amabie ne demek?

Amabie, Japonya'da söylentilere konu olan bir Yōkai türüdür. Denizin dibinden ışıkların yansıması gibi doğaüstü olaylara sebep olduğu ve bol hasat, salgın hastalıklar veya benzeri şeylere dair kehanetlerde bulunduğuna inanılır.

Amabiko ve Arie gibi varlıkların, Amabie ile aynı tür olduğu düşünülür.

Genel bakış

Geç Edo Dönemi'nde üretildiği düşünülen Kawaraban'lara(Blok baskı gazete) benzer yayınlarda, Amabie ile ilgili resimler ve yazılara rastlanır. Higo vilayeti'nde (Bugünkü Kumamoto）denizde bir parıltı görülmesi üzerine yerel görevlilerin olay yerine gittiği, Amabie olarak adlandırılan şeyin belirdiğini ve görevlilere "Önünüzdeki 6 yıl içerisinde çeşitli bölgelerde bol hasat alınmaya devam edecek. Ancak aynı zamanda salgın hastalıklar da yayılacağı için, benim şeklimin çizildiği resimleri bir an önce insanlara gösterin" şeklindeki kehanetini ileterek denizin derinliklerine geri döndüğü söylenmektedir.

Kawaraban örneğinin üzerinde "Kōka dönemi 3.yılı, 5. ayın ortası"（yeni takvime göre 1846 yılı）şeklinde bir kayıt bulunduğu için, o yıla ait bir baskı olduğu düşünülmektedir. Dış görünüşüne dair, ek bir resim (Bu resmin, Amabie'ye tanık olmuş görevlilerin, olay yerinde onun görünüşünü resmetmek için çizdiği ve "Amabie'nin resmi" olarak Edo'ya gönderdiği resim olduğu yazılıdır) bulunsa da, metinde bunun sadece bir "takribi çizim" (orijinal metinde "づの如く" şeklinde ifade edilmektedir) olduğu ifade edilmekte ve ayrıntılı özellikleriyle ilgili metne dayalı bir betimleme bulunmamaktadır.

Amabie ile ilgili kayıtlar arasında, yukarıdaki metin doğrulanmış tek örnektir. (Hatta Kumamoto'da bu tarz tanıklık hikâyelerinin veya efsanelerin söylenegeldiği düşüncesi de doğrulanmamıştır) Ancak 1999 yılında Kōichi Yumoto, konu olarak benzerliğinin fazla olduğu belirtilen Amabiko isimli yōkai ile ilgili belgelerle yaptığı kıyaslamaların bir sonucu olarak, Amabiko'nun bir yazım hatası örneği olabileceği düşüncesini dile getirilmiştir. Her ne kadar görünüş farklılıkları olsa da, kehanet ve afetlerin def edilmesi gibi konular üzerinde duran ve hemen hemen aynı mahiyette resmedilen Kudan, Bai Ze, Jinjahime, Umidehito, Kameonna gibi farklı yōkai'lerden de bahsedilir. Bunlar hakkında da, Amabiko ve Amabie ile içerik olarak büyük oranda benzer metinlerin bulunduğu, kawabaran'lar veya el yazmaları gibi kaynaklar bırakılmıştır..

Amabiko ile ortak noktaları

Amabiko olarak bilinen yōkai'ye dair çizim veya hikâyeler, Geç Edo Dönemi ile Meiji Dönemi'nin ortalarına kadarki belgelerde (kawabaran'lar veya el yazmaları）veya gazete makalelerinde bulunmaktadır. Hemen hepsinde, denizin derinliklerinden ortaya çıktığı, bol hasat veya salgın hastalıklara dair kehanetlerde bulunduğu, kendi görünüşünün yansıtıldığı çizimler sayesinde afetlerin def edildiği, üçten fazla ayağı ile tasvir edildiği, "Shibata" (Kayıtlarda 柴田 veya 芝田 şeklinde geçmektedir) soyisimli bir tanığın varlığı gibi ortak unsurlar bulunmaktadır. Kōichi Yumoto Amabiko ve diğer alakalı kaynakların kabul görmüş tarihleri, ilk ve son tarihli belgelerin tarihleri arasındaki zaman farkının fazla olmasından yola çıkarak（Kōka'dan kısa zaman önceki Tenpō'dan Meiji dönemine kadar dağılmış), yanlış yazım örneğini ortaya atmıştır. Buna paralel bir şekilde, Eishun Nagano¹ da Amabie'yi Amabiko'nun bir örneği olarak görmektedir. Amabie'nin görüldüğüne dair belgelerin çokluğu, Higo vilayetinin bu efsanelerin kaynağı olduğunu göstermektedir. 1876 yılında（Meiji dönemi 9.yılı), "Amabiko Nyūdō" veya "Arie" ismiyle gazete makalelerinde sunulan Amabiko'ya benzer resim kartlarında bile "Higo vilayeti, Aonuma-köyü"(肥後国青沼郡) veya "Higo vilayeti, Aotori-köyü"(肥後国青鳥郡) denizinden belirdiğini kabul edilir. (Oysa, bu isimli köylerin var olmadığı konusu raporlarda belirtilmiş olup bu bilgilerin o devirde dahi şüpheli bulunduğu anlaşılmaktadır.). Ayrıca, Hyūga'da (Bugünkü Miyazaki), Amabiko Nyūdō'nun görüldüğüne dair bir örnek de vardır. 1875 yılında（Meiji, 8.yıl）kayıtlara geçen "Amahiko no Mikoto" örneğinde, denizde değil, Niigata'da, Yuzawamachi(湯沢町) tarlalarında görüldüğü söylenmekdir. Bunlardan yola çıkarak, isimlerin veya ayrıntıların içeriği farklı olsa bile, bütün metinlerin hemen hemen ortak bir gayeye hizmet ettikleri ve Amabie'nin de bu tarz örneklerden biri olduğu sonucu çıkabiliriz.

Amabiko, resimlerinin bütün örneklerinde, garip bir görünüm ile çizilmiştir ancak Amabie'ye kıyasla, daha çok maymun'a benzeyen, kıllı bir yaratık şeklinde tasvir edildiği de görülür.（Örneğin 1733'te tamamlanan "Echizen no Kuni Shuki"(Echizen Beyliği Katip Kayıtları) başlıklı kayıtta geçen ve Umibiko(海彦) adı verilen yaratık gibi örnekler buna yakındır) Ek olarak, Amabie metinlerinde kullanılmamış olsa da 19. yüzyıla ait bazı kaynaklarda "Seisō Kibun"da（"青窓紀聞", Mavi Pencereden Haberler, 1844.) geçen Amabiko adı) Kōichi Yumoto Koleksiyonu)'nunda görülen Amabiko(あま彦) resmi veya Higo vilayetinde görüldüğü söylenen Amabiko(尼彦)'nun "maymun sesli bir insanı andırması" gibi bilgilere de rastlanır. Ayrıca, Amabie veya Amabiko'nun denizin derinliklerinden belirmesinin, kökenlerini bir başka yōkai olan Jinjahime'ye dayandıran tezler de vardır.

Yamawarawa

Higo vilayeti, Amakusa-köyü (天草郡) dağlık kesimlerinde "Yamawarawa(山童)" isimli bir yōkai'nin görüldüğüne ve "Bu yıldan sonraki beş yıl boyunca hasat bol olacak. Fakat kötü bir hastalık da yayılacak ve birçok insan ölecek. Benim suretimi gören kişiler hastalıktan kurtulup uzun ömürlü olacaklar" dediğine dair belgeler（Waseda Üniversitesi Drama Müzesi Koleksiyonu） de bulunmuştur. Bu örnekte olduğu gibi, görüldüğü yerin deniz değil de dağlık bir alan olmasına rağmen, üç ayaklı dış görünüşü veya kehanetinin içeriği gibi ortak noktalardan hareketle, Kōichi Yumoto, Amabiko ile Amabie'nin bağlantısına dikkat çekmiştir.

İnanç ve Amabie

2020 yılının nisan ayından itibaren, muskalarında veya mühürlerinde Amabie'yi kullanmaya başlayan Budist tapınakları ve Şinto tapınakları Japonya'nın birçok bölgesinde görülmeye başlandı. Popüler Amabie inanışı, yeni tip koronavirüsün yayılmasından sonra, kısıtlamalar süreci ve acil durum ilanı sonrasında salgının sona ermesi için dua etmek amacıyla kullanılmaya başlanmıştır. Amabie'nin "Salgını def etme özelliği olan yōkai" veya "Salgını def eden yōkai" şeklinde isimlendirilmesinin de etkisiyle, Şubat 2020'den sonra yayılan hurafeye dayalı akımlarla birlikte Amabie'nin muskalaştırılarak hızla popülerleştiği görülmektedir.

Aynı şekilde Nisan ayından itibaren, "Yeni tip koronavirüsün yayılmasını durdurma" ve "toparlanma/hayata geri dönüş" gibi duygu yüklü tasvirlerin bir parçası olarak, bazı bölgelerdeki daruma üreticileri, Amabie'leştirilmiş Daruma ürünleri üretmeye de başladı .

Kökeni açısından inanç ile arasındaki ayrım çok açık olmasa da, Nisan 2020'den beri, "Korona'yı durdurma" dileklerini içeren Amabie figürlerinin resmi ve ticari kuruluşlarda sergilenmeye (Özellikle Hızar ile çalışan sanatçıların ahşaptan yontarak ürettiği figürler), başladığı görülmektedir. Bunların arasında, tamamlanmış olan ahşap figürlerin tapınaklara hediye edildiği ve tapınak alanına yerleştirildiği örnekler de görülmektedir.

Kaynakça

長野栄俊「予言獣アマビコ・再考」（小松和彦編『妖怪文化研究の最前線』せりか書房〈妖怪文化叢書〉、2009年）OCLC 675477472。ISBN 4-7967-0291-1、ISBN 978-4-7967-0291-1。全国書誌番号:21663918。
ISBN 4-06-313210-2。
ISBN 4-620-31428-5、ISBN 978-4-620-31428-0。
湯本豪一編『明治妖怪新聞』柏書房、1999年。OCLC 259862594。ISBN 4-7601-1785-7、ISBN 978-4-7601-1785-7。
湯本豪一編『地方発明治妖怪ニュース』柏書房、2001年。OCLC 675099157。ISBN 4-7601-2089-0、ISBN 978-4-7601-2089-5。
湯本豪一『日本幻獣図説』河出書房新社、2005年。OCLC 62107441。ISBN 4-309-22431-8、ISBN 978-4-309-22431-2。