efkâri ne demek?

Efkâri

Efkâri, Türk edebiyatında özellikle Tasavvuf düşüncesiyle yoğrulmuş, derin anlamlar içeren, düşündürücü ve öğretici nitelikteki şiirler için kullanılan bir terimdir. Efkâr, kelime anlamı olarak fikirler, düşünceler demektir. Efkâri şiirler, okuyucuyu derin düşüncelere sevk etmeyi, varoluşsal sorgulamalar yapmaya yönlendirmeyi amaçlar.

Kökeni ve Anlamı

Efkâri kelimesi, Arapça "fikr" (düşünce) kelimesinin çoğulu olan "efkâr"dan türetilmiştir. Bu kelime, Türkçede hem düşünce hem de fikir anlamında kullanılmaktadır. Efkâri şiirler, genellikle Divan Edebiyatı geleneği içerisinde yer alır ve bu edebiyatın temel unsurlarını barındırır.

Özellikleri

Efkâri şiirlerin belirgin özellikleri şunlardır:

• Derin Anlamlar: Efkâri şiirler, yüzeysel bir okumayla anlaşılamayacak derin anlamlar içerir. Semboller, metaforlar ve alegoriler sıkça kullanılır.
• Tasavvufi Temalar: Çoğu efkâri şiir, Vahdet-i Vücud, aşk-ı ilahi, fenafillah, Bekâbillah gibi tasavvufi kavramları işler.
• Didaktik Amaç: Efkâri şiirler, okuyucuyu eğitmek, bilgilendirmek ve ahlaki değerleri aşılamak gibi didaktik bir amaca hizmet eder.
• Öğretici Üslup: Şiirlerde genellikle nasihatler, öğütler ve hikmetli sözler yer alır.
• Düşündürücü Nitelik: Efkâri şiirler, okuyucuyu varoluş, ölüm, hayatın anlamı gibi temel konular üzerine düşünmeye sevk eder.
• Sembolizm: Efkâri şiirlerde semboller önemli bir yer tutar. Örneğin, şarap (aşk-ı ilahi), meyhane (tekke), saki (mürşit) gibi semboller sıklıkla kullanılır.

Temsilcileri

Efkâri şiir türünde eserler veren önemli şairler şunlardır:

• Mevlana Celaleddin Rumi: Özellikle Mesnevi adlı eseri, tasavvufi düşünceleri ve efkâri nitelikteki öğütleri içerir.
• Yunus Emre: Halkın anlayabileceği sade bir dille yazdığı şiirlerle, tasavvufi aşkı ve insan sevgisini işlemiştir. Şiirleri, derin anlamlar ve hikmetli sözler içerir.
• Hacı Bektaş Veli: Bektaşiliğin kurucusu olarak kabul edilen Hacı Bektaş Veli'nin eserleri, ahlaki öğütler ve tasavvufi düşüncelerle doludur.
• Niyazi Mısri: Derin tasavvufi bilgisiyle tanınan Niyazi Mısri, şiirlerinde vahdet-i vücud felsefesini işlemiştir.
• Eşrefoğlu Rumi: Hem şair hem de mutasavvıf olan Eşrefoğlu Rumi, eserlerinde aşk-ı ilahi ve insanın manevi yolculuğunu anlatmıştır.

Edebiyattaki Yeri ve Önemi

Efkâri şiirler, Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Bu tür şiirler, okuyucuyu düşünmeye sevk ederek, manevi gelişimine katkıda bulunur. Ayrıca, tasavvufi düşüncelerin yayılmasına ve anlaşılmasına yardımcı olur. Efkâri şiirler, günümüzde de okunmaya ve incelenmeye devam etmektedir. Bu şiirler, edebiyatseverlere derin anlamlar sunarken, aynı zamanda Türk-İslam kültürünün önemli bir parçasını oluşturur.

Örnek Bir Efkâri Şiir

Aşağıda Yunus Emre'nin bir şiiri, efkâri şiir türüne örnek olarak verilebilir:

“Ben gelmedim dava için, Benim işim sevi için. Dostun evi gönüllerdir, Gönüller yapmağa geldim.”

Bu dörtlük, Yunus Emre'nin temel felsefesini yansıtmaktadır. Dava gütmek yerine, sevgi ve hoşgörüyü yaymayı amaçladığını, dostluğun ve gönül yapmanın önemini vurgulamaktadır. Bu şiir, okuyucuyu sevgi, hoşgörü ve birlik gibi değerler üzerine düşünmeye sevk etmektedir.