acıgöl ne demek?

Acıgöl (Çardak Gölü), Afyonkarahisar ve Denizli il sınırları içerisinde bulunan tektonik göl.¹² B Sınıfı Sulak Alan olarak koruma altına alınmıştır³.

Fiziki özellikleri

Acıgöl, 41,34 km2⁴–41,5 km2⁵ arasındaki yüzölçümü ile Denizli ilinin en büyük gölüdür. Denizli yönünde Çardak ilçesi ile Afyon yönünde Dazkırı ilçesi arasındadır.⁶ Gölün yaklaşık 20 km2'si Afyon ili içerisinde kalmaktadır.⁷⁸

Gölün denizden yüksekliği 842 m⁹¹⁰ olup derinliği ise 150 cm ile 210 cm arasındadır, yaz mevsiminde suyu azalır ve yer yer kurur¹¹. Göl yaz mevsiminde ve yağış azlığı görülen yıllarda büyük oranda kurur. Tuzluluğu iyice artan göl, tuzlu göller sınıfından playa sınıfına dahil edilir. 1970'te 160 km2 olan göl alanı 2008'de 50 km2'ye düşmüştür. Göl suyu, çevresindeki dağların küçük derelerinden, kaynaklar ve yağışlardan beslenmektedir¹².

Denizli’nin Çardak ilçesinde bulunan Acıgöl, Türkiye'nin tek, dünyanın ise ikinci büyük, temiz ve doğal sodyum potansiyeline sahip kapalı havzasıdır¹³. Ülkemizdeki sodyum sülfatın %98’i doğal kaynaklardan, bu miktarın ise %90’ı Denizli'deki Acıgöl’den sağlanmaktadır¹⁴.

Göl yatağında jips ve tuz katmanları, tuzlu su ortamında oluşan mikroorganizmalar ve yataktaki sülfür bakterilerince ayrıştırılarak mirabilit cevheri şeklinde sodyum sülfat oluşmaktadır¹⁵. Gölden çıkarılan tuz, potasyum, sodyum ve sülfat gibi maddeler çevredeki işletmeler tarafından değerlendirilmekte,¹⁶ örneğin sodyum sülfat, kâğıt, cam, deterjan, tekstil ve benzeri sanayilerde kullanılmaktadır¹⁷.

Canlı hayatı

Göl civarında 20 familyaya ait 176 kuş türü tespit edilmiştir. Ayrıca dünyada ender bulunan Dişli Sazancık (Aphanius transgrediens) yalnızca Acıgöl'de bulunmaktadır¹⁸. Dişli sazancık Acıgöle güneyden dökülen 20–25 kaynaktan yalnızca 1–2'sinde yaşamaktadır. Göle sonradan bırakılan sivrisinek balığı (Gambusia holbrooki) dişli sazancıkların yavru ve yumurtalarını yemektedir. Alan ve besin rekabetine girmektedir.

Sorunlar

Ancak çevredeki evlerden kaynaklı atıklar ve fabrikaların üretim faaliyetleri, sucul yaşamı olumsuz etkilemekte ve göl çevresindeki canlı çeşitliliği ve sayısında düşüşe yol açmaktadır.¹⁹²⁰

Acıgöl Havzasında sıcaklıkta artış, yağışlarda azalma yönelimi belirlenmiştir. Göl yakınındaki istasyonlardan Çardak'da, yağış miktarları 250–350 mm arasında değişmektedir. Dazkırı'da bu değerler 250–300 mm arasındadır. Her iki istasyonda en yüksek yağışlar 1980–1990 yılları arasında görülmüştür. Gelecekte küresel iklim değişikliğinin de etkisiyle, yarı kurak iklimin yerine kurak iklim hakim olacağı tahmin edilmektedir²¹.

1970'lere göre 2/3 oranında küçülen gölün çekildiği alanlarda tuz ve kum açığa çıkmıştır. Yazın kuruyan otların koruyucu etkisinin kalkması ile Yüreğil çevresi, Başmakçı'nın batısı, Çardak'ın doğusunda, kurak bölgelere özgü toz fırtınaları görülmeye başlanmıştır. Meyve bahçeleri, tarım alanları ve bitki örtüsünün zarar gördüğü alan 60 km²'ye ulaşmıştır. Bu toz fırtınalarından korunmak için geniş yapraklı ve tuza dayanıklı otlar ve ağaçlar ile (söğüt ve kavak) koruyucu bariyer yapılmalıdır²².