Duga ( Rusça "yay" veya "eğri"), füze saldırılarına karşı erken uyarı ağının bir parçası olarak kullanılan bir Sovyet ufuk ötesi radar (OTH) sistemidir. Sistem Temmuz 1976'dan Aralık 1989'a kadar çalıştı. Biri Ukrayna SSC'de (bugünkü Ukrayna ) Çernobil ve Çernihiv yakınlarında, diğeri ise Doğu Sibirya'da olmak üzere iki operasyonel Duga radarı konuşlandırıldı.
Duga sistemleri son derece güçlüydü. Bazı durumlarda 10 MW üzerindeki kısa radyo dalga bantlarında yayın yapıyordu. Herhangi bir uyarı vermeden ortaya çıkan bu yayınlar, sahip olduğu frekans dolayısıyla algılayıcılarda çıkardığı sesten ötürü radarın, Rus Ağaçkakanı olarak adlandırılmasına sebep oldu 1 . Rastgele frekans atlamaları, yasal yayınları, amatör radyo operasyonlarını, okyanus ötesi ticari havacılık iletişimlerini ve kamu hizmeti yayınlarını kesintiye uğratarak dünya çapında birçok ülkede binlerce şikayete neden oldu. Bazı durumlarda sinyaller o kadar rahatsız edici oldu ki amatör radyo ve televizyonlarda kullanılan bazı alıcılar, paraziti filtrelemek için tasarımlarına birtakım eklemeler yapmak zorunda kaldılar.2
Kaynağı bilinmeyen sinyal, Sovyet zihin kontrolü ve hava kontrolü deneyleri gibi teorilerin ortaya çıkmasına neden olan birçok spekülasyonun da kaynağıydı. Bununla birlikte, kendine özgü iletim modeli nedeniyle, birçok uzman ve amatör radyo hobicileri, ufuk ötesi bir radar sistemi olduğunu kısa sürede fark etti. NATO askeri istihbarat raporlarında; boyunda ve yüksekliğinde bir kompleks olarak anlatılmıştır.3 Amatör radyo topluluğu sistemin farkında olsa da, bu konudaki gerçekler Sovyetler Birliği'nin çöküşüne kadar kamuoyuna açıklanmadı.
Sovyetler, 1960'larda anti-balistik füze sistemlerine karşı erken uyarı sistemleri için gelişmiş bir radar üzerinde çalışıyorlardı, ancak bunların çoğu, yalnızca hızlı analiz ve önleme için yararlı olan görüş hattı sistemleriydi. Bu sistemlerin hiçbiri, fırlatmadan sonraki kısa süre içerisinde, saldırıyı incelemek ve bir yanıt vermek için zaman tanıyacak yeteneğe sahip değildi. O dönemde Sovyet erken uyarı uydu ağı da pek gelişmemişti. Bu durum, SSCB'yi ihtiyaçlarını karşılayacak gelişmiş ve devasa bir radarı geliştirmeye itti.
İlk deneysel sistem olan Duga, Ukrayna'da Mykolaiv yakınlarına inşa edildi ve yaklaşık 2500 kilometre uzaklıktaki Baykonur Cosmodrome'dan yapılan roket fırlatmalarını başarıyla tespit etti. Bunu; aynı bölgeye inşa edilen, uzak doğudan ve denizaltılardan fırlatılan füzeleri takip edebilen Duga prototipi takip etti. Bu radar sistemlerinin her ikisi de doğuya yönelikti ve oldukça düşük güçteydi, ancak kanıtlanan potansiyel ile kullanıma uygun bir sistem üzerinde çalışmalar başladı. Yeni Duga-1 sistemleri, yaklaşık ayrılmış bir verici ve alıcı kullandı.4
<div class="locmap noviewer thumb tright"> <div class="thumbinner" style="width:302px"> <div style="position:relative;width:300px;border:1px solid lightgray"> <div class="od" style="top:16.218%;left:44.614%"> <div class="id" style="left:-4px;top:-4px"> </div> <div class="pl" style="font-size:90%;width:6em;right:5px"> <div>Duga-1 alıcı
</div> </div> </div> <div class="od" style="top:12.351%;left:47.932%"> <div class="id" style="left:-4px;top:-4px"> </div> <div class="pr" style="font-size:90%;width:6em;left:5px"> <div>Duga-1 verici
</div> </div> </div> <div class="od" style="top:68.521%;left:55.833%"> <div class="id" style="left:-4px;top:-4px"> </div> <div class="pl" style="font-size:90%;width:6em;right:5px"> <div>Duga verici
</div> </div> </div> <div class="od" style="top:65.801%;left:55.725%"> <div class="id" style="left:-4px;top:-4px"> </div> <div class="pr" style="font-size:90%;width:6em;left:5px"> <div>Duga alıcı
</div> </div> </div> </div> <div class="thumbcaption"> <div class="magnify"> </div>Ukrayna'daki Duga ve Duga-1 sistemlerinin konumları
</div> </div> </div>1976'da bir anda, dünya çapında aynı anda yeni ve güçlü bir radyo sinyali algılandı ve amatör radyo operatörleri tarafından hızlı bir şekilde 'Ağaçkakan' olarak adlandırıldı. Bazı 'Ağaçkakan' vericilerindeki iletim gücünün 10 MW eşdeğeri izotropik olarak yayılan güç kadar yüksek olduğu tahmin ediliyordu.56 1976'dan önce bile, yüksek frekanslarda meydana gelen ''Ağaçkakan'' paraziti, amataör radyo operatörleri tarafından gözlemlenmişti. 1963 gibi erken bir tarihte veya daha önce bile, amatör radyo operatörleri buna "Rus Ağaçkakan" diyorlardı. Gerçek güç seviyeleri ve Rus tasarımı hakkında çok az şey biliniyor, ancak bu ilk ''Ağaçkakan'' muhtemelen Duga radar sistemlerinin öncüsüydü. O zamanlar, en azından radyo hobicileri arasında, bunun ufuk ötesi bir radar olduğu düşünülüyordu.
Hatta bu sinyaller, 60'ların sonlarında ve 70'lerin başlarında 27 MHz CB radyolarda parazit oluşturdular, örneğin Portekiz'de bazen yerel iletişimim tamamen sekteğe uğramasına yol açtı.
Nirengi amatör telsiz hobicileri ve NATO tarafından hızla sinyallerin günümüz Ukrayna sınırlarında bir yerden geldiği tespit edildi. Çeşitli kaynaklardan yapılan raporlardaki küçük farklılıklardan kaynaklanan kafa karışıklığı, sitenin çeşitli şekillerde Kiev, Minsk, Çernobil, Gomel veya Çernigiv yakınlarında olduğuna dair söylentilere yol açtı. Tüm bu raporlar aslen aynı konuşlandırmayı tanımlıyordu; verici, Çernobil'in sadece birkaç kilometre güneybatısında (Minsk'in güneyinde, Kiev'in kuzeybatısında) ve alıcı Çernobil'in yaklaşık 50 km (30 mil) kuzeydoğusunda (Çernigiv'in hemen batısında, Gomel'in güneyinde) bir yerlerdeydi. Bir zamanlar birden fazla vericinin kullanımda olduğuna dair söylentiler vardı.7
Radar sistemine Sovyetler tarafından 5Н32-Batı kodu verildi ve iki yasaklı kasabada kuruldu, Liubech-1 iki vericiyi ve Çernobil-2 alıcılarını tutuyordu.8
En eski raporlarda bile, yaklanan sinyallerin ufuk ötesi bir radarın testleri olduğundan şüpheleniliyordu 9 ve bu, Soğuk Savaş sırasında en popüler hipotez olarak kaldı. Batı yayınlarını ve denizaltı iletişimini kesmeye yönelik bir proje olduğuna dair de birkaç teori ortaya çıktı. Yayın karıştırma teorisi, Sovyetler Birliği'indeki iletişim araçlarının da Batılı olanlar ile aynı derecde etkilendiğinin ortaya çıkmasıyla, çürütüldü.
Sinyaller hakkında daha fazla bilgi elde edildikçe, radar sinyallerinin asıl amacı gitgide daha açık hale geldi. Özellikle sinyal, her atmada net bir şekilde tanınan özgün bir yapı içeriyordu ve sonunda 31 bitlik sözde rastgele ikili dizi ve 100 μs'lik bir bit genişliği 3.1 ms'lik bir dalga olarak tanımlandı.10 Doğu Rusya'da görülen, ABD'yi hedef aldığı açıkca görülen ikinci 'Ağaçkakan' kaçınılmaz bir şekilde ABD tarafından tespit edildi.
1988'de ABD Federal İletişim Komisyonu (FCC), sözkonusu Ağaçkakan sinyali üzerine bir araştırma yaptı. Araştırma, sonuç olarak periyodu 90 ms, frekans aralığı 7 ila 19 MHz aralığında ve bant genişliği0,02 ila 0,08 aralığında olan bir dalga keşfetti.
Bu parazit mücadele etmek için, amatör radyo operatörleri senkronize olarak benzer sinyaller göndererek karşılık verdiler.
1980'lerin sonlarından başlayarak, FCC çalışmalarını yayınlarken dahi sinyaller daha seyrek hale geldi ve 1989'da tamamen ortadan kayboldu. Duga sistemlerinin nihai olarak kapatılmasının nedenleri kamuya açıklanmasa da, 1980'lerin sonunda Soğuk Savaş'ın sona ermesiyle değişen stratejik dengelerin bu konuda oynadığı önemli bir rol vardı. Diğer bir faktör, 1980'lerin başında hizmete girmeye başlayan ve bu zamana kadar tam bir kompleks ağ haline gelen US-KS erken uyarı uydularının başarısıydı. Uydu sistemi anında, doğrudan ve son derece güvenli uyarılar sağlarken, radar tabanlı herhangi bir sistem sinyal karışmasına maruz kalabilirdi. Aynı zamanda ufuk ötesi radar sistemlerinin etkinliği, atmosferik koşullara da bağlıydı ve bu onları çok daha az tercih edilebilir kılıyordu.
Bazı haberlere göre, Rusya'nın Uzak Doğusundaki Komsomolsk-na-Amure tesisi Kasım 1989'da muharebe alarmı görevinden alındı ve ekipmanının bir kısmı daha sonra orijinal Duga-1 bölgesi Çernobil santrali çevresindeki Yabancılaşma Bölgesinde hurdaya çıkarıldı. Rusya ile Ukrayna arasında Mukachevo ve Sivastopol'daki aktif Dnepr erken uyarı radar sistemlerine ilişkin devam eden müzakereler sürecinde bakımları yapılmadığı için kalıcı olarak devre dışı bırakılmış gibi görünüyorlar. Anten ise hala duruyor ve kendi taşınabilir radyo ekipmanlarını kullanarak bölgeyi ziyaret eden radyo amatörleri tarafından kullanılıyor.
Orijinal Duga radarı, türünün ilk deneysel sistemiydi.1112 Ukrayna'nın güneyindeki Mykolaiv'in Karadeniz limanının dışında bir bölgeyeinşa edildi ve yaklaşık 2.500 kilometre (1500 mil) uzaklıktaki Baykonur Kozmodromu'ndan roket fırlatmalarını başarıyla tespit etti. Füzeler Arktik Okyanusu'nda Novaya Zemlya'ya doğru uçarken Duga, Uzak Doğu'dan ve Pasifik Okyanusu'ndaki denizaltılardan gerçekleştirilen fırlatmaları da takip edebiliyordu. Bu devasa radar kompleksi, bir yangında ciddi şekilde hasar görmesinden sonra 2002 yılında restore edildi. Verici ve alıcı sırasıyla şu koordinatlarda bulunur:, .
Orijinal Duga, yeni kurulan bir çift yeni düzenek ile değiştirildi: batıdaki, Duga-1 ve doğudaki, Duga-2 olmak üzere. Duga-1, Ukrayna'nın kuzeyinde, Liubech ile Çernobil arasında inşa edildi. Alıcı ve verici sırasıyla şu koordinatlarda bulunmaktadır:, . Bölge, Ekim 2013'ten beri planlanmış ziyaretlere açıktır. Çernobil ve çevresinde turlar düzenleyen operatörler, ilgili izin evraklarını temin edebilmektedir.
Doğu sistemi olan Duga-2, Habarovsk Krai'de Komsomolsk-on-Amur yakınlarında yer almaktadır. Alıcı ve verici için sırasıyla koordinatlar:, .
Ukraynalı bir grup tarafından geliştirilen bilgisayar oyunu STALKER, Çernobil Nükleer Santrali ve buradaki nükleer kazaya odaklanan bir kurguya sahip. Oyun, Duga-1 sistemi de dahil olmak üzere bölgedeki birçok gerçek yapıyı içermekte. Sistemin kendisi kurgusal Limansk-13 kentindeki STALKER: Clear Sky'da görülebiliyor. STALKER: Shadow of Chernobyl'de 'Brain Scorcher', Duga-1'in zihin kontrolü için kullanıldığı teorilerinden ilham alırken, sistemin gerçek işlevi üzerinde durmuyor.
Markiyan Kamysh'ın Duga'ya yasadışı gezilerle ilgili romanı*, Bölgeye Bir Gezinti*, eleştirmenler tarafından Ukrayna'da 2015'in en ilginç edebiyat eseri olarak nitelendirildi. Roman Fransızcaya çevrildi ( La Zone adıyla) ve Fransız yayınevi Arthaud (Groupe Flammarion) tarafından yayınlandı.
Call of Duty: Black Ops'ta "Grid" haritasında, Pripyat yakınlarında DUGA-1 sistemi yer alıyor.
Justin Scott'ın The Shipkiller romanında 'Rus Ağaçkakanı' yer alıyor .
Çernobil'deki Duga radarı, Chad Gracia'nın 2015 yapımı belgesel filmi The Russian Woodpecker'ın odak noktasıydı. Film, Duga'nın komutanı Vladimir Musiets'in yanı sıra, Komutan Yardımcısı, Veri Merkezi Başkanı ve radarın inşası ve çalıştırılmasıyla ilgilenen diğer persolelerle yapılan röportajları da içeriyor. Çok sayıda ödül kazanan belgeselde, sistemin drone ile ve elle çekilenvideo görüntülerinin yanı sıra görüntü yönetmeni Artem Ryzhykov'un zirveye tırmanışı da yer alıyor. Film ayrıca Çernobil felaketinin radar tasarımındaki hataları örtbas etmek için tasarlandığına dair bir komplo teorisi destekleme amacı taşıyor.13
Duga radarı, ana şehri çevreleyen dev bir duvar ve çit olarak kullanıldığı Uyumsuz serisinin filmlerinde de yer alıyor. Geniş çekimlerde, yapısı, üst yapının CGI görüntülerini oluşturmak için kullanıldı ve birkaç yakın çekim sahnesi doğrudan sistemin bulunduğu yerde çekildi.
Bir Duga radarı, kurgusal bir Rus Askeri üssünü tasvir eden bir haritada bulunmak üzere, 2017 yapımı Player Unknown's Battlegrounds oyununda yer alıyor.
Duga radarının, 1950-60'larda zihin kontrol deneylerinde kullanıldığı teorisine sahip bir gerilim / bulmaca oyunu olan Proze: Enlightenment adlı sanal gerçeklik oyununda yoğun bir şekilde yer alıyor. Oyun aslında oyuncunun bir bakım asansöründeki pilonlardan birinde yükselmesiyle başlar.14
Bir bilimkurgu hayatta kalma ve korku olan ve 2019 yılında erken erişime açılan Chernobylite'de bir Duga radarı yer alıyor.15
Headrick, James M., Ch. 24: "HF over-the-horizon radar," in: Radar Handbook, 2nd ed., Merrill I. Skolnik, ed. [New York: McGraw-Hill, 1990].
Kosolov, A. A., ed. Over-the-Horizon Radar (translated by W. F. Barton) [ Norton, Mass.: Artech House, 1987].
Orijinal kaynak: duga. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
David L. Wilson (Summer 1985). "The "Russian" (sic) Woodpecker... A Closer Look". Monitoring Times. Retrieved 2019-04-08. ↩
J.P. Martinez (April 1982). "Letter from J. P. Martinez". Wireless World: 89. Retrieved 2019-04-08. ↩
John Pike. "Steel Yard OTH". GlobalSecurity.org. Retrieved 2010-04-08. ↩
A. Karpenko Nevsky Bastion (1999). "ABM AND SPACE DEFENSE". No. 4: 2–47. ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page