ülke konumundaydı.

13. yüzyıl Orta Çağ'da kâğıt Çin'den Orta Doğu ve Avrupa'ya yayıldı ve burada suyla çalışan ilk kâğıt fabrikaları inşa edildi.¹⁰ 19. yüzyılda sanayi üretimine geçilmesiyle birlikte maliyet düştü. Kâğıt önemli oranda kitlesel bilgi alışverişine katkılarda bulundu. 1844 yılında, Kanadalı mucit Charles Fenerty ve Alman FG Keller bağımsız ağaç liflerinin hamurlaştırılması sürecini geliştirdi.¹¹

Etimoloji

Türkçe "kâğıt" kelimesi Farsça kökenli olmasına rağmen,¹² etimolojik olarak İngilizce "Paper" kelimesi, Latince *"Papirüs"*ten türetilmiştir. Papirüs ise bir bitki ve Yunanca adı Cyperus papyrus olan πάπυρος'tan (papuros) gelir.¹³¹⁴ Papirüs, Orta Doğu ve Avrupa'ya kâğıdın gelmesinden önce, yazmak için eski Mısır ve diğer Akdeniz kültürlerinde kullanılan Cyperus papyrus bitkisinin liflerinden üretilen kalın ve kâğıt benzeri bir malzemedir.¹⁵ Kâğıt etimolojik olarak papirüsten türetilmesine rağmen, ikisinin üretimi birbirinden çok farklıdır ve günümüz modern kâğıdının gelişimi ile papirüsün gelişimi birbirinden ayrıdır.¹⁶

Kâğıdın yapımı

Kabukları soyulduktan sonra suyun içerisinde çeşitli kimyasallar ile birlikte seyreltilen ağaç, birbirine geçmiş hâlde olan hamurlaştırılmış bitki lifleri (fiberler) hâline getirilir. Artık hamur hâline gelmiş ham madde, ağacın lignin denilen ve lifleri bir arada tutan maddeden arınmıştır. Buradan bir karıştırıcıya gönderilen hamura, kalitesine uygun olarak Çin kireci benzeri beyazlaştırıcı malzemeler veya renklendirme için çeşitli kimyasallar, suya dayanıklı olması isteniliyorsa bunun için çeşitli maddeler katılarak karıştırılır ve lifler pürüzsüz hamur hâline getirilmiş olur. Bu aşamalar açma, temizleme, dövme, parçalama, öğütme ve katkı maddeleri ilavesi adını alır.

Hamurun sudan arındırılması işlemleri ise tel örgü şeklinde yürüyen bir bandın üzerinde yapılır. İşlemin hızlandırılması için presleme ve kurutma işlemleri de bu aşamada gerçekleşir. Silindirlere giren hamur sürekli sıkıştırıldıkça düzleşir ve sudan daha fazla arınır. Biraz daha kurutma işleminin ardından, kâğıt hâlini alan pürüzlerinin giderilmesi işleminden geçer. Elde edilen kâğıt istenilen boyutlarda kesme işlemi aşamasına gelmiştir.¹⁷¹⁸¹⁹

Kullanım alanları

Kâğıt kullanım alanına bağlı olarak oldukça fazla geniş bir yelpazede imal edilebilir.²⁰

• Değerli kâğıtlar; Banknot (Kâğıt para), Çek, Güvenlik amaçlı Güvenlik kâğıdı, Fiş, Bilet
• Bilgi depolama için; Kitap, Defter, Dergi, Gazete, Sanat, Fanzin, Mektup
• Kişisel kullanım; Günlük, karalama kâğıdı, not defterleri vb.
• İletişim; bireylerin veya grupların haberleşmesi amacıyla.
• Ambalaj; Oluklu mukavva kutu, Kese Kâğıdı, Zarf, Duvar Kâğıdı
• Temizlik: Tuvalet kâğıdı, Mendil, Kâğıt havlu, Kâğıt mendil, Kedi kumu
• İnşaat ve yapım; Kartonpiyer, Origami, Kâğıt uçak, Kâğıt Telkari, Kâğıt petek, Kompozit malzemeler, Kâğıt mühendisliği, İnşaat kâğıdı ve Kâğıt giyim
• Diğer kullanımları; Zımpara kâğıdı, Kurutma kâğıdı, Turnusol, Evrensel gösterge, Kâğıt kromatografisi, Elektrik izolasyon kâğıtları, Filtre kâğıdı, İskambil kâğıdı

Ayrıca bakınız

• SEKA

Kaynakça

Dış bağlantılar

• Türkiye Selüloz ve Kâğıt Sanayii Vakfı
• Türkiye Selüloz Kâğıt ve Mamülleri İşçileri Sendikası
• TAPPI Selüloz ve Kâğıt Sanayi Teknik Derneği

Orijinal kaynak: kâğıt. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. PAÜ İngilizce Sözlük ↩

2. Eş ve Yakın Anlamlı Kelimeler Sözlüğü ↩

3. ↩
4. ↩
5. ↩
6. ↩
7. ↩
8. ↩
9. ↩
10. ↩

11. Burger, Peter . Charles Fenerty and his Paper Invention. Toronto: Peter Burger,

    2007. ISBN 978-0-9783318-1-8 pp.25-30
    ↩
12. ↩

13. πάπυρος , Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, Perseus ↩

14. Oxford Dictionaries'ta papyrus ↩

15. ↩
16. ↩
17. ↩
18. ↩
19. ↩
20. ↩

Kategoriler