Edilgen (Pasif) Fiil
Edilgen fiil, öznenin eylemi yapmadığı, eylemden etkilendiği fiil çatısıdır. Yani, eylemi gerçekleştiren belli değildir veya önemli değildir. Cümlede eylemi gerçekleştiren genellikle belirtilmez.
Temel Özellikleri:
- Özne: Eylemden etkilenen nesne veya varlıktır.
- Eylem: Eylem özne tarafından yapılmaz, özne eylemden etkilenir.
- Ekler: Türkçede edilgenlik genellikle "-ıl, -il, -ul, -ül" veya "-n, -ın, -in, -un, -ün" ekleriyle sağlanır.
- Belgisizlik: Eylemi yapan kişi veya şey çoğu zaman belirsizdir veya belirtilmez.
Örnekler:
- Kitap okundu. (Kimin okuduğu belirsiz.)
- Ev boyandı. (Eylemi yapan kişi belirtilmemiş.)
- Yemekler yendi. (Kimlerin yediği önemli değil.)
Edilgen Fiil Oluşturma:
-
"-ıl, -il, -ul, -ül" ekleri: Genellikle geçişli fiillere eklenir.
- Yap-ıl-mak
- Sev-il-mek
- Bul-un-mak
- Gör-ül-mek
-
"-n, -ın, -in, -un, -ün" ekleri: Geçişsiz veya geçişli fiillere eklenebilir.
- Kır-ıl-mak
- Sevin-mek
- Saklan-mak
- Giy-in-mek
Edilgen ve Etken Karşılaştırması:
| Özellik | Etken Fiil | Edilgen Fiil |
|---|
| Özne | Eylemi yapan kişi veya şeydir. | Eylemden etkilenen kişi veya şeydir. |
| Eylem | Özne tarafından yapılır. | Özne eylemden etkilenir. |
| Örnek | Çocuk topu attı. | Top atıldı. |
Önemli Notlar:
- Her "-ıl, -il, -ul, -ül" veya "-n, -ın, -in, -un, -ün" eki alan fiil edilgen olmayabilir. Bazı fiillerde bu ekler dönüşlülük veya işteşlik anlamı katabilir.
- Edilgen fiillerde eylemi yapanı belirtmek gerekirse, "tarafından" edatı kullanılır: "Kitap öğrenci tarafından okundu."
İlgili Kavramlar: