isim-fiil ne demek?

İsimden yüklem yapan ek-fiillerle karıştırılmamalıdır.

İsim-fiil, mastar¹² veya eylemlik³, fiillerin cümlede isim görevinde kullanılan hâli. Türkçedeki üç fiilimsi grubundan biridir. Fiil kök veya gövdelerine -me, -mek veya -iş⁴⁵ mastar eklerinin getirilmesiyle oluşturulur. Bu eklerde ses uyumlarına göre gerekli değişiklikler yapılır.

Kardeşim okumayı öğrendi.
Bu bakışından hoşlanmadım.
Yarın okula gitmek istemiyorum.

İsim-fiil eki -me ile olumsuzluk eki -me ile karıştırılmamalıdır:

Sabahları koşmayı severim. (isim-fiil)
Çocuklar, koridorlarda koşmayın! (emir kipinde fiil. "-ma" olumsuzluk ekidir.)

Ancak olumsuzluk ekinin ardından isim-fiil eki gelebilir:

Yarın sizinle gelmemeyi tercih ederim. (ilk -me olumsuzluk eki, ikincisi isim-fiil eki)

"dokuma", "görüş", "dondurma", "sarma" gibi bazı sözcükler fiil kökenli olmakla birlikte kalıcı olarak isme dönüşmüşlerdir. Ancak cümlede fiil anlamlarını yitirmeden kullanılırlarsa mastar görevindedirler.

En sevdiğim yemek zeytinyağlı sarmadır. (isim)
Çocuk alçalan uçurtmanın ipini çabucak sarmaya çalışıyordu. (isim-fiil)
Kasabamızda yeni bir dokuma atölyesi açıldı. (isim)
Yıpranmış elleriyle dokumaya devam eden yaşlı kadın, gençlere taş çıkartıyordu. (isim-fiil)

Mastar eklerinde ses uyumu

Mastar eklerinden "-me" ve "-mek"in ikişer şekli bulunur ve büyük ünlü uyumuna uyacak şekilde fiillere eklenir:

ekten önceki hecede bulunan harf	ek	örnekler
e, i, ö, ü (ince)	-me, -mek	gelme, içmek, ölmek, süzme
a, ı, o, u (kalın)	-ma, -mak	almak, ısınma, olma, duymak

"a" ve "e" ile yazılan ekler her hâlükârda küçük ünlü uyumuna uyduklarından kontrol edilmelerine gerek yoktur.

"-iş" ekinin ise dört şekli bulunur ve bunlar hem büyük hem de küçük ünlü uyumuna uyacak şekilde fiillere eklenir:

ekten önceki hecede bulunan harf	ek	örnekler
e, i (ince-düz)	-iş	geliş, gidiş
a, ı (kalın-düz)	-ış	bakış, çıkış
ö, ü (ince-yuvarlak)	-üş	öpüş, düşüş
o, u (kalın-yuvarlak)	-uş	oluş, duyuş