işrakilik ne demek?

İşrakilik, İslam felsefesi içinde önemli bir akımdır ve "Aydınlanma Felsefesi" olarak da bilinir. Şeyh Sühreverdi tarafından 12. yüzyılda kurulan bu felsefi yaklaşım, akıl yürütme ve mantığın yanı sıra sezgi ve içsel tecrübeye de büyük önem verir. İşrakilik, varlığın kaynağını Nur (Işık) kavramı üzerinden açıklar ve evreni bir ışık hiyerarşisi olarak görür.

Temel İlkeleri:

• Nur (Işık) Felsefesi: İşrakiliğin temelinde Nur (Işık) kavramı yer alır. Varlık, nurun farklı derecelerde tezahür etmesiyle oluşur. En üstte "Nur'ul-Envar" (Nurların Nuru) bulunur ki bu, Tanrı'yı temsil eder. Diğer varlıklar ise bu nurdan farklı derecelerde pay alarak var olurlar.
• Sezgi ve İçsel Tecrübe: İşrakilik, bilgiye ulaşmada aklın yanı sıra sezgi ve içsel tecrübeye de büyük önem verir. Kalbin arınması ve ruhsal bir gelişim yoluyla hakikate ulaşmak mümkündür. Bu nedenle, sufi gelenekleriyle de yakın bir ilişki içindedir.
• Akıl ve Mantık: İşrakilik, aklı tamamen reddetmez, ancak onu tek bilgi kaynağı olarak görmez. Akıl, sezgi ve içsel tecrübeyle birlikte kullanıldığında hakikate ulaşmada yardımcı olabilir.
• Eflatuncu (Platonik) Etkiler: İşrakilik, Eflatun'un idealar teorisinden etkilenmiştir. Maddi dünyanın, ideaların bir yansıması olduğu düşüncesi, işrakilikte de kendini gösterir.
• Zerdüştlük ve Hermetizm: İşrakilikte, Zerdüştlük ve Hermetizm gibi antik inanç ve felsefi geleneklerin de izleri bulunur. Işık ve karanlık arasındaki mücadele, Zerdüştlükten alınmış bir motiftir.

Önemli Kavramlar:

• Nur'ul-Envar: Nurların Nuru, yani Tanrı.
• İşrak: Aydınlanma, içsel bir aydınlanma yoluyla hakikate ulaşma.
• Huzuri Bilgi: Vasıtasız, doğrudan bilgi. Sezgi ve içsel tecrübeyle elde edilen bilgi.
• Meşşai Felsefe: Aristotelesçi felsefe. İşrakilik, Meşşai felsefeye bir alternatif olarak ortaya çıkmıştır.

Etkileri:

İşrakilik, İslam dünyasında önemli bir felsefi akım olmuş ve özellikle tasavvuf üzerinde derin etkiler bırakmıştır. Molla Sadra gibi sonraki dönem filozofları, işrakilikten etkilenmişlerdir.