Edilgenlik, bir eylemin öznesinin, eylemi gerçekleştiren değil, eylemden etkilenen konumda olduğu dilbilgisel yapıdır. Bu yapıda, eylemi yapan kişi veya şey genellikle belirtilmez veya dolaylı olarak ifade edilir.
**Edilgenliğin Temel Özellikleri:**
* **Eylemden Etkilenen Özne:** Cümledeki özne, eylemi yapan değil, eylemden etkilenen unsurdur. Örneğin, "Kitap okundu" cümlesinde, kitap okuma eyleminden etkilenen öznedir.
* **Belirsiz veya Gizli Eyleyici:** Eylemi gerçekleştiren kişi veya şey genellikle belirsizdir veya cümlede açıkça belirtilmez. Örneğin, "Ev boyandı" cümlesinde evi kimin boyadığı belirtilmemiştir. Eyleyici belirtilmek istendiğinde genellikle "tarafından" edatı kullanılır. ("Ev, ustalar tarafından boyandı.")
* **Fiil Çekimi:** Türkçede edilgen çatılı fiiller, genellikle "-il, -in" ekleri ile türetilir. ("kır-ıl-mak", "sev-in-mek")
**Edilgenliğin Kullanım Alanları:**
* **Eyleyicinin Önemsiz Olduğu Durumlar:** Eylemi yapanın kim olduğu önemli değilse veya bilinmiyorsa edilgenlik tercih edilir. ("Hırsız yakalandı.")
* **Eylemden Etkilenenin Vurgulanmak İstendiği Durumlar:** Eylemi yapan yerine, eylemden etkilenen kişi veya nesne ön plana çıkarılmak istendiğinde edilgenlik kullanılır. ("Proje tamamlandı.")
* **Resmi veya Nesnel Dil:** Bilimsel metinlerde, raporlarda veya resmi yazışmalarda nesnelliği korumak amacıyla edilgenlik sıkça kullanılır.
**Edilgenlik ile İlgili Kavramlar:**
* [Etkenlik](https://www.nedemek.page/kavramlar/etkenlik): Edilgenliğin zıttı olan durumdur.
* [Fiil%20Çatısı](https://www.nedemek.page/kavramlar/fiil%20çatısı): Fiilin özne ve nesne ile olan ilişkisini belirten dilbilgisel özelliktir. Edilgenlik de fiil çatılarından biridir.
* [Dönüşlülük](https://www.nedemek.page/kavramlar/dönüşlülük): Öznenin hem eylemi gerçekleştirdiği hem de eylemden etkilendiği fiil çatısıdır. Edilgenlikle karıştırılabilir.
Edilgenlik, dilin anlatım gücünü artıran önemli bir araçtır. Doğru kullanıldığında, ifadenin daha etkili ve amaca uygun olmasını sağlar.