Lavrentiy Pavloviç Beriya (Gürcüce: ლავრენტი პავლეს ძე ბერია, Rusça: Лаврентий Павлович Берия; 29 Mart 1899 – 23 Aralık 1953), Sovyetler Birliği'nin önde gelen siyasetçilerinden, devlet adamı ve güvenlik servisleri şefi. 1938'den 1945'e kadar NKVD'nin (İçişleri Halk Komiserliği) başkanı olarak görev yapmış, bu dönemde milyonlarca insanın tutuklanması, sürülmesi ve idam edilmesinde önemli rol oynamıştır. II. Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında Sovyet nükleer silah programı'nın organizasyonunda ve denetlenmesinde de kilit bir figürdü. Josef Stalin'in ölümünden sonra kısa bir süre Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nde önemli bir güç haline gelmiş, ancak kısa süre sonra tasfiye edilerek idam edilmiştir.
Lavrentiy Beriya, 29 Mart 1899'da Gürcistan'ın Merheuli köyünde, köylü bir ailede doğdu. Teknik bir okulda eğitim gördü ve genç yaşta siyasete ilgi duymaya başladı. 1917 yılında Bolşevik hareketine katıldı.
1921 yılında, Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin Çeka (gizli polis) teşkilatında göreve başladı. Burada hızla yükselerek 1931 yılında Gürcistan Komünist Partisi'nin başına geçti. Bu dönemde Gürcistan'da kolektivizasyon politikalarının uygulanmasında ve muhaliflerin bastırılmasında önemli rol oynadı.
1938'de, Nikolay Yejov'un yerine NKVD'nin başına getirildi. Göreve gelir gelmez, Yejov döneminde başlatılan Büyük Temizlik'i kısmen durdurdu ve bazı haksız yere tutuklanan kişilerin serbest bırakılmasını sağladı. Ancak, NKVD'nin baskıcı politikaları devam etti ve Beriya'nın liderliğinde binlerce insan tutuklandı, sürüldü veya idam edildi. Özellikle Polonya'lı subayların Katyn Katliamı'nda öldürülmesi gibi olaylarda doğrudan sorumluluğu bulunmaktadır.
II. Dünya Savaşı sırasında, Beriya, Sovyetler Birliği'nin savaş çabalarına önemli katkılarda bulundu. NKVD, cephe gerisindeki düzeni sağlamak, sabotajları önlemek ve partizan hareketlerini desteklemekle görevliydi. Ayrıca, Beriya, sanayi üretiminin savaş ihtiyaçlarına göre yeniden düzenlenmesinde ve stratejik kaynakların korunmasında da önemli bir rol oynadı.
Savaş sonrasında, Sovyetler Birliği'nin nükleer silah programı'nın başına getirildi. Bilim adamlarını ve mühendisleri bir araya getirerek, kısa sürede Sovyet atom bombası'nın geliştirilmesini sağladı. Bu başarı, Beriya'nın Sovyet siyasi arenasında daha da güçlenmesine yol açtı.
Josef Stalin'in 1953'te ölümünden sonra, Beriya, Georgi Malenkov ve Nikita Kruşçev ile birlikte Sovyetler Birliği'nin yönetiminde söz sahibi oldu. Beriya, bu dönemde bazı liberalleşme adımları atmaya çalıştı. Politik tutukluların serbest bırakılması, azınlık haklarının iyileştirilmesi ve Doğu Almanya'da daha ılımlı bir politika izlenmesi gibi önerilerde bulundu.
Ancak, bu reform çabaları, diğer parti liderlerinin tepkisini çekti. Kruşçev ve diğerleri, Beriya'nın gücünü ve etkisini kırmak için bir komplo kurdular. 26 Haziran 1953'te, Beriya, askeri bir darbe ile tutuklandı ve vatana ihanetle suçlandı. Aralık ayında, gizli bir askeri mahkeme tarafından yargılanarak ölüm cezasına çarptırıldı ve idam edildi.
Lavrentiy Beriya, Sovyet tarihinin en tartışmalı figürlerinden biridir. Bir yandan, Sovyetler Birliği'nin modernleşmesine ve savunma kapasitesinin güçlenmesine katkıda bulunmuş bir devlet adamı olarak görülürken, diğer yandan milyonlarca insanın ölümünden sorumlu bir zalim olarak hatırlanır. Onun NKVD şefliği dönemindeki uygulamaları, Sovyet rejiminin baskıcı doğasının en belirgin örneklerinden biri olarak tarihe geçmiştir. Beriya'nın tasfiye edilmesi, Sovyetler Birliği'nde Stalinizm'in sona ermesi ve daha kolektif bir liderlik sistemine geçilmesi için bir dönüm noktası olmuştur.