söz sanatları ne demek?

Söz Sanatları

Söz sanatları, anlatımı zenginleştirmek, etkileyiciliği artırmak ve metne farklı anlam katmanları eklemek amacıyla kullanılan dil araçlarıdır. Edebiyatın ve dilin önemli bir parçası olan söz sanatları, düşünceleri daha çarpıcı ve akılda kalıcı hale getirir. Genel olarak iki ana başlık altında incelenir:

• Söz (Lafız) Sanatları: Sözcüklerin anlamları ve sesleriyle ilgili oyunlar yaparak anlatımı güzelleştiren sanatlardır.

  • Tecahülüarif: Bilinen bir şeyi bilmezden gelme sanatıdır.
  • Teşbih: Benzetme sanatıdır. İki farklı şey arasında ortak bir özellikten yola çıkarak yapılan benzetmedir.
  • İstiare: Eğretileme. Bir kavramı, benzerlik ilgisi kurarak başka bir kavramla ifade etme sanatıdır. Teşbihin kısaltılmış halidir.
  • Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması): Bir sözcüğün, ilgili olduğu başka bir sözcük yerine kullanılmasıdır.
  • Kinaye: Bir sözü, doğrudan anlamının dışında, dolaylı olarak kastetme sanatıdır.
  • Tariz (İğneleme): Bir kişiye veya duruma, tersini söyleyerek eleştiri yöneltme sanatıdır.
  • Teşhis (Kişileştirme): İnsan dışındaki varlıklara insana ait özellikler verme sanatıdır.
  • İntak (Konuşturma): İnsan dışındaki varlıkları konuşturma sanatıdır.
  • Tenasüp (Uygunluk): Anlamca birbiriyle ilgili sözcükleri bir arada kullanma sanatıdır.
  • Tevriye (İki Anlamlılık): Bir sözcüğü hem yakın hem de uzak anlamıyla kullanma sanatıdır. Genellikle uzak anlam kastedilir.
  • Cinas: Yazılışları aynı, anlamları farklı olan sözcükleri kullanma sanatıdır.
  • Tekrir: Bir sözcüğü veya söz öbeğini tekrar etme sanatıdır.

• Anlam (Mana) Sanatları: Anlam yoluyla anlatımı zenginleştiren sanatlardır.

  • Hüsnütalil: Bir olayın gerçek nedenini bir kenara bırakıp, ona güzel ve hayali bir neden bulma sanatıdır.
  • Mübalağa (Abartma): Bir şeyi olduğundan daha büyük veya daha küçük gösterme sanatıdır.
  • Tezat (Zıtlık): Anlamca birbirine zıt olan sözcükleri bir arada kullanma sanatıdır.
  • Terdit: Beklenmedik bir sonla bitirme sanatıdır.
  • İrsalimesel: Söze atasözü veya özdeyiş yerleştirme sanatıdır.
  • İstifham (Soru Sorma): Cevap beklemeden soru sorma sanatıdır. Amaç, dikkati çekmek veya duyguyu güçlendirmektir.
  • Nida (Seslenme): Heyecan, sevinç, üzüntü gibi duyguları belirtmek için seslenme sözcükleri kullanma sanatıdır.

Bu liste, en yaygın kullanılan söz sanatlarını içermektedir. Edebiyat metinlerinde daha pek çok farklı söz sanatı kullanılabilir.