serbest cumhuriyet fırkası ne demek?

Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF)

Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF), Türkiye Cumhuriyeti'nin Tek Parti Dönemi'nde, 1930 yılında Mustafa Kemal Atatürk'ün isteği üzerine, Fethi Okyar tarafından kurulan ve kısa ömürlü olan bir siyasi partidir. Fırka, Türkiye'de çok partili hayata geçiş denemelerinden biri olarak kabul edilir.

Kuruluşu

1920'lerden itibaren Türkiye'de Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF) tek parti olarak iktidardaydı. Ancak Atatürk, mecliste farklı görüşlerin temsil edilmesi ve hükümetin denetlenmesi amacıyla bir muhalefet partisinin kurulmasını arzu ediyordu. Bu amaçla yakın arkadaşı Fethi Okyar'dan yeni bir parti kurmasını istedi.

SCF'nin kuruluşu, hem iç hem de dış politikadaki gelişmelerin bir sonucuydu. 1929 Dünya Ekonomik Krizi'nin Türkiye'yi de etkilemesi, hükümetin ekonomi politikalarına yönelik eleştirileri artırmıştı. Ayrıca, dış dünyadaki demokratikleşme hareketleri de Türkiye'de çok partili hayata geçiş yönündeki talepleri güçlendirmişti.

Programı ve İlkeleri

SCF'nin programı, CHF'nin ilkeleriyle büyük ölçüde örtüşmekle birlikte, bazı önemli farklılıklar içeriyordu:

Liberal Ekonomi: Devletçilik yerine liberal ekonomi politikalarını savunuyordu. Özel teşebbüsün desteklenmesi ve serbest piyasa ekonomisinin geliştirilmesi hedefleniyordu.
Yerel Yönetimlerin Güçlendirilmesi: Merkeziyetçi yönetim anlayışına karşı, yerel yönetimlerin yetkilerinin artırılmasını ve özerk bir yapıya kavuşturulmasını savunuyordu.
Seçim Sistemi: Tek dereceli seçim sistemini benimsemekle birlikte, daha adil ve şeffaf bir seçim sürecinin sağlanmasını öngörüyordu.
Basın Özgürlüğü: Basın özgürlüğünün genişletilmesi ve sansürün kaldırılması gibi talepleri içeriyordu.
Laiklik: Laiklik ilkesine bağlı kalmakla birlikte, din ve vicdan özgürlüğünün güvence altına alınmasını savunuyordu.

Faaliyetleri ve Seçimler

SCF, kurulduğu andan itibaren büyük bir ilgi gördü. Özellikle CHF'nin politikalarından memnun olmayan kesimler tarafından desteklendi. Partinin ülke genelinde hızla örgütlenmesi ve büyük mitingler düzenlemesi, CHF'yi tedirgin etti.

1930 yılındaki yerel seçimlere katılan SCF, bazı şehirlerde önemli başarılar elde etti. Ancak, seçimlerde hile yapıldığı iddiaları ve çıkan olaylar, partinin imajını zedeledi.

Kapatılması

SCF'nin kısa sürede büyük bir destekçi kitlesine ulaşması ve CHF'nin tabanını sarsmaya başlaması, Atatürk'ü endişelendirdi. Ayrıca, bazı CHF üyelerinin SCF'ye katılması ve partinin radikal bir çizgiye kaymaya başlaması, Atatürk'ün partiye olan desteğini çekmesine neden oldu.

17 Kasım 1930 tarihinde Fethi Okyar, partiyi feshetme kararı aldı. Bu kararın ardından SCF, siyasi arenadan çekildi.

Sonuçları ve Değerlendirme

SCF'nin kapatılması, Türkiye'de çok partili hayata geçişin ertelenmesine neden oldu. Ancak, partinin kısa sürede elde ettiği başarı, Türkiye'de muhalefet potansiyelinin varlığını göstermesi açısından önemliydi.

SCF'nin kuruluşu ve kapatılması, Türkiye'nin siyasi tarihinde önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilir. Partinin faaliyetleri, Türk demokrasisinin gelişimine katkıda bulunmuş ve çok partili hayata geçiş için zemin hazırlamıştır.

Tartışmalar

SCF'nin kapatılması, günümüzde hala tartışılan bir konudur. Bazı tarihçiler, partinin kapatılmasını, Türkiye'nin demokratikleşme sürecinde bir gerileme olarak değerlendirirken, bazıları ise partinin radikal bir çizgiye kayması ve ülkenin istikrarını tehlikeye atması nedeniyle kapatılmasının kaçınılmaz olduğunu savunmaktadır.

İlgili Kişiler:

İlgili Kavramlar: