istihsân ne demek?

İstihsân, İslâm hukukunda bir delil olarak kabul edilen, bir meselede kıyasın gerektirdiği hükümden, daha güçlü bir delil veya maslahat (kamu yararı) nedeniyle vazgeçerek, o mesele hakkında farklı bir hüküm vermektir. Bir nevi "hukuki tercih" veya "iyilik üzere tercih" anlamına gelir.

İstihsânın temelinde, adaletin ve kolaylığın sağlanması düşüncesi yatar. Bazen kıyas yoluyla ulaşılan sonuç, hakkaniyet ve adalete aykırı düşebilir veya toplumun ihtiyaçlarını karşılamakta yetersiz kalabilir. Bu gibi durumlarda müctehid, daha uygun ve faydalı bir hüküm belirlemek için istihsân yoluna başvurur.

İstihsânın farklı türleri bulunmaktadır:

• Kıyası Terk İstihsânı: Genel kıyasın gerektirdiği hükmün, daha güçlü bir delil (örf, adet, maslahat gibi) nedeniyle terk edilmesidir.
• Zaruret İstihsânı: Zaruret durumlarında, genel hükümlerin uygulanmasının mümkün olmadığı veya büyük zorluklara yol açtığı hallerde, zarureti gidermek amacıyla yapılan istihsândır.
• Maslahat İstihsânı: Toplumun yararını gözeterek, kıyasın gerektirdiği hükümden vazgeçilmesidir.
• Örf İstihsânı: Bir toplumda yerleşmiş olan örf ve adetlerin, genel hükümlerle çelişmesi durumunda, örfün dikkate alınarak hüküm verilmesidir.

İstihsân, İslâm hukukunda tartışmalı bir delil olarak kabul edilir. Hanefî mezhebi başta olmak üzere bazı mezhepler tarafından kabul edilirken, diğer bazı mezhepler tarafından reddedilir veya sınırlandırılır.

Önemli Kavramlar:

• Kıyas
• Maslahat
• Örf
• Adalet
• Zaruret

Kategoriler