ibiş ne demek?

İbiş, Türk Tulûat tiyatrosunda ana roldeki komik uşak tiplemesi. Yüzü ve davranışları komiktir, saf bir yapısı vardır. Argoda ise alık, aptal, salak, şapşal ve çirkin anlamı dışında komik tavırlı kişi anlamına gelir.¹ Türk tiyatro dünyasında ilk olarak giyim ve davranış ekseninde Abdürrezzak Abdi Efendi tarafından kişileştirildi. Oyunlarda olayları çözüme bağlayıcı ve yanlış anlaşılma temelli bir işlevi vardır. Halktan bir isimdir, kimi zaman kurnaz kimi zaman da saf bir tipe sahiptir. Giyim olarak ise basmadan bol paçalı bir şalvar ve kalıbı olmayan bir fesi tercih eder. Elinde uzun saplı bir tavan süpürgesi bulunur. İbiş tiplemesinde Kel Hasan Efendi önden bir gaz tenekesi fırlatılıp sesli bir şekilde seyirci önüne çıkma ögesini de ekledi. İbiş tiplemesini en iyi canlandıran sanatçıların başında ise Naşit Özcan gelmektedir.²

Batı komedisindeki efendi-uşak ikilisi Tulûat tiyatrosunda oldukça tutmuş ve "uşak" tiplemesi Türkleştirilerek İbiş tiplemesi yaratılmıştır.³ İbiş, varlıklı İhtiyar ile beraber Karagöz’deki Karagöz ve Hacivat ve orta oyunundaki Kavuklu ve Pişekâr gibi iki birincil kişiden biridir. Efendisine bağlı olduğu için sadıktır, aynı zamanda hazırcevap özellikte ve kaba dillidir. Tür olarak ise “grand comique”tir.⁴ Günümüzde sadece argo olarak bilinse bile tiyatro açısından uzun yıllar halkın hafızalarında yer edinmiştir.⁵