boynuzlugiller ne demek?

Boynuzlugiller (Bovidae), gevişgetiren bir çift toynaklı familyası.

Bu 140 türden oluşan büyük familya sığır, koyun, keçi, manda, bizon, antilop ve ceylan gibi insanların uzun zamandır av ve ev hayvanı olarak faydalandığı birçok türü içermektedir.

Özellikler

En büyükleri olan ve 1000 kg ağırlığa varan bizondan en ufakları olan ve 5 kg ağırlığa varan dikdike kadar familyanın tüm 140 türünün ortak özelliği boynuzlara sahip olmalarıdır: Dört boynuzlu antilobun haricinde tüm boynuzlugillerin 2 adet boynuzu vardır. Bazı türlerde boynuzların boyu 1,50 m'yi bulur. Çoğu türde yalnızca erkeklerin boynuzları olur, dişilerin yoktur. Bu boynuzlar doğrudan kafatasına bağlı kemiktendir ve etrafları boynuz dokusu ile kaplıdır. Boynuzlugillerin boynuzları asla geyikgillerde ya da çatal boynuzlu antilopta olduğu gibi çatallı olmaz.

Boynuzlugillerin büyük çoğunluğu açık alanlarda yaşar ama ormanlarda veya dağlık alanlarda yaşayan türler de vardır.

Evrim tarihi

Evrim açısından boynuzlugiller çok genç bir familyadır. Kesin olarak boynuzlugillere ait olduğu tespit edilebilmiş en eski kalıntılar, Miyosen çağında yaşamış olan Eotragus cinsinden kalmadır. Bu hayvanlar bugünkü Cephalophinae familyasına ait antiloplara benzemiş, çok küçük boynuzları olmuş ve asla bir ceylandan daha büyük olmamışlardır. Daha ancak Miyosen çağında şekillenmeye başlayan familyanın bugün tanıdığımız en mühim kolları Pliyosen çağında gelişmiştir. Miyosen çağında yalnızca Avrupa, Asya ve Afrika'da yayılım göstermiş olan boynuzlugiller familyası Pleistosen çağının buzul devrinde Kuzey Amerika'ya da dağılmıştır. Güney Amerika ve Avustralya'da da hiçbir zaman yabani boynuzlugiller yaşamamıştır. Günümüzde evcil boynuzlugiller dünyanın her ülkesinde bulunmaktadır.

Sınıflandırma

Klasik sınıflandırma

Bu sınıflandırmada kullanılan kaynak: C. D. Simpson (Artiodactyls, in Anderson und Jones: Orders and families of recent mammals of the world, 1984).

Alt familya Cephalophinae
- Cins Cephalophus
  - Cephalophus spadix
  - Cephalophus adersi
  - Cephalophus dorsalis
  - Cephalophus niger
  - Cephalophus nigrifrons
  - Cephalophus monticola
  - Cephalophus harveyi
  - Cephalophus jentinki
  - Cephalophus maxwellii
  - Cephalophus natalensis
  - Cephalophus ogilbyi
  - Cephalophus callipygus
  - Cephalophus natalensis
  - Cephalophus rufilatus
  - Cephalophus rubidis
  - Cephalophus weynsi
  - Cephalophus leucogaster
  - Cephalophus sylvicultor
  - Cephalophus zebra
- Cins Sylvicapra
  - Sylvicapra grimmia
Alt familya Neotraginae
- Cins Pelea
  - Pelea capreolus
- Cins Oreotragus
  - Oreotragus oreotragus
- Cins Ourebia
  - Ourebia ourebi
- Cins Raphicerus
- Cins Neotragus
  - Neotragus pygmaeus
  - Neotragus batesi
  - Neotragus moschatus
- Cins Madoqua
  - Madoqua saltiana
  - Madoqua piacentinii
  - Madoqua guentheri
  - Madoqua kirki
- Cins Dorcatragus
  - Dorcatragus megalotis
Alt familya Tragelaphinae
- Cins Tragelaphus
  - Tragelaphus angasi
  - Tragelaphus buxtoni
  - Tragelaphus spekei
  - Tragelaphus scriptus
  - Tragelaphus strepsiceros
  - Tragelaphus imberbis
  - Tragelaphus eurycerus
- Cins Taurotragus
  - Taurotragus oryx
  - Taurotragus derbianus
- Cins Boselaphus
  - Boselaphus tragocamelus
Alt familya Alcelaphinae
- Cins Damaliscus
  - Damaliscus hunteri
  - Damaliscus pygargus
  - Damaliscus lunatus
- Cins Alcelaphus
  - Alcelaphus buselaphus
- Cins Sigmoceros
  - Sigmoceros lichtensteinii
- Cins Connochaetes
  - Connochaetes gnou
  - Connochaetes taurinus
Alt familya Hippotraginae
- Cins Hippotragus
- Cins Oryx
  - Oryx dammah
  - Oryx leucoryx
  - Oryx gazella
- Cins Addax
  - Addax nasomaculatus
Alt familya Reduncinae
- Cins Kobus
  - Kobus ellipsiprymnus
  - Kobus megaceros
  - Kobus leche
  - Kobus kob
  - Kobus vardonii
    - Kobus vardonii
- Cins Redunca
  - Redunca redunca
  - Redunca arundinum
  - Redunca fulvorufula
Alt familya Aepycerotinae
- Cins Aepyceros - İmpala
  - Aepyceros melampus
Alt familya Antilopinae
- Cins Antilope
  - Antilope cervicapra
- Cins Ammodorcas
  - Ammodorcas clarkei
- Cins Litocranius
  - Litocranius walleri
- Cins Gazella
  - Gazella dorcas
  - Gazella saudiya
  - Gazella bennettii
  - Gazella gazella - Dağ ceylanı
  - Gazella bilkis
  - Gazella arabica
  - Gazella spekei
  - Gazella cuvieri
  - Gazella rufifrons
  - Gazella thomsonii
  - Gazella rufina
  - Gazella subgutturosa
  - Gazella leptoceros
  - Gazella dama
  - Gazella soemmeringii
  - Gazella granti
- Cins Antidorcas
  - Antidorcas marsupialis
- Cins Procapra
- Cins Pseudonovibos
  - Pseudonovibos spiralis
- Cins Sayga
  - Saiga tatarica
Alt familya Bovinae
- Cins Tetracerus
  - Tetracerus quadricornis
- Cins Pseudoryx
  - Pseudoryx nghetinhensis
- Cins Bubalus
  - Bubalus bubalis
  - Bubalus mindorensis
  - Bubalus depressicornis
  - Bubalus quarlesi
- Cins Syncerus
  - Syncerus caffer
- Cins Bos
  - Bos taurus
  - Bos sauveli
  - Bos javanicus
  - Bos gaurus
  - Bos primigenius - Yaban öküzü
    - Bos primigenius indicus
  - Bos grunniens
  - Bos aegyptiacus
- Cins Bison
  - Bison bison
  - Bison bonasus
Alt familya Caprinae
- Cins Pantholops
  - Pantholops hodgsoni
- Cins Capricornis
- Naemorhedus
  - Naemorhedus goral
  - Naemorhedus baileyi
  - Naemorhedus caudatus
- Cins Oreamnos
  - Oreamnos americanus
- Cins Rupicapra
  - Rupicapra rupicapra - Çengel boynuzlu dağ keçisi
  - Rupicapra pyrenaica
- Cins Myotragus]]
  - Myotragus balearicus
- Cins Budorcas
  - Budorcas taxicolor
- Cins Ovibos
  - Ovibos moschatus
- Cins Hemitragus
- Cins Capra
  - Capra aegagrus
  - Capra ibex
  - Capra walie
  - Capra caucasica
  - Capra cylindricornis
  - Capra pyrenaica
  - Capra falconeri
- Cins Pseudois
  - Pseudois nayaur
  - Pseudois schaeferi
- Cins Ammotragus
  - Ammotragus lervia
- Cins Ovis - Koyun
  - Ovis aries - Evcil koyun
  - Ovis orientalis
    - Ovis orientalis anatolica - Anadolu dağ koyunu, Türkiye.
  - Ovis vignei
  - Ovis ammon
    - Ovis ammon hodgsonii
    - Ovis ammon polii
  - Ovis nivicola
  - Ovis dalli
  - Ovis canadensis
  - Ovis musimon

Yukarıda kaynak olarak gösterilen kitabın basımı sırasında Pseudoryx ve Pseudonovibos cinsleri tanınmamaktaydı. Bu yüzden sonradan eklenmiştir. Ayrıca Sayga antilobu modern bilim dikkate alınarak keçi ve ceylanların arasına konulmuşdur.

Antiloplar belli bir gruba dahil değildir. Boynuzlugiller familyası içerisinde birçok uzun boynuzlu, zarif yapılı, tropik türler, akrabalıkları dikkate alınmadan antilop olarak adlandırılır.

Diğer sınıflandırma yolları

Wilson'un Mammal Species of the World (1993) başlıklı kitabında, Ceylan antilobu ilk kez keçicikler grubundan çıkarılıp Peleinae adlı ayrı bir alt familyaya konulmuştur. Bu tür Zoologların görüşüne göre boynuzlugillerin yaşayan en ilkel türüdür. Ayrıca bu kitapta Çiru ve Sayga keçimsilere değil ceylanımsılara ait olarak gösterilmiştir.

Diğer bir sınıflandırma deneyimi Gentry'nin The subfamilies and tribes of the family Bovidae (1992) başlıklı kitabında yapılmıştır. Gentry kladistik analizlerinden ve 112 türün iskelet özelliklerini araştırdıktan sonra Duiker ve sığırların farklılıklarına rağmen yakın akraba olduklarını ve birlikte Bovinae alt familyasına yerleştirilmeleri gerektiği sonucuna varmıştır. Ayrıca impala'yı sığır antilopları'na, ceylan antilobu ile saygayıda ceylanımsılara eklemişdir.

Kladistik sınıflandırma

Boynuzlugillerin kladogramı şu şekilde yapılır:

Bovidae
|-- N.N.
|    |-- Neotraginae
|    '-- Antilopinae
'—N.N.
|-- N.N.
|    |-- N.N.
|    |    |-- N.N.
|    |    |    |-- Cephalophinae
|    |    |    '-- N.N.
|    |    |         |-- Alcelaphinae
|    |    |         '—Aepycerotinae
|    |    '-- N.N.
|    |         |-- Hippotraginae
|    |         '—Reduncinae
|    '-- N.N.
|         |-- Tragelaphinae
|         '—Bovinae
'-- Caprinae

Yukarıda da açıklandığı gibi birden fazla sınıflandırma yöntemi vardır. Bu kladogram da bu farklı görüşlerin arasından yalnızca birini göstermektedir.